Toponimia aragonesa

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A Toponimia aragonesa ye a toponimia relativa a lo territorio d'Aragón, en totas as etapas d'a suya historia.

Toponimia prerromana editar

Toponimia basco-aquitana editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Toponimia basca en Aragónveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

En l'Alto Aragón, l'Alta Ribagorza leridana y Pallars bi ha muitos toponimos que troban significato por o basco actual. Ye polemico si son antigos, relacionatos con a fase proto-basca que ye representata en as inscripcions aquitanas u son relacionatos con una vasquización tardana posterior a Catón u a movimientos de población que se dioron en tiempos baixo imperials u de l'alta Edat Meya. En tot caso os textos altomedievals de Ribagorza u Pallars presentan una microtoponimia d'orichen romanz, y por estar a microtoponimia indicativa d'os toponimos que produce a parla viva s'ha de considerar muitos d'os macrotoponimos basco-aquitanos como d'un tiempo anterior.

Toponimos basco-aquitanos son por eixemplo os derivatos de Xabierre, que vienen d'o basco Etxea Berri, "casa nueva" y n'este caso tienen ya una evolución romance como a diftongación d'a -e- en -ie- tractata como una Ě curta latina.

Toponimos con aspecto basco-aquitano en realidat no en son. Exeya d'os Caballers no ye un toponimo basco como consideraba Menéndez Pidal, por remontar-se a lo toponimo Segia bien documentato en textos latinos, y relacionato con tota una serie de hidronimos indoeuropeus y celticos d'Europa Occidental. O pareixito con Etxea ye por l'arabización d'a s inicial en tiempos de Al-Andalus. En l'actual estato d'as conoixencias tampoco pareix que siga d'orichen basco Bisaurri u Bisagorri en Ribagorza, derivable d'o chenitivo de l'antroponimo Vilaurus.

En a interpretación d'esta toponimia mos trobamos con un problema de transfondo ideolochico, por una part as tesis espanyolistas y bascofobicas representatas y ixemenatas por Guillermo Fatás, que niegan u minimizan a evidencia d'a presencia de pueblos basco-aquitanos en territorio altoaragonés y por atra part as tesis vasquistas que desacheran ixa presencia y tienden a interpretat toz os toponimos posibles dende o basco.

Toponimia en idioma iberico editar

En bellas publicacions, en especial foranas, no deseparan os toponimos ibericos d'os bascos, dando por verdaderas as tesis basco-iberistas. Se conoix a trascripción latina u griega de bellas ciudaz iberas en territorio aragonés. Tamién se conoix ixe nombre en Ibero por as monedas ibericas que se i acunyoron. Un toponimo actual de posible orichen ibero ye Oliet si a idenficación con l'antiga Ildugoite ye cierta.

Toponimia sorotapticos u preceltas editar

Bi ha toponimos indoeuropeus que no s'explican por o celta y que seguntes bel autor como Coromines se remontan a una primera expansión indoeuropea cuan a branca celta encara no s'heba individualizato de tot en o seno d'as luengas indoeuropeas. Antes de Coromines bel autor prebaba d'explicar-lo por a suposata presencia d'atros pueblos indoeuropeus como os Ilirios u d'influencia indoeuropea como os Ligurs. Un toponimo preceltico posible puet estar o caso de Saganta. Peracens no ye un toponimo preceltico con P- inicial como s'ha quiesto pensar porque se remonta a lo latín Petra, como amuestran as variants medievals Pera Selz, Pera Salz, ecetra. Talment a desconoixencia d'a fonetica aragonesa por part de bel linguista haiga indueito a esta clase d'errors.

Toponimia celtas editar

Toponimia en idioma celtibero editar

Bi ha casos bien conoixitos toponimos rematatos en briga ("ciudat alta fortificata") como Arcobriga (a man de Mont-reyal de Fariza), Mundobriga (Munebrega), Nertobriga (a man d'Epila y L'Almunia de Donya Godina). No ye o caso de Ballabriga que vien d'o latín Valle Aprica.

Toponimia en idioma galo editar

Bi ha toponimos en a Chacetania u as Cinco Villas que s'han puesto u s'han quiesto relacionar con o galo Dunum (equivalent semantico a lo celtibero Briga). Ye o caso de Berdún u Nabardún, pero tamién pueden estar casos d'usos ixemenatos d'a palabra gala Dunum por meyo d'o latín, (por eixemplo Pompeyo fundó Lugdunum Convenarum en Comencha, en l'actual Saint-Bertrand-de-Comminges con chents procedents d'Hispania).[1]

Toponimia con elementos celtas emplegatos en latín u luengas romances editar

Ye o caso de Garmo Alto en a Val de Tena.

Toponimia latina editar

Muitos d'os toponimos romances actuals se remontan a toponimos que ya existiban en tiempos de l'Imperio Romano, cuan encara no s'heban producito os cambios foneticos propios d'as luengas romances u neolatinas. Se conoixe a forma que teneban en ixas envueltas d'os romanos bels toponimos como Caesar Augusta. O toponimo "Xelsa" se remonta a Lepida Celsa

Toponimos romances con elementos morfolochicos latinos fosilizatos editar

Bi ha toponimos romanicos que fosilizan un plural neutro, como ye o caso Urreya.

Bi ha toponimos romances que tienen como base un antroponimo emplegato en tiempos romanos con sufixos de pertenencia, por un regular relacionatos con -anus, como ye o caso de Corbalán, Ladrunyán, etc..

Gerhard Rohlfs interpreta os toponimos rematatos en -ué (Sobrarbe, parte oriental d'o Viello Aragón, mitat occidental de Ribagorza) y -ui, (mitat oriental de Ribagorza, Pallars), formatos a sobén a partir d'un antroponimo tamién como de pertenencia.

Toponimos romances con elementos lexicos latinos que no existen en l'aragonés editar

Bi ha elementos lexicos latinos que no heredó l'aragonés pero sí atras luengas romances. Ye o caso d'os toponimos Entuixano, Entuixans d'a Val de Benás, que no tienen garra relación con l'aragonés puerta, pero sí con o rumano Ușă, con o que tien un común orichen en o latín USTIA y HOSTIUM, "puerta". O mesmo se debe desvenir con Chanovas, que derivaría d'o latín IANUA, "puerta".

Toponimia romance editar

Toponimia en romance andalusí u mozarabe editar

Topinimia en romance andalusí asimilata por atras luengas romances editar

Puet estar o caso de muitos toponimos romanicos d'o sud de Uesca, Zaragoza, y Teruel presos dimpués por l'aragonés.

Toponimia en romance andalusí plegata a traviés de l'arabe editar

Os arabes prenioron bels toponimos romanicos y quedoron arabizatos y con una fonetica fixata mientres que a luenga romanica d'os andalusís continaba a suya evolución. Seguntes Rafael Lapesa ye o caso d'os toponimos con -ch- derivata d'a palatalización d'a C latina en CE, CI, (Villafeliche), paralelo a Alberche < PERSICUM. L'arabe preneba as palabras romances con o grupo -ST- fendo-ne una -ç-, (metatesi, porque a -ç- se prenunciaba -ts-). D'esta traza Cesaraugusta quedó en arabe como Zaragoça, desapareixendo en caso d'haber existito a forma teorica romaniza Zargosta, y estando Zaragoça y variants as que se troboron os conquiridors cristianos d'o norte.

Bi n'ha bels eixemplos claros que tienen articlo arabe Al adibito, como en os casos d' Alberche u Alberchigo.

  • Alconchel, que provién d'o latín CONCILIU, equivalent etimolochico de l'aragonés "concello.
  • Almonecir, que provién d'o latín MONASTERIU y que ha plegato a traviés de l'arabe, con articlo Al .

Atro fenomeno interesant que amuestran os toponimos romances transmesos por l'arabe ye a imela, consistent en a evolución d'a a ta e (u mesmo una i en casos extremos). A imela s'observa en as terminacions -ena (Baguena, Calcena, Camarena,Carinyena, Forminyena, Lecinyena, Millena, Olbena, Ontinyena, Requena, Sarinyena y Sixena) y én (Aladrén, Bespén, Brunyén, Callén, Crivillén, Florén, Gayén, Granyén, Grisén, Lopinyén, Mallén, Marcén, Menén, Monchén, Pompién, Ontenyent, Sangarrén y Sunyén).

Gayén, Crivillén), que corresponden a las terminacions -ana y -án(o) de zonas con menor influencia arabe.

Toponimia en romance navarro-aragonés u aragonés editar

Bi ha muitos toponimos, millor conservatos en l'Alto Aragón que siguen as leis foneticas de l'aragonés, toponimos con palabras patrimonials aragonesas como Val(le), Foz, Mont, Pueyo. En a microtoponimia ye muito frecuent plana u plan(o).

Abreviacions coincidents con formas catalanas y occitanas editar

Encara que bi haiga toponimos con as radices Can, Castel, Fon y Pui que sigan d'orichen occitán u catalán (Canfrán, Candanchú), no siempre ye demostrable, y se conoixen en textos medievals formas con fonetica aragonesa de toponimos actuals con estas radices, ("Pueyo Moreno"). En os toponimos formatos con Campo, Castiello, Fuent y Pueyo a vegatas s'ha producito una abreviación convertindo-se en monosilavos (de fueras de Castiello) y perdendo a tonicidat, convertindo-se en Can, Castel, Fon y Pui. Se conoixen formas intermedias como un microtoponimo con puei en Fuents d'Ebro, o formas con castiel en toponimos que huei se sienten con Castel en o castellano (Castelserás, Castel de Cabra), a luenga oficial que ha substituyiu a l'aragonés orichinal. A fusión ye tan gran que se plega a metatesi como Pruiquimat (Ribagorza Baixa), u simplificacions como Purroi.

Uso tradicional de l'articlo en toponimos editar

S'ha documentau que en variants de l'aragonés como l'ansotán no se fa servir l'articlo definiu con macrotoponimos (Ansó, Aragón, Francia), pero que si que se puede fer servir l'articlo definiu con bel microtoponimo (O Sompor).[2]

Bi ha toponimos referius a monts que igual como en anglés se fan servir sin articlo, visible sobre tot dezaga de preposición:en Turbón, en Cotiella, en Moncayo.[3][4][5] Este zaguero ye en realidat mont Cayo y no s'emplega l'articlo igual como tampoco no s'emplega nombrando monts como mont Escuro.

Bi ha nombres tradicionals de subcomarcas que tienen un emplego tradicional sin articlo dende los textos medievals dica los textos dialectals de los sieglos XX y XXI:

Manimenos los emplegos de las luengas vecinas, castellana y catalana, apegan en aragonés una tendencia de posar articlos a los nombres de las comarcas, tendencia que han recibiu dende lo francés a partir de lo sieglo XVIII.[9]

Las comarcas que presentan oposicions internas con los adchectivos alto y baixo no presentan articlo si l'adchectivo ye en la suya posición orichinal postposada, pero lo presentan si ye anteposau d'acuerdo con la influencia francesa y anglesa que plegan a traviés de lo castellano y catalán:

En Ribagorza baixa...Tierras pardas.../Oliveras y huebras Benabarre.../Callizos y puyadas...Aquelarres.[10]

Manimenos, si que bi ha un emplego tradicional d'articlos en comarcas como A Fueba u en bel nombre de partida que deriva de ríos que levan articlo como La Uerba, La Canyada. Los toponimos formaus con pobla levan articlo en aragonés (La Pobla d'Alfindén, La Poblla de Fantova, La Puebla de Valverde).

Desambigacions toponimicas editar

A repetición de toponimos pa nombres de lugar bien conoixius en tot o reino se resolveba a sobén anyadendo o nombre d'o río que bi heba mes cerca u que travesaba o suyo termin u nuclio habitau.

En a mes gran part d'os casos lo río se deciba sin articlo, de fueras de si yera La Uerba. Tamién a vegadas s'anyadeba ribera de en cuenta d'o hidronimo simple:

Exotoponimos en aragonés relativos a localidaz fuera d'Aragón editar

Ta más detalles, veyer l'articlo lista d'exotoponimos en aragonésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

L'aragonés poseye encara exotoponimos relativos a localidaz d'o sud de Francia (Bordeus) u de Catalunya (Barcelona). En a Edat Meya l'aragonés teneba exotoponimos relativos a rechions, ciudaz y lugars dende Orient Meyo dica as costa de l'Oceano Atlantico, (Mar Roya, Domás, El Caire, Nápols, Cherba, Canyet, Uet, Alchecira d'Alfadra, Lisbona, ecetra...)

S'ha de destacar que en bels casos os exotoponimos han plegato a traviés d'atra luenga con a que l'aragonés muga. Por eixemplo os exotoponimos Galas y Cornualla presentan eguals formas en occitán. Talment o toponimo Domás presente apocope por haber arribato a traviés d'o catalán y no por haber-se adaptato foneticament a variants d'aragonés con apocope. En a obra de Chuan Ferrández d'Heredia os exotoponimos presents s'adaptan dende a luenga d'os orichinals, sobretot o griego, o latín y o francés.

Toponimia en romance catalán editar

Ta más detalles, veyer l'articlo toponimia catalana en Aragónveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

As comarcas orientals d'Aragón tienen una microtoponimia cuasi de tot en catalán. Os nomes d'os lugars encara que sigan d'orichen arabe u romanico-andalusí se catalanizoron en a Edat Meya.

Exotoponimos en catalán relativos a localidaz aragonesas editar

En catalán bi ha muitos exotoponimos relativos a ciudaz aragonesas, (Saragossa, Terol, Osca) en comparación a os pocos que bi n'ha relativos a ciudaz castellanas, (no bi ha actualment por lo menos un exotoponimo catalán pa Jaén u La Rioja y s'escriben con grafía orichinal castellana). Este ye por a simbiosi y vecindat de catalans y aragoneses en tiempos baixomedievals d'a Corona d'Aragón. D'esta traza lugars chicoz de Teruel tienen exotoponimos en catalán como Les Planes, Castellseràs, Torrocella, Vall d'Esgorfa, L'Anglesola, Cantavella, ezt...

En os textos medievals mes antigos procedents de Catalunya trobamos exotoponimos catalans de toponimos aragoneses que ya no se fan servir como Pórtoles. En os textos medievals tardanos procedents de Valencia podemos trobar exotoponimos catalans de toponimos teruelans que representan talment a etapa inicial de castellanización d'os toponimos teruelans.

Toponimia occitana editar

Bi ha bels eixemplos como Canfrán ("Campo Franco"). En Chaca un barrio de mayoría occitana se clamaba Burg Nou, actual Burnau.

Toponimia en romance castellano editar

Bi ha muitos microtoponimos y toponimos relativos a vicos u aldeyas que son en castellano porque no existiban cuan l'aragonés se charraba en a comarca on se troban (u porque si encara se charraba yera una situación que o castellano representaba a luenga de mayor prestichio). S'han feito cada vegata mes comuns dende fins d'o sieglo XV.

Toponimos en aragonés u catalán castellanizatos editar

En castellano bels toponimos usuals en aragonés u catalán, de cualsiquier orichen se castellanizoron. En muitos casos prenioron una -e final, como ye o caso d'os toponimos d'orichen arabe presos por l'aragonés como Albalat, Casp y (Ex)arc y castellanizatos como Albalate, Caspe y Jarque u os toponimos romanicos Cadret, Cuart u Pin Sec castellanizatos como Cadrete, Cuarte y Pinseque). La chent identifica estas terminacions como catalanas u como una catalanización d'o toponimo, cuan en realidat representan as formas orichinals en arabe u aragonés.

Manimenos o castellano ha preso bels toponimos aragoneses como base pa os toponimos oficials de zonas catalanoparlants (Monroyo, Peñarroya, Valderrobres, que en catalán son Mont Roig, Pena-Roja y Vall-de-Roures), y tamién de zonas bascoparlants d'o Norte de Navarra.

Apelativos en toponimos castellanos editar

A coincidencia de bels toponimos como Villafranca, Villarroya, Peñarroya tanto en Aragón como fuera d'Aragón creyó a necesidat administrativa de diferenciar-los. O servicio postal presionó a atras administracions pa que cambiasen bels nomes y poder treballar millor. A Sociedad Geográfica a primers d'o sieglo XIX proposó bel toponimo que fue acceptau como Peñarroya de Tastavins. L'apelativo Del Campo propio de la zona de Xiloca ye d'o decenio de 1910.

Toponimia chermanica editar

Toponimos derivatos d'o gotico editar

Talment Ricla siga d'orichen gotico.

Toponimos romances con elementos chermanicos francos editar

Ye o caso de Canfrán, Burg Nou y Burgo d'Ebro.

Toponimia arabe editar

  Ta mas información, se veiga l'articlo prencipal sobre Toponimia arabe en Aragón.

Bi ha muitos toponimos arabes relativos a ciudaz a on yera bien establida a clase dirichent arabo-musulmana. Ye o caso de Calatayu (o "castiello d'Ayub") u L'Alchafaría ("palacio de Chafar"). Tamién bi ha toponimia arabe propia d'o periodo cristiano por seguir emplegando-se arabismos como tecnicismos agricolas u unidaz de mesura. Ye posible que bel toponimo anterior a lo periodo musulmán s'arabizase por pareixer-se a palabras arabes, como talment a Bursao celtibera, que cambió ta Borcha por pareixiu con a palabra arabe Burch, "torre". Os arabismos quedoron adaptaus a la fonetica aragonesa, convertindo-se a chim en una ch, (Alchafaría, Alborche, Borcha, Burcharaloz) y bella aspirada arabe una f, (Alfama, Alfambra, Benifazán, Castiel Fabib, Fariza).

Toponimia berber editar

A toponimia berber ye escasa en Aragón y se reduce a nombres de confederacions tribals como talment os Awsicha en Osella u clans familiars como os Banu Razín en Albarracín) transmesos a traviés de l'arabe. O toponimo Monzalbarba significa "campamento de berbers" pero ye un toponimo arabe. En bellas publicacions dicen que a Puerta Cinegia prene nombre d'os berbers cenacha, bels autors creyen que ye poco probable porque Cinegio ye un nombre d'a serie latín-luengas romances, manimenos en 1492 s'escribiba Cineja u Cinecha.

Clama l'arención a concentración de toponimos derivatos d'etnonimos berbers en dos zonas concretas: a cuenca d'o río Aguas y a cuenca baixa d'o río Matarranya:

En a cuenca d'o río Aguas trobamos Azuara, Lagata y o despoblato de Nepza que seguntes interpretan autors como José Angel Sesma Muñoz, Carlos Laliena Corbera y Juan F. Utrilla Utrilla corresponderían a nuclios de población d'os grupos tribals Zuwara, Lawata y Nafzawa[11] Estos autors fan notar que os Nafzawa s'establioron en diferents zonas d'Al Andalus dende o sieglo VIII como por eixemplo Teruel y Villel (os Banu Amira y os Banu Gazlun yeran brancas d'os Nafzawa). Si os Nafzawa son bien documentaus en fuents medievals en a peninsula no se puet dicir o mesmo d'os Zuwara, por o que si o toponimo "Azuara" se remonta a un etnonimo berber millor podría estar relacionau con un grupo tribal berber mes numeroso dito Zuwaga.

En a cuenca d'o río Matarranya u cerca de la suya boca en l'Ebro trobamos un foco encara mes claro: Mequinenza, Favara y Maella, que corresponden a las confederacions u grupos tribals Micnasa, Hawwara y Maguila, no guaire luent d'o toponimo Roques del Masmut de l'alto Matarranya, explicable dende o grupo tribal d'os Mezmuz. A relación d'o toponimo Maella con un etnonimo berber no ye tan evident como en os atros casos, (s'ha quiesto relacionar con o latín MACELLA, "mercaus"), pero presenta atras evidencias a part d'a suya asociación con os atros toponimos d'a redolada: a existencia d'o toponimo "Maguilla" en Extremadura y una posible evolución fonetica parellana con o toponimo Fraella u Frayella a partir d'o latín FRAGELLA.

Toponimia en neoaragonés editar

Bels sectors radicals dentro d'a chent preoucupata por a defensa y recuperación de l'aragonés escriben toponimos que nunca no han existito en as suyas composicions de base aragonesa. D'esta traza en cuenta de prebar de mirar a forma aragonesa d'ixe toponimo, en fan adaptacions particulars y convencionals como cambiar o fonema velar /j/ por una /x/, (xeada). escribindo cosas como Alfaxarín, Borxa, Buxaraloz, Xabalambre, que no responden a la fonetica aragonesa y responden a la fonetica castellana d'o sieglo XVI. En bels casos aciertan, como en Exea, pero dixando-se una caracteristica fonetica important que tenió ixe toponimo, como ye a -y- antihiatica d'o toponimo orichinal "Exeya". Esto no lo aplican en casos de G inicial como cuan escriben Chelsa y Chea, que en aragonés orichinal han estato "Xelsa"/"Xielsa" u "(E)xeya". Fueras d'a reconstrucción d'o fonema -x- no gosan tener en cuenta a fonetica aragonesa y escriben Oz d'a Biella ("La Foz de la Viella" en aragonés orichinal).

Fan traduccions palabra a palabra con palabras descontextualizatas como Cantal Tallau, d'o castellano Piedra Tajada en cuenta d'a forma orichinal Piedratallada u Piedratallata u Billapolita de Villahermosa como si no en aragonés no hesen exitito as palabras piedra y fermosa. Tamién pueden cambiar sufixos que en aragonés no s'emplegan tanto como atros, como en Torreta, d'o castellano Torrecilla, que en aragonés ye Torreciella u Torrociella.

Bel lingüísta ha acusato a las Guías Prames d'aragonesizar cualques toponimos a concencia en sectors de l'Alto Galligo, Sierra de Guara y Ribagorza Media. Manimenos o treballo d'as Guías Prames ye faraonico como para que siga normal esperar errors. Entre as errors por neoaragesización mes grans d'as Guías Prames tenemos Urrials neoaragonesización d'o castellano Urriales, que corresponde a lo toponimo sobrarbés Os Rials, y Biarxe, que ye una re-aragonesización con xeada de Biarge, castellanización d'o toponimo ya desapareixito Biarche.

Toponimia navarro-aragonesa en America editar

A emigración espanyola t'America trayó una antroponimia que dimpués quedó reflexata en a toponimia. A emigración espanyola excluiba a los aragoneses y catalans en tiempos d'a dominación espanyola, pero incluiba a los navarros y a chent d'a Corona de Castiella que teneban apellitos d'orichen aragonés. D'esta traza tenemos a presencia de l'apellito Zapata en Mexico. En o surueste de Cuba bi ha una peninsula dita Peninsula de Zapata que representa un caso de conservación d'a xorda intervocalica -T- propia d'a Fonetica aragonesa.

Se veiga tamién editar

Referencias editar

  1. (es) Calagurris contra Roma: de Acidinio a Sertorio, articlo de Francisco Pina Polo.
  2. (es) María Pilar Benítez: L'Ansotano. Estudio del habla del Valle de Ansó. Gubierno d'Aragón, 2001. p 119.
  3. (es) Chesús de Mostolay: El Aragonés en el Somontano de Barbastro. Aneto Publicaciones. 2007. ISBN 978-84-95349-42-2
  4. (es) José Olano Pemán: Diccionario de palabras, voces y dichos de Uncastillo. Asociación Cultural La Lonjeta, 1994.
  5. (es) Serrano Dolader, Alberto Los rayos en Aragón. Tradición y leyenda. Revista Rolde, nº 81, Zaragoza 1997, pp. 66-71.
  6. 6,0 6,1 6,2 *(es) Lozano, Ch., Saludas, Á.L.: (2005). Aspectos morfosintácticos del belsetán. Zaragoza: Gara d'Edicions - IFC, p 162 Las fiestas de San Medardo Benabarre de Leonardo Escalona.
  7. (es) VICENTE DE VERA, Eduardo: Textos en grausino (1904-1985). Zaragoza, Deputación Cheneral d'Aragón (col. «O pan de casa nuestra», 3), 1986. p 62 p 201 p 203.
  8. (an)(es) Cortes de los reinados de Alfonso II a Alfonso IV (1164-1328), Colección Acta Curiarum Regni Aragonum. (Tomo II). Gobierno de Aragón (Departamento de Educación, Cultura y Deporte), Zaragoza, 2020. pp. 453-454, pp. 476-477.
  9. (es) Rafael Lapesa. Historia de la lengua española. Editorial Gredos. (1981, p 63, pp 113-116, pp 168-170, p 271, pp 410-412, pp 454-456.
  10. (an) DUESO LASCORZ, Nieus Lucía: Al canto'l Zinqueta. Poemas en Chistabín. Consello d'a Fabla Aragonesa, 1984. p. 54.
  11. (es) José Angel Sesma Muñoz, Carlos Laliena Corbera y Juan F. Utrilla Utrilla: Agricultura y regadío en Al-Andalus, síntesis y problemas. El ejemplo del río Aguasvivas actas d'o coloquio Historia y Medio Físico, Almería, 9 y 10 de chunio de 1995 / coordinato por Lorenzo Cara Barrionuevo, Antonio Malpica Cuello, 1995, ISBN 84-89685-04-5 , pachinas. 67-84 [1]

Bibliografía editar

Vinclos externos editar


Gramatica de l'aragonés
Fonetica Accentuación · Apocopa · Oclusivas xordas intervocalicas · Cheada · Diftongación debant de Yod · Diftongos · Disimilación · Elisión · Epentesi antihiatica · Esdrúixols · Eufonía · Fonolochía · Hiatos · Metafonia · Metatesi · Protesi velar · Sincopa · Sonorización dezaga de liquida ·
Morfolochía Adverbios (Adverbios d'afirmación · Adverbios de dubda · Adverbios espacials · Adverbios espacials deicticos · Adverbios de negación · Adverbios de tiempo · Adverbios de manera · Adverbios de quantidat · Adverbios d'opinión) · Locucions adverbials en aragonés (Locucions adverbials d'afirmación · Locucions adverbials de dubda · Locucions adverbials espacials · Locucions adverbials de negación · Locucions adverbials temporals · Locucions adverbials de manera · Locucions adverbials quantitativas) · Articlos definius · Articlos indefinius · Chenero · Conchuncions (Adversativas · Copulativas · Coordinativas · Dischuntivas · Completivas · Condicionals · Causals · Concesivas · Consecutivas · Comparativas · Finals · Subordinativas · Temporals)· Adchectivos (Qualificativos · Colors · Chentilicios · Grau comparativo · Grau superlativo · Demostrativos · Exclamativos · Indefinius · Numerals cardinals · Interrogativos · Numerals ordinals · Posesivos) · Numero (Substantivos incontables) · Pronombres (Pronombres demostrativos, Pronombres indefinius, Pronombres relativos · Pronombres personals · Pronombres adverbials: pronombre adverbial en/ne, pronombre adverbial i/bi/ie) · Infixo · Prefixo (Prefixos cultos) · Sufixo (Sufixos cultos) · Preposicions · Locucions prepositivas · Verbos (Verbos auxiliars · Verbos de movimiento · Verbos pronominals · Verbos freqüentativos) · Conchugación verbal (Primera conchugación · Segunda conchugación en aragonés · Tercera conchugación en aragonés · Conchugacions incoativas · Conchugación incoativa de verbos acabaus en -eixer · Conchugación incoativa de verbos acabaus en -ir · Verbos irregulars · Modo indicativo · Modo subchuntivo · Modo imperativo · Tiempos verbals · Verbo estar-ser · Verbo haber) · Locucions verbals · Perifrasis verbals
Sintaxi Concordancia · Estilo directo · Estilo indirecto · Negación · Sintagma adchectival · Sintagma nominal · Sintagma verbal · Complemento de rechimen verbal · Orden de pronombres · Combinacions de pronombres febles en aragonés · Voz pasiva · Oracions con infinitivo · Oracions de relativo · Oracions completivas · Oracions temporals · Oracions causals · Oracions finals · Oracions consecutivas · Oracions concesivas · Oracions condicionals · Oracions comparativas · Oracions impersonals
Lexicolochía Adchectivación · Anglicismos · Arabismos · Basquismos · Castellanismos · Catalanismos · Celtismos · Chermanismos · Cultismos · Fitonimia · Galicismos · Goticismos · Helenismos · Italianismos · Leyonesismos · Lusismos · Miconimia · Mozarabismos · Neerlandismos · Nominalización · Occitanismos · Persismos · Semicultismos · Superstrato francico · Toponimia (Hidronimia · Odonimia · Oiconimia · Oronimia) · Tudesquismos · Turquismos · Zoonimia
Ortografía Ortografía medieval · ACAR · Uesca · SLA