Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A Chacetania ye a comarca mas noroccidental d'Aragón, dividida entre as provincias de Uesca y Zaragoza. Muga con Francia por o norte, Navarra por l'ueste, y por o sud y a l'este con as comarcas aragonesas de Cinco Villas, Plana de Uesca y Alto Galligo. En plens Pireneus, s'articula por o río Aragón y os suyos afluyents.

Chacetania
Comarca d'Aragón
Capital
 •Municipios
Chaca
20
Entidat
 •País
 •Provincia
Comarca
 Aragón
Uesca y Zaragoza
Superficie
 •Total

1.857,9 km²
Población
 •Total
 •Densidat
 (2010)
18.664 hab.
10,05 hab./km²
Chentilicio Chacetano/a[1]

Mapa de situación en Aragón
www.jacetania.es

En ella se i formó lo primitivo condau d'Aragón que en 1035, cuan morió o rei Sancho III "o Mayor" de Navarra, adquirió a categoría de reino con capital en a ciudat de Chaca y con Remiro I como monarca. Resultau d'ista ampla historia son dos grans molimentos historico-artisticos, a seu de Chaca y o monesterio de Sant Chuan d'a Penya.

A suya mayor altaria ye o pico Collarada (2.886 metros), y conta con dos d'as estacións d'esquí mas importants y antigas da Peninsula: Candanchú y Astún, en a val de l'Aragón.

Tien una superficie de 1.857,9 km² y una población en 2010 de 18.664 hab. (con una densidat de población de 10,05 hab/km²) y a suya capital ye a ciudat de Chaca, que aculle o 71% d'a población comarcal.

A suya prencipal festividat ye Santa Orosia, patrona d'ista comarca, y que se celebra o 25 de chunio.

A luenga vernacla d'a Chacetania ye l'aragonés, charrando-se a suya variedat l'aragonés occidental, chunto con o castellano que en ye l'oficial.

Composan a Chacetania 20 municipios.[2]

Territorio y población editar

Municipio
Superficie
(km²)[3]
%
d'o total
Población
(2011)[4]
%
d'o total
Densidat
(hab/km²)
Altaria
(metros)
Distancia
ta
Chaca
(km)
Lugars
Aísa 81,0 4,4 379 2,0 4,68 1.043 20,80 Candanchú, Esposa, Sinués
Ansó 223,1 12,0 475 2,5 2,13 860 53,00 Zuriza
Aragüés de lo Puerto 64,4 3,5 133 0,7 2,07 970 33,00
Artieda 13,6 0,7 92 0,5 6,76 652 46,90
Bailo 164,4 8,8 300 1,6 1,82 714 26,20 Alastuei, Arbués, Arrés, Especiello, Esporret, Gabás, Larués, Paternoi, Villanoviella d'Alastuei.
Borau 41,7 2,2 85 0,4 2,04 1.008 14,40
A Canal de Berdún 133,3 7,2 382 2,0 2,87 688 30,00 Berdún, Biniés, Huertolo, Maixons, Martés, Villa-reyal d'a Canal
Canfranc 71,6 3,9 620 3,3 8,66 1.040 17,80 Os Aranyons.
Castiello de Chaca 17,3 0,9 257 1,4 14,86 921 7,20 Aratorés
Chaca 406,3 21,9 13.299 71,1 32,73 818 -- Abai, Avena, Ara, Araguás d'o Solano, Ascara, Asieso, Atarés, Acín, Badaguás, Banaguás, Baraguás, Barós, Bernués, Bescós de Garcipollera, Binué, Botaya, Caniars, Espuéndolas, o Fraixinal, Gracionépel, Guasa, Guasillo, Ipás, Latiesas Altas, Latiesas Baixas, Lerés, Martillué, Navasa, Navasiella, Novés, Orante, Osia, Puerto d'Astún, Ulle, Villanoviella, Xarlata, Yosa de Garcipollera.
Chasa 8,9 0,5 113 0,6 12,70 944 30,40
Fago 28,8 1,6 30 0,2 1,04 888 53,00
Mians 14,8 0,8 41 0,2 2,77 692 48,90
Puent d'a Reina de Chaca 48,1 2,6 290 1,6 6,03 707 21,20 Santa Engracia de Chaca, Xabierregai
Salvatierra d'Esca 81,2 4,4 226 1,2 2,78 582 52,90 Focheto, Lorbés
Santa Cilia 28,1 1,5 208 1,1 7,40 649 14,70 Fosato Alto, Fosato Baixo, Somanés
Santa Cruz d'as Serors 27,0 1,5 189 1,0 7,00 788 15,90 Binacua
Sigüés 101,8 5,5 131 0,7 1,29 521 47,90 Aringo, Asso-Veral, Escó, los Banyos, Miramont, Tiermas
Val d'Echo 234,4 12,6 947 5,1 4,04 800 44,40 Catarecha, Ciresa, Echo, Embún, Santa Lucia, Urdués
Villanuga 58,2 3,1 512 2,7 8,80 953 14,10 Aruex, Cenarbe
Total 1.857,9(*) 18.709 10,07

(*) Adhibindo-ie a superficie d'o "común d'Ansó y Fago" (9,9 km²)

 
Densidat de población d'a Chacetania

Demografía editar

Evolución demografica
1362 f 1495 f 1842 1857 1860 1877 1887 1897 1900
- - - - - - - - 26.996

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991
27.017 26.478 26.904 24.908 24.270 21.167 17.926 16.948 16.007

1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
- - - - - - - 16.676 -

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
- - - - - - - - 18.709

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 -
- - - - - - - - -

 1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito.
Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE.

Gastronomía editar

Se veiga tamién editar

Referencias editar



 
Comarcas d'Aragón
 
Alto Galligo · Andorra-Sierra d'Arcos · Aranda · Baixo Aragón · Baixo Aragón-Casp · Baixo Martín · Campo de Belchit · Campo de Borcha · Campo de Carinyena · Campo de Daroca · Chacetania · Cinca Baixa · Cinca Meya · Cinco Villas · Comarca Central · Comunidat de Calatayú · Comunidat de Teruel · Cuencas Meneras · Gúdar-Chabalambre · Litera · Mayestrato · Matarranya · Monegros · Plana de Uesca · Ribagorza · Ribera Alta d'Ebro · Ribera Baixa d'Ebro · Sierra d'Albarracín · Sobrarbe · Semontano de Balbastro · Tarazona y Moncayo · Xiloca · Val de Xalón