Primera conchugación en aragonés
![]() |
Iste articlo ye escrito con as normas graficas EFA. Si quiers, puez aduyar cambiando a la grafía oficial de Biquipedia y sacando dimpués ista plantilla. |
A primera conchugación en aragonés provién d'a primera conchugación latina tardana (verbos en -ĀRE) y ye a conchugación mes productiva d'as tres.
A part de verbos que ya yeran d'a primera conchugación latina, bi ha verbos feitos a partir d'o participio de pasau latín. Dende o participio pasau REFUSUS d'o verbo REFUNDERE tenemos en aragonés y atras luengas latinas refusar. Dende o participio pasau FARTUS d'o verbo FARCIRE tenemos fartar[1].
Tamién bi ha verbos d'orichen chermanico (gotico u francico), con terminacions -ON u -AN en as luengas d'orichen (espiar, guardar, robar y galopar[1]), y d'orichen arabe (afalagar).
Adintro d'a primera conchugación bi ha un conchunto important de verbos freqüentativos acabaus en -iar u -eyar que derivan d'a terminación verbal latina -IDIĀRE, y un atro conchunto important de verbos acabaus en -iar no freqüentativos relacionaus con substantivos acabaus en -io u -ia.
Tiempos verbalsEditar
Formas impersonalsEditar
Infinitivo |
Cantar |
Chenero y numero | Participio |
Masculín singlar | Cantau / Cantato |
Masculín plural | Cantaus / Cantatos |
Femenín singlar | Cantada / Cantata |
Femenín plural | Cantadas / Cantatas |
Cherundio |
Cantand(o) |
Formas personalsEditar
Modo indicativoEditar
persona | Present d'indicativo |
1ª Sing. | Canto |
2ª Sing. | Cantas |
3ª Sing. | Canta |
1ª Plur. | Cantamos |
2ª Plur. | Cantatz |
3ª Plur. | Cantan |
persona | Pasau imperfecto d'indicativo |
1ª Sing. | Cantaba |
2ª Sing. | Cantabas |
3ª Sing. | Cantaba |
1ª Plr. | Cantábanos |
2ª Plur. | Cantábatz |
3ª Plur. | Cantaban |
persona | Pasau perfecto simple |
1ª Sing. | Canté |
2ª Sing. | Cantés |
3ª Sing. | Cantó |
1ª Plur. | Cantemos |
2ª Plur. | Cantetz |
3ª Plur. | Cantoron / Cantón |
persona | Futuro d'indicativo |
1ª Sing. | Cantaré |
2ª Sing. | Cantarás |
3ª Sing. | Cantará |
1ª Plur. | Cantaremos |
2ª Plur. | Cantaretz |
3ª Plur. | Cantarán |
persona | Condicional |
1ª Sing. | Cantaría |
2ª Sing. | Cantaría |
3ª Sing. | Cantaría |
1ª Plur. | Cantaríanos |
2ª Plur. | Cantaríatz |
3ª Plur. | Cantarían |
persona | Pasau perfecto composau d'indicativo |
1ª Sing. | He cantau / cantato |
2ª Sing. | Has cantau / cantato |
3ª Sing. | Ha cantau / cantato |
1ª Plur. | Hemos cantau / cantato |
2ª Plur. | Hetz cantau / cantato |
3ª Plur. | Han cantau / cantato |
persona | Pasau plusquamperfecto d'indicativo |
1ª Sing. | Heba cantau / cantato |
2ª Sing. | Hebas cantau / cantato |
3ª Sing. | Heba cantau / cantato |
1ª Plur. | Hébanos cantau / cantato |
2ª Plur. | Hébatz cantau / cantato |
3ª Plur. | Heban cantau / cantato |
persona | Pasau anterior d'indicativo |
1ª Sing. | Habié cantau / cantato |
2ª Sing. | Habiés cantau / cantato |
3ª Sing. | Habió cantau / cantato |
1ª Plur. | Habiemos cantau / cantato |
2ª Plur. | Habietz cantau / cantato |
3ª Plur. | Habioron cantau / cantato |
Modo subchuntivoEditar
persona | Present de subchuntivo |
1ª Sing. | Cante |
2ª Sing. | Cantes |
3ª Sing. | Cante |
1ª Plur. | Cantemos |
2ª Plur. | Cantetz |
3ª Plur. | Canten |
persona | Pasau imperfecto de subchuntivo |
1ª Sing. | Cantás(e) |
2ª Sing. | Cantases |
3ª Sing. | Cantás(e) |
1ª Plur. | Cantásenos |
2ª Plur. | Cantatz |
3ª Plur. | Cantasen |
persona | Pasau perfecto de subchuntivo |
1ª Sing. | Haiga cantau / cantato |
2ª Sing. | Haigas cantau / cantato |
3ª Sing. | Haiga cantau / cantato |
1ª Plur. | Haigamos cantau / cantato |
2ª Plur. | Haigatz cantau / cantato |
3ª Plur. | Haigan cantau / cantato |
persona | Pasau plusquamperfecto de subchuntivo |
1ª Sing. | Hese cantau / cantato |
2ª Sing. | Heses cantau / cantato |
3ª Sing. | Hese cantau / cantato |
1ª Plur. | Hésenos cantau / cantato |
2ª Plur. | Hésetz cantau / cantato |
3ª Plur. | Hesen cantau / cantato |
Modo imperativoEditar
persona | Modo imperativo |
2ª Sing. | Canta |
2ª Plur. | Cantat |
ReferenciasEditar
BibliografíaEditar
- (es) Heinrich Lausberg: Lingüistica romanica. Tomo II morfología. Editorial Gredos, 1988. pp 258–259.
- (es) José Antonio Saura Rami: Elementos de fonética y morfosintaxis benasquesas, Zaragoza, Gara d'Edizions-Institución Fernando el Católico (2003).
- (es) KUHN, Alwin, El Dialecto Altoaragonés (traducción de l'orichinal de 1935); Xordica Editorial. Zaragoza, 2008. ISBN 978-84-96457-41-6