Monesterio de Sant Pero de Ciresa

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

[[{{{4|Wikipedia:Articlos destacaus|...]]

O monesterio de Sant Pero de Ciresa ye un monesterio aragonés que se troba situato en o lugar de Ciresa, municipio de la Val d'Echo y comarca d'a Chacetania (Uesca), construito en os sieglos IX a XIII en estilo romanico dencima d'un edificio anterior en estilo visigotico y carolinchio. Ye o monesterio aragonés que se troba situato mas enta o norte, a 882 metros d'altaria sobre o livel d'a mar, en pleno Pireneu, y a os suyos piez trescruza l'antiga vía romana dende Zaragoza ta o Biarn.

Sant Pero de Ciresa
Anvista cheneral d'o monesterio de Sant Pero de Ciresa.
Situación cheografica
Estau
País
'
Situación	Ciresa (Chacetania, Aragón)
Adreza
Coordenatas
Archidiocesi
Diocesi	Diocesi de Chaca
Arcipestrau	Chaca-Berdún
Información cheneral
Advocación
Culto	Catolico
Orden	Exclaustrato
Rector
Vicario parroquial
2.º Vicario parroquial
Mosen
Propietario
Administrador
Director
Coste	{{{coste}}}
Visitable
Altaria
Pisos
Amplaria
Largaria
Superficie
Diametro
Aforo
Altaria s.l.m.
Atras
Alcance
Iluminación
Potencia
Arquitectura
Tipo	Monesterio
Estilo	Romanico
Función
Catalogación	Bien d'intrés cultural
Materials
Construcción
Construcción	sieglos IX-XIII
Fundador
Inicio
Fin
Inauguración
Destrucción
Arquitecto
Incheniero estructural
Incheniero de servicios
Incheniero civil
Atros
Premios
Pachina web
Localización
Sant Pero de Ciresa Sant Pero de Ciresa en Aragón

Establito en 833 por o conte d'Aragón, Galindo Garcés, o monesterio estió un lugar profundament imbricato en a Historia d'Aragón dende os inicios d'a reconquiesta d'as altas vals d'o Pireneu y d'a repoblación d'os territorios aragoneses reconqueritos dica o suyo albandono como monesterio en o sieglo XII. Estió en iste monesterio do s'educó o rei d'Aragón Alifonso I, uno d'os mas destacatos monarcas de l'Aragón medieval y autor d'a conquiesta d'a ciudat de Zaragoza en 1118.

Actualment, a ilesia d'o monesterio, que ye l'unico elemento arquitectonico que sigue existindo, ye a ilesia parroquial d'o lugar de Ciresa, una localidat naixita y creixita a os piez d'o monesterio.

O monesterio ye protechito legalment, dende 1931, por a suya declaración como Molimento Nacional.

Historia

Cuadro d'o pintor alemán Carl von Steuben (1788-1856) sobre a Batalla de Piteus. Museu d'o castiello de Versailles (Francia).

Antecedents

Invasions musulmanas en o sieglo VIII

Dende a invasión musulmana d'a Peninsula Iberica en os primeros anyos d'o sieglo VIII y a desaparición d'o reino visigodo de Toledo, os musulmans penetroron en l'actual Occitania y ocuporon bellas ciudaz, como Carcasona, Tolosa y atras, dica a redota que sufrioron o 10 d'octubre de 732 a mans de Carlos Martel en a batalla de Piteus y en as batallas posteriors que expulsoron a os musulmans d'os territorios conqueritos a o norte d'os Pireneus (menos en a Septimania). As tropas musulmanas plegoron dica Borgonya u Sens, en o Yonne, amán de París, con l'aduya de bels nobles francos traidors, que dimpués fuoron executatos.

Ta finals d'o sieglo VIII, a muga consolidata entre os territorios d'o Reino franco de Carlos Magno y o Califato de Cordoba yera, alto u baixo, a linia d'as montanyas d'os Pireneus, anque toz dos reinos feban incursions ta espullar os territorios d'a muga.

Contraataques d'os carolinchios a finals d'o sieglo VIII y prencipios d'o sieglo IX

L'Imperio Carolinchio en 814, con as conquiestas de Carlos Magno.

Sindembargo, en o clamato Renaiximiento carolinchio de finals d'o sieglo VIII y prencipios d'o sieglo IX, que afectó a l'arte, a a literatura y a toz os ambitos socials, pero especialment a la politica, Carlos Magno, d'a nueva dinastía d'os carolinchios, ambicionaba espardir-se ta o sud, trescruzando os Pireneus, en busca d'a nueva muga natural en o río Ebro, con l'aduya d'o reino de Pamplona, que en ixas calendatas yeran aliaus d'a familia muladí d'os Banu Qasi, anque no habeban buenas relacions con os carolinchios.

Un primer intento de penetración franca estió en 778, cuando Carlos Magno abanzó ta a val d'Ebro acudindo a a clamata de Sulaymán al-Arabi, gubernador islamico de Saraqusta, que s'heba sublevato contra Abderramán I. Iste intento fracasó, culminando en a retirata d'as tropas francas ta o norte y en a suya redota en a batalla de Roncesvals, en o Puerto de Roncesvals, o 15 d'agosto de 778. Bi ha dudas sobre si a batalla no habió lugar realment en a vía romana que trescruza o Puerto Palo, en a val d'Echo, pocos km a o norte de Ciresa, y ista ye a opinión d'Ubieto Arteta. En a batalla bi morió o conte Roldán, que yera sobrín de l'emperador Carlos Magno.

Un segundo intento de penetración Carolinchia en as vals pirenencas aragonesas estió en as anyadas 816-824, saldata tamién con o fracaso y con a muerte d'os contes Eblo y Aznar, en ixa zaguera calendata. Sindembargo, ista zaguera penetración fació en a practica que os musulmans albandonasen as altas vals d'os Pireneus, que lis daban escasos beneficios y yeran difícils de controlar, ta concentrar-se en puntos importants fortificatos en as partes meyas u baixas d'as vals, permitiendo asinas la ocupación real d'as cuencas altas d'as vals, pidiendo nomás que o pago de rentas y impuestos a os habitants d'as altas vals.

A conquiesta franca d'a val d'Echo en 833

A portalada prencipal d'o monesterio de Sant Pero de Ciresa.

Dimpués d'os intentos fracasatos d'os carolinchios por ocupar as vals d'os Pireneus, en la primavera de l'anyo 833, o conte Galindo Garcés (fillo de García I Galíndez y conte d'Aragón) dentró dende o norte en a parti alta d'a val d'Echo, a on ye situata Ciresa, asentando-ie o suyo poder, en aquellas envueltas derivato encara de la suya somisión (encara que teorica mas que real) a la cort de los carolinchios. A dentrata se fació por l'antiga calzata romana que trescruzaba la val, dentrando dende l'actual Biarn por lo Puerto Palo ta baixar dica o río Aragón y trescruzar a sierra de Sant Chuan d'a Penya ta rematar en Zaragoza y que dende l'Imperio Romano yera una important vía de comunicación.

A fundación d'o monesterio en 833

O 25 de noviembre de 833 escayeixió lo feito mas important en la historia de Ciresa: la donación d'a finca de Siressa propiedat d'o conte Galindo Garcés ta la fundación en ella d'un nuevo monesterio, que ye o Monesterio de Sant Pero de Ciresa.

O monesterio fue construito dencima d'un edificio anterior, prerromanico, en estilo visigotico u carolinchio, como demostroron as excavacions arqueolochicas de 1991, encara que dimpués os restos que bi troboron quedaron soterratos atra vegata. Iste edificio podía estar un antigo hostal u hospedería en a vía romana Zaragoza-Biarn.

Ye de suponer que o monesterio, fundato en o mesmo anyo d'a conquiesta d'a val, miraba de fixar en o lugar una población en a parte alta d'a val d'Echo, amás d'estar un puesto d'esfensa d'o territorio y haber as suyas funcions relichiosas.

Como Galindo Garcés concedió a la Ilesia Catolica bellas tierras ta la construcción d'o monesterio, seguntes José Luis Corral o monesterio no sería una fundación carolinchia, sino una reacción indichena d'os aragoneses a la creixent presencia carolinchia en as altas vals pirenencas. Continando a suya tesi, Corral Lafuente creye que os primers monches d'o monesterio no yeran pas d'orichen franco, sino mozarabes refuchiatos que veniban d'a val d'Ebro: ixo puet explicar a presencia d'o rito mozarabe en a redolada dica meyatos d'o sieglo XI.

Antonio Ubieto Arteta observa que bi ha presencia de bels monesterios carolinchios en as compleganzas d'os ríos Aragón, Isabana y Noguera Ribagorzana pero no en as compleganzas d'os ríos Galligo y Cinca, y proposa a explicación que os monesterios carolinchios se troban en ixos tiempos siempre luent d'una ciudat u nuclio urbán important dominato por os musulmans como Exeya d'os Caballers, Uesca, Boltanya u Leida.

Os suyos primers anyos

O crucero d'a ilesia de Sant Pero.

O primer abat d'o monesterio estió l'abat Zacarías, qui organizó o monesterio seguntes as reglas aprobatas en un sinodo de bispes celebrato en 816 en a ciudat d'Aquisgrán (a on se trobaba o palacio d'Aquisgrán, construito a finals d'o sieglo VIII ta albergar a seu reyal de Carlos Magno). Ista regla yera inspirata en a regla de Crodegando de Mez.

Sindembargo, ya en 852 (u millor en 848, a calendata de 852 en o documento ye segurament una error), en una vesita a o monesterio por Sant Eulochio de Cordoba, se destacaba l'importancia d'a biblioteca d'o monesterio y de tot o monesterio en cheneral. Sant Eulochio yera bispe de Cordoba y vesitó cuantos lugars en o condau d'Aragón, o condau de Barcelona y o reino de Pamplona, como l'amanato monesterio de Leire.

En 867, Galindo I Aznárez, conte d'Aragón y succesor de Galindo Garcés dende 844, cedió a o monesterio a villa d'Echo, a prencipal localidat d'a val d'Echo. Tamién li donó dimpués tota a val d'Echo, dende Xabierregai (hue termin municipal de Puent d'a Reina de Chaca) ta o lugar d'Auguas Tuertas, en o naixedero d'o río Aragón Subordán en Sierra Vernera (hue en o termin municipal d'Ansó). Ta José Luis Corral Lafuente isto se fació ta reforzar o papel d'o monesterio de Siresa como un gran monesterio vinclato a la suya dinastía condal y a la independencia d'o condau d'Aragón.

En o sieglo X, o monesterio se benefició de l'abance d'a reconquiesta y d'a retauración d'a desapareixita seu bispal de Uesca (con o subsiguient trasllato d'a seu de Chaca ta Uesca), por a cual cosa o monesterio de Sant Pero de Ciresa estió mesmo seu bispal dende 922. O monesterio se benefició tamién d'as inversions de capital en a compra de nuevas tierras ta cultivo.

O mesmo conte Galindo I Aznárez fundó dimpués o monesterio de Sant Pero en Chaca, que ye baixo l'advocación de Sant Pero por estar fundato por monches que proveniban d'o monesterio de Ciresa. En ixas envueltas s'establioron tamién os monesterios de Sant Chuan de Maltrai (en Ruesta) y Sant Martín de Cercito (en a val d'Acumuer).

A crisis por os ataques d'Almanzor

Retrato d'Alifonso o Batallero por Manuel Aguirre y Monsalbe (1885).

En 999, mientres as expedicions d'Almanzor contra os territorios de Navarra y Aragón, o monesterio de Ciresa quedó albandonato. Istas expedicions destruyoron y espulloron también d'atros lugars en as tierras navarras y aragonesas (como Uncastiello), anque tamién en d'atros territorios, como Galicia (Santiago de Compostela) u Catalunya (Barcelona).

En 1063, o monesterio de Sant Pero dependeba d'o bispato de Chaca, y en 1077 bi instaló una comunidat de monches benedictinos, ta iniviar a suya recuperavión; encara que bels autors afirman que estió en 1072. En ixa calendata yera una capiella reyal, por a cual cosa yera independient de feito d'a diocesi de Chaca.

Recuperación temporal y decadencia definitiva

A finals d'o sieglo XI, Alifonso, fillo d'o rei d'Aragón Sancho Remíriz y d'a suya segunda muller Felicia de Roucy, y que no yera l'hereu d'o reino (l'hereu yera su chermanastro Pietro, fillo d'a primera muller de Sancho, Ainés), estió en o monesterio, ta fer a suya formación cultural y militar como futuro alto cargo d'o reino de su chirmán. Sindembargo, en 1104, dimpués de morir sin succesión o rei Pero I, Alifonso succedió a su chermanastro y se convertió en nuevo rei d'Aragón, con o nombre d'Alifonso I. Alifonso, educato en o monesterio, confirmó en o suyo reinato, en 1113, os previlechios d'o monesterio, y en adhibió de nuevos.

O monesterio inició un periodo de decadencia dende 1145, con a unión definitiva d'o monesterio a o bispato de Chaca.

L'edificio d'o monesterio

L'interior d'a ilesia d'o monesterio de Sant Pero de Ciresa.

A mayor parte d'a ilesia, l'unico edificio que se bi ha conservato, ye d'a epoca d'esplendor d'o monesterio, d'o sieglo XII. Mas exactament, l'edificio s'alacetó en 1082, como una reforma de l'antiga abadía d'estilo carolinchio. Ista reforma quedó inacabata.

Ye una construcción de gran mida, con planta cruciforme en cruz latina, con un unico abside semicercular por l'interior de l'edificio, anque por o suyo exterior ye poligonal, sota o cual ye situata a cripta, que ye ciega y s'emplega ta salvar as diferencias de nivel en o terreno. A ilesia conserva repuis de construccions prerromanicas a os piez d'a nau, y tamién en a construcción maciza d'a portalada prencipal, con un cuerpo que s'abanza d'o nivel d'a portalada, rematato con arcos de meyo punto y un chicot campanar. En o timpán d'esta puerta bi ha un crismón. Ista estructura soporta en l'interior d'a ilesia una tribuna elevata.

En o crucero bi habió un cimborio con vuelta semiesferica que, dimpués d'enrunar-se por un incendio, fue substituyiu en o trampo central d'o crucero por una vuelta d'arista y, en os tramos laterals, por una vuelta de canyón.

L'abside tien tres aperturas, combinatas con arcos ciegos, interiorment y exterior, decoratos nomás que por cordons.

En o sieglo XIII, a ilesia fue restaurata, con una obra de menor calidat que a obra inicial, cosa que ye visible a simple vista.

Biens muebles

O Cristo d'o descendimiento, escultura romanica en fusta.

L'edificio bi ha conservato una parte d'o suyo mobiliario, como un Cristo d'o descendimiento, ye fácil que d'o sieglo XII, d'estilo romanico, una Virchen d'o sieglo XIII y uns retablos goticos, de Sant Chuan Evanchelista, la Trinidat, Sant Esteban y Sant Chaime.

A diferencia d'atros edificios d'a redolada d'a mesma epoca, l'ilesia no tien denguna escultura en a suya decoración, que ye asinas de total sobriedat.. L'unico elemento decorativo en a portalada ye o suyo crismón.

Toponimia

Lo mencionan en a Cronica de Sant Chuan d'a Penya como Sant Pero de Ciresa:

Et ya sea que li dies el dito Regno en casamiento, no empero renunciaua a la dignidad real, antes, de su vida fincaua rey et retenia porasi, la senyoria de todas las eglesias del su Regno et sobre los monasterios de San Saluador de Leyre, de San Iohan de la Penya et de San Victorian, et sobre todas las eglesias parrochiales, et mas appropriadament sobre San Per de Ciresa con sus pertenencias: diziendo estas parablas: «Maguerre yo dé a tu, el Regno, pero la mi dignidad real non lexo.»

Leyendas

O monesterio ye asociato a la leyenda d'o Santo Gredal. Se dice que fue trobato en un hueco en l'abside d'a ilesia.

O Santo Gredal ye asociato tamién, por as leyendas, a d'atras edificacions relichiosas amanatas: monesterio de Sant Chuan d'a Penya, cueva de Yebra de Basa, ilesia de Sant Hadrián de Sasau, ilesia de Sant Pero de Bailo u a Seu de Sant Pero de Chaca, dica o suyo traslado posterior a la Seu de Santa María de Valencia.

Protección legal

Retablo de Sant Chaime.

A ilesia d'o monesterio de Sant Pero de Ciresa ye protechita legalment por a suya declaración como Molimento Nacional, declaración feita en 1931. Ista declaración comporta l'actual protección como Bien d'Intrés Cultural.

Dimpués d'ista declaración, bi ha habito cuantas campanyas d'investigacions arqueolochicas, con resultados interesants.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre monesterio de Sant Pero de Ciresa.
• (es) Pachina de J.Díez Arnal: Historia, fotografías y plans.
• (es) Descripción polida y fotografías.
• (es) Aragón Románico, con detallada explicación y fotografías.
• (es) Web de García Omedes, con una polida selección de fotografías y textos.

• Datos: Q3085596
• Multimedia: San Pedro de Siresa / Q3085596