Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000

A cultura[1] se puede definir de diversas manieras, pero principalment se refiere a:

  • Conchunto d'os conoiximientos que permiten desembolicar un chudicio critico.
  • Conchunto d'os modos de vida y costumbres, asinas como d'os conoiximientos y grau de desembolique artistico, cientifico, industrial, en una determinata epoca, grupo social, ecetra.

Clasificación editar

En forma mas detallada a cultura se clasifica, d'alcuerdo a as suyas definicions en:

  • Topica: A cultura ye una lista de topicos u categorías, tals como organización social, relichión u economía.
  • Historica: A cultura ye l'herencio social, u a tradición, que se trasmete a las esdevenideras cheneracions.
  • Comportamental: A cultura ye o comportamiento humán truxau y aprendiu, un modo de vida.
  • Normativa: A cultura son ideyals, avalues, u reglas ta vivir.
  • Funcional: A cultura ye a maniera que os sers humans solucionan problemas d'adaptación a lo ambient u a la vida en común.
  • Mental: A cultura ye un complexo de ideyas, u l'habitos aprendius, que inhiben empentas y distinguen a la chent d'os animals.
  • Estrutural: A cultura consiste en ideyas, simbolos, u comportamientos, modelaus u pautaus y interrelacionaus.
  • Simbolico: A cultura se basa en os significaus arbitrariament asignaus que son truxaus por una sociedat.

(John H. Bodley, An Anthropological Perspective)

Evolución d'o concepto de cultura editar

L'antropolochía como ciencia social ha estau a disciplina que cheneralment ha efectuato estudios sobre a cultura, referitos a a suya definición, o suyo significau como enanto social y dentro d'una sociedat determinata, asinas como a descripción cientifica d'a cultura d'una sociedat.

O tema d'a Cultura popular como artes, tradicións, emplegos y costumbres ye en o articulo Artes y tradicións populars.

O significau muderno y en evolucion d'as nuevas tecnolochías ha creyato lo termin cibercultura, que ye o replega d'os cambeos en a sociedat civil: formas de treballar y medios de producción; en si mesmo ye un concepto evolutivo porque cada vegada albarca mas campos dende a información y a documentación -funcional-, que ye o mas reconoixito, dica un nuevo humanismo -estructural-.

A fuga d'os movimientos migratorios ha emplantillau a cultura como espardidura y dimpués asimilación d'avalues materials y espirituals, estando as influencias mutuas y creyando un hibrido de dos u mas culturas con a suyo expresión en o luengache, a gastronomía, o culto relichioso, as artes populars, o folclore..., si se dan as menas propicias ta la asimilación como serán: exposición continada a os eventos socials y bella mena d'intrés u semellanza entre os grupos diversos. Puede pensar-se que a suya influencia en os cambeos socials, a tenor d'a realidat observable, ye poco relevant, talment porque no bi ha intrés u semellanza entre os grupos a causa d'una insuficient exposición.

A Organización d'as Nacions Unitas ta la Educación, a Ciencia y a Cultura (UNESCO), ha proposato un plan de protección d'os cabals culturals d'o mundo, a traviés d'a Convención sobre a Protección d'o Patrimonio Mundial Cultural y Natural, hemologato en 1972. Presenta una lista de cabals que pertocan a lo Patrimonio Mundial, mas conoixito como Patrimonio d'a Humanidat.

Culturas d'o mundo editar

Culturas americanas editar

Mesoamericanas:

Sudamericanas:

Culturas europeas editar

Culturas asiaticas editar

Meyo Orient:

Culturas africanas editar

Referencias editar

  1. (an) Silbia Garcés Lardiés,Francho Rodés Orquín:Un borguil de parolas.Bocabulario dialeutal escolar, Gubierno d'Aragón, 2006, ISBN 84-689-7358-0, p.23

Vinclos externos editar