Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Armenia (en armenio Հայաստան, Hayastan, o Հայք Hayq), oficialment Republica d'Armenia, ye un país sin de salita a o mar situato en Eurasia entre a mar Negra y a mar Caspia, en o Caucaso meridional. Muga con Turquía a l'ueste, Cheorchia a lo norte, Azerbaichán a l'este, y Irán. Actualment fa parti d'a Comunidat d'Estatos Independients.

Republica d'Armenia
Հայաստանի Հանրապետություն
Hayastani Hanrapetut’yun
Bandera d'Armenia Escudo d'Armenia
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional: Մեկ Ազգ, Մեկ Մշակույթ (Armenio)
Mek Azg, Mek Mshakuyt’
Transcripción: "Una nación, una cultura"
Himno nacional: Mer Hayrenik
Situación d'Armenia
Situación d'Armenia
Capital
 • Población
 • Coordenatas
Erevan[1]
1.103.488
40°16'N, 44°34'E

Mayor ciudat Erevan
Idiomas oficials Armenio
Forma de gubierno Republica presidencialista
Vahagn Khachaturyan
Nikol Pashinyan
Independencia d'a URSS
23 de setiembre de 1991
Superficie
 • Total
 • % augua
Mugas
Posición 138º
29.800 km²
4,7%
5.529 km
Población
 • Total (2021)
 • Densidat
Posición 137º
2,963,900[2]
101,5 hab/km²
PIB (PPA)
 • Total (2021)
 • PIB per capita
Posición 127º
US$ 13.612 millons
US$ 4.595
Moneda Dram (AMD) = 100 Iouma
Chentilicio Armenio/a[3]
Zona horaria
 • en Verano
UTC+4
UTC+5
Dominio d'Internet .am
Codigo telefonico ++374
Prefixo radiofonico EKA-EKZ
Codigo ISO AM / ARM / 051
Miembro de: ONU, OSCE, COE.

Historia editar

 
Reino d'Armenia la Chica

O 23 de setiembre de 1991 Armenia proclamó a suya independencia d'a URSS, estando a sola republica socialista sovietica que siguió o cauz legal, con un referendum. A lo mes vinient Ter Petrossian fue esleito president d'a Republica.

En ixos primers anyos d'independencia y de descomposición d'a URSS i habió tropas sovieticas que colaboraban en a muga d'Armenia y Azerbaichán en a deportación d'armenios, mientres os armenios de Karabakh yeran en rebelión ubierta y encomenzoron a vencer a los chenocidas azerins a servicio d'a republica d'Azerbaichán, y dimpués a forachitar a los azerins de l'Alto Karabakh, (y a los meskhetas asentatos por os azerins). Os armenios de Karabakh y os armenios d'Azerbaichán refuchiatos en Karabakh consiguioron controlar o 10 % d'Azerbaichán, y creyar un corredor con Armenia. Plegoron a controlar dica a ribera ezquierda de l'Araxes, en a muga con Irán, dica que l'exercito iraní intervinió creyando una zona de seguridat de 10 km.

Organización territorial editar

Armenia ye dividita en 11 provincias. Istas se claman marzer (մարզէր) u en a forma singular marz (մարզ) en armenio.

 
Mapa d'as provincias d'Armenia
  1. Aragatsotn (Արագածոտնի)
  2. Ararat (Արարատի)
  3. Armavir (Արմավիրի)
  4. Geghark'unik' (Գեղարքունիքի)
  5. Kotayk' (Կոտայքի)
  6. Lorri (Լոռու)
  7. Shirak (Շիրակի)
  8. Syunik (Սյունիքի)
  9. Tavush (Տավուշի)
  10. Vayots' Dzor (Վայոց Ձորի)
  11. Erevan (Երևան)

Esporte editar

Os esportes mes populars son a luita, l'halterofilia, o judo, o fútbol, o boxeyo y os esportes d'hibierno, anque l'esporte nacional ye l'aixedrez. En iste esporte Tigran Petrosian estió campión d'o mundo dende 1963 dica 1969, l'equipe d'Armenia tamién estió campión en a Olimpiada d'Ajedrez de 2006.

Se veiga tamién editar

Referencias editar

  1. (de) Das aktuelle Buch der Allgemeinbildung. 550.000 Daten und Fakten. 10.000 Einzelthemen, Bertelsmann Lexikon Institut, 2003, ISBN 3-577-13530-1, p. 612 - 675
  2. "Statistics". https://www.armstat.am/en/?nid=12&id=19001&submit=Search. Retrieved Februar 13, 2022. 
  3. (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.


Estaus d'Asia

Afganistán | Arabia Saudita | Armenia1 | Azerbaichán1 | Bahrein | Bangladesh | Birmania | Bután | Brunei | Cambocha | Cazaquistán1 | Cischordania2 | Corea d'o Norte | Corea d'o Sud | Chapón | Cheorchia1 | Republica Popular de China | Republica de China (Taiwan) | Chipre1 | Chordania | Echipto | Emiratos Arabes Unius | Francha de Gaza2 | Filipinas | India | Indonesia | Irán | Iraq | Israel | Kirguizistán | Kuwait | Laos | Liban | Malaisia | Maldivas | Mongolia | Nepal | Omán | Pakistán | Qatar | Rusia1 | Singapur | Sri Lanka | Siria | Tachiquistán | Tailandia | Timor Oriental | Turquía1 | Turkmenistán | Uzbekistán | Yemen | Vietnam

Dependencias: Akrotiri y Dhekelia | Hong Kong | Islas Cocos | Isla de Nadal | Macau | Territorio Britanico de l'Ocián Indico
1 Perteneix a Europa por razons culturals y historicas, pero cheograficament ye en Asia. 2 Territorios controlaus por Israel y gubernaus por l'Autoridat Palestina.


Estaus d'Europa
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Artsakh3 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito


  Ex Unión de Republicas Socialistas Sovieticas (URSS)
Armenia | Azerbaichán | Belarrusia | Cazaquistán | Cheorchia | Estonia | Letonia | Lituania | Moldavia | Kirguizistán | Rusia | Tachiquistán | Turkmenistán | Ucraína | Uzbekistán


  Comunidat d'Estatos Independients (CEI)
Armenia | Azerbaichán | Belarrusia | Cazaquistán | Kirguizistán | Moldavia | Rusia | Tachiquistán | Turkmenistán (asociau) | Uzbekistán