Atletismo
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
L'atletismo ye un esporte que consiste en a realización de diferents prebas d'obchectivos y actividaz diferents. Se pueden clasificar en 3 apartatos: cursas, concursos (saltos y lanzamientos) y prebas combinatas (heptatlón y decatlón) reglamentatas por World Athletics (dica 2019 Asociación Internacional de Federacions d'Atletismo, IAAF por as suyas siglas en anglés).
Atletismo proviene d'a parola griega "athlos" (αθλος) que significa luita, competencia.
L'atletismo ye un d'os pocos esportes practicatos de forma tradicional mundialment, mesmo en l'ambito aficionato como en as numerosas competicions de toz os rans que se fan. A simplicidat y os pocos medios necesarios ta la suya practica explanican en parti iste exito. Os primers vestichios de concursos atleticos se remontan a civilizacions antigas.
Os Chuegos Olimpicos son a preba internacional mas conoixita. Se celebran cada cuatre anyos dende 1896 y l'atletismo ye a disciplina mas important en éls. Dende 1982, a IAAF ye l'organismo encargato d'a reglamentación, y creyó normas ta finalizar con o período amateur d'a disciplina. O primer Campionato d'o Mundo d'Atletismo s'organizó en 1983 y actualment se fan cada dos anyadas dende 1991.
Prebas oficials
editar
Competicions mas importants
editar- Os Chuegos Olimpicos, son una competición internacional poliesportiva organizada dende 1896 cada cuatre anyos por o Comité Olimpico Internacional (COI). L'atletismo ye un d'os esportes prencipals d'istos chuegos present en todas as edicions en os Chuegos olimpicos d'a era moderna y tamién en os de l'antiguidat.
- Os Campionatos d'o Mundo d'Atletismo, organizaus actualment cada dos anyos por World Athletics (conoixita dinates de 2019 como IAAF por as suyas siglas en anglés d'a suya antiga denominación) dende 1983.
- A Copa d'o Mundo d'Atletismo, ye una competición internacional de seleccions continentals organizada per World Athletics .
- Os campionatos continentals, Campionato d'Europa d'Atletismo, Campionato d'Asia d'Atletismo, Campionato d'Africa d'Atletismo, Campionato Panamericanos d'Atletismo, etc. Organizadas por as respectivas federacions de area.
- A Golden League, ye una serie de 6 competicions en as que os atletas que ganen as 6 competicions comparten un premio d'un millón de dolars estatounidenses.
- Os campionatos estatals d'atletismo, Campionato d'Espanya d'Atletismo, Campionato de Francia d'Atletismo, etc. Organizadas por as repectivas federacions nacionals.
- Campionatos rechionals u nacionals, Campionato d'Aragón d'Atletismo, Campionato de Catalunya d'Atletismo, etc. Organizadas por as respectivas federación autonomicas u locals.
Récords d'o mundo
editar
Masculins en prebas olimpicas
editarActualizau a 9 de setiembre de 2024 [3]
.svg){kind=small}
Femenins en prebas olimpicas
editar
Actualizau a 10 de setiembre de 2024 [3]
Prencipals atletas d'Aragón
editarCategoría principal: Atletas d'Aragón.
O primer gran atleta aragonés conoixiu ye Mariano Bielsa, conoixiu como Chistabín de Berbegal, que compitió practicament por tot o mundo fendo cursas y exibicions contra os millors atletas y caballos en a segunda metat d'o sieglo XIX. Dimpués ya en o prencipio d'o sieglo siguient, entre d'atros, destaca Dionisio Carreras, conoixiu como El Campana, qui estió noveno en a maratón d'os Chuegos Olimpicos de 1924 y o primer aragonés en participar en os Chuegos Olimpicos.
En a segunda metat d'o sieglo XX l'atletismo ya ye un esporte muit reconoixiu y os atletas esdevienen profesionals u semiprofesionals, fueras de l'atletismo femenino que con atletas como María Luisa Orobia, Blanca Miret u Rosa Sierra, tenioron que dar empente a l'atletismo femenino aragonés y espanyol dimpués de muitos anyos de prohibición mientres lo rechimen franquista, gracias tamién a la aduya d'Ernesto Bribian, entrenador en Monzón y impulsor de l'atletismo oscense. Pero por dencima de toz destaca Carmen Valero, 2 vegadas campiona d'o mundo de campo a traviesa, en Chepstow 1976 y Düsseldorf 1977, y tercera en Rabat 1975 y primera atleta olimpica d'Espanya, y a qui a ormino s'ixuplida de mencionar entre los millors y mas grans atletas espanyols de toz os tiempos.
Posteriorment tamién destacan Javier Moracho, subcampión d'o mundo indoor de 60 m cletas, campión d'Europa Indoor de 60 m cletas en Madrit 1986 y subcampión en Grenoble 1981, amás de 15 vegadas campión d'Espanya en diversas prebas, asinas como Eliseo Martín, medalla de bronce en os Campionatos d'o Mundo de l'anyo 2003 y actual récord d'Aragón de 3.000 m obstaclos.
Se veiga tamién
editarReferencias
editarVinclos externos
editar- (en) Pachina web oficial IAAF.
- (es) Pachina web oficial d'a Federación espanyola d'atletismo.
- (es) Pachina web oficial d'a Federación aragonesa d'atletismo.
- (en) Récords d'o mundo d'a categoría veterans.
