Vietnam

país d'o sudeste d'Asia
Articlo d'os 1000

A Republica Socialista de Vietnam (en vietnamita Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam) ye un país y estato d'Asia, o mas oriental d'a peninsula Indochina en o Sudeste asiatico, y muga con China a lo norte, Laos a lo norueste y Cambocha a lo sudueste. A l'este de Vietnam i ye a mar de China Meridional y l'oceano Pacifico (con mas de 3.000 km de costas), mientres que a o sudueste en ye o golfo de Siam. A capital d'o país se troba en Ciudat Ho Chi Minh, dende a reunificación de Vietnam en 1976 en rematar a Guerra de Vietnam con a victoria de Vietnam d'o Norte sobre Vietnam d'o Sud y o suyo aliato Estaus Unius.

Republica Socialista de Vietnam
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Bandera de Vietnam Escudo de Vietnam
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional: Ðộc lập, tự do, hạnh phúc
(vietnamita: Independencia, Libertat, Felicidat)
Himno nacional: Tien Quan Ca
("As tropas son enantando")
Situación de Vietnam
Situación de Vietnam
Capital
 • Población
Hanoi
3.145.300 (2005)
Mayor ciudat Ciudat Ho Chi Minh
Idiomas oficials Vietnamita
Forma de gubierno Republica popular
Nguyễn Phú Trọng
Nguyễn Xuân Phúc
Independencia
 • Calendata
Declarata
Reconoixita
de Francia
2 de setiembre de 1945
1954
Superficie
 • Total
 • % augua
Mugas
Posición 64º
346.410 km²
1,3%
4.639 km
Población
 • Total
 • Densidat
Posición 15º
94.666.000
273 hab/km²
PIB (PPA)
 • Total (2018)
 • PIB per capita
Posición 45º
212.742.302.973 EUR€
EUR€ 2.247,29
Moneda Dong
Chentilicio Vietnamita[1]
Zona horaria UTC +7
Dominio d'Internet .vn
Codigo telefonico +84
Prefixo radiofonico XVA-XVZ / 3WA-3WZ
Codigo ISO 704 / VNM / VN
Miembro de: ONU, ASEAN

Vietnam tien una población de 87 millons de personas (lo que fa que sía o 13eno país mas poblato d'o mundo y o 8eno d'Asia) en una superficie de 329.560 km², con una densidat de población de 246 hab/km². D'alcuerdo a las cifras oficials, tenió un creiximiento d'o 8,17% en o suyo PIB en 2008, lo que fa de Vietnam o segundo país de l'Extremo Orient en rapedo creiximiento economico y o primero d'o Sudeste asiatico.

Politicament, Vietnam ye una republica popular, estando l'actual president d'o país Truong Tan Sang y estando-ne o primer ministro Nguyen Tan Dung.

Encara que Vietnam ye conoixito en o mundo occidental mas que mas por a Guerra de Vietnam y por as guerras anteriors que facioron d'iste país un contino campo de batalla dende primerías d'os anyos 1940 dica primerías d'os anyos 1980, poseye una muit intresant cultura y ye una nación con una historia prou antiga, estando amás en l'actualidat un país con un potencial economico en contino creiximiento, un exito economico que resultó en l'ingreso d'o país en a Organización Mundial d'o Comercio en 2007. En l'actualidat ye un d'os grans productors industrials d'Asia substituyendo parte d'a producción d'atros países prencipalment per los suyos baixos costes laborals.

Historia editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Historia de Vietnamveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Encara que o feito historico por o cual gosa estar conoixito Vietnam en os países occidentals ye a succesión de guerras mientres o sieglo XX, que prencipioron con a ocupación chaponesa mientras a Segunda Guerra Mundial en os anyos 1940 ta de contino enlazar con a Guerra d'Indochina y a Guerra de Vietnam dica meyatos d'os anyos 1970 y que mesmo continaron con a invasión de Cambocha y os chicoz enfrontamientos militars con China en a suya muga norte en os anyos 1980, o país tien una luenga y rica historia, dillá d'ixos escaicimientos militars, d'una man como estato independient y d'atra man como un territorio conquiesto bella vegata por os chineses u dende meyatos d'o sieglo XIX por os franceses.

A colonización francesa editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Indochina francesaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

A presencia colonial francesa prencipió en 1787, cuan sinyoron un tractau con Nguyễn Phúc Ánh (d'a dinastía Nguyễn) por o cualo li atorgaban a suya aduya ta que se proclamase emperador con o nombre de Gia Long, en recebendo como pre a isla de Poulo Condor, en o sud d'o país.

Dende meyatos d'o sieglo XIX Francia teneba prou intrés en a ocupación de territorios colonials en a redolada de l'actual Vietnam. En primeras con l'aduya d'os espanyols (que teneban amanata a suya colonia en Filipinas) pero dimpués en solitario, prencipioron a suya ocupación en Vietnam en 1858 en desembarcar en la ciudat de Đà Nẵng, en a costa occidental d'o territorio. Teoricament, yera nomás que ta protecher a os misioners cristianos, pero en a practica as tropas francesas s'estendilloron por o país, en ocupando tamién Saigón.

Francia ocupó entre 1862 y 1884 os tres territorios que alavez feban parte de l'actual Vietnam (Cochinchina, Annam y Tonkin) amás d'os territorios mugants de Cambocha (1863) y Laos (1893). Con toz istos territorios establió una colonia, denominata Indochina francesa.

Con a colonización francesa, d'una man prencipió una activa explotación colonial en forma de producción de materias primas, como , café u tabaco, pero d'una atra man amanixioron cambeos destacatos en a cultura y en a sociedat vietnamitas. En primeras, por l'acceso a la cultura occidental a traviés d'o contacto con a luenga francés d'os colonizadors, u tamién por a expansión d'o cristianismo en o territorio.

Sindembargo, tamién s'estendilló por o territorio vietnamita la ideolochía d'o nacionalismo, fomentata amás por o feito que os franceses no teneban guaire respeto respective d'os dreitos civils d'os vietnamitas. Amanixioron asinas bellos politicos nacionlistas vietnamitas, como Phan Boi Chau u Phan Chu Trinh, encara que qui adquirió dimpués ampla importancia historica estió un atro d'éls, Ho Chi Minh.

Sieglo XX editar

Segunda Guerra Mundial editar

 
Militars franceses en 1945 mientres a ocupación chaponesa d'Indochina.

Mientras a Segunda Guerra Mundial, tropas chaponesas ocuporon o país en 1941 en a dita invasión chaponesa d'Indohina, inicialment nomás que como aliaus d'a Francia de Vichèi que representaba a o Gubierno colonial francés en a colonia d'a Indochina francesa y que en ixas envueltas colaboraba con o Tercer Reich y con as Potencias de l'Eixe mientres o gubierno d'o mariscal Philippe Pétain. Con a ocupación d'o territorio vietnamita, os chaponeses preteneban d'una man disponer de bases aerias y bases navals ta controlar a mar de China Meridional y protecher o flanco d'o suyo ataque posterior enta Filipinas (controlata por os Estaus Unius) a l'este y l'abance enta la colonia neerlandesa d'as Indias Orientals Neerlandesas a lo sud, a on esperaban trobar una fuent de suministros de materias primas (mas que mas, petrolio y alimentos en forma de roz). O Exercito francés destinato en Vietnam no s'adhibió como en atras colonias francesas a Charles de Gaulle y a la suya Francia Libre, en prexinar que de fer-lo serían atacatos por os chaponeses, pero en os zaguers momentos d'a guerra os chaponeses los desarmoron y facioron prisioners.

Asinas, a sola resistencia efectiva contra a ocupación chaponesa de Vietnam y d'a resta d'a Indochina francesa proveniba de guerrillas nacionalistas de cuchas, con muita influyencia comunista (o Viet Minh se fundó en 1941), y estioron istas guerrillas as receptoras de l'aduya militar d'os Aliaus (mas que mas estausunidense, encara que tamién britanica), basando en a recepción d'ixos suministros a suya posterior fuerza dimpués d'a redota chaponesa. Amás, en amanar-se la fin d'a ocupación chaponesa, Ho Chi Minh proclamó unilateralment a independencia de Vietnam o 2 de setiembre de 1945, antis mesmo de que i plegasen as tropas de l'Exercito britanico que heban de desarmar a los chaponeses, en un chesto que os estausunidenses aprecioron prou y que os britanicos, que teneban as alufras de continar controlando economicament y politica a colonia si ista plegaba en a suya independencia, tamién acceptoron prou bien. Antiparte, os chaponeses heban proclamau por a suya parte en os zaguers días d'a guerra una cuasi independencia de facto a traviés d'un Gubierno titella ta dificultar a recuperación d'o poder colonial francés.

Guerra d'Indochina editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Guerra d'Indochinaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
 
Lanzamiento de paracayidistas ta reforzar as posicions francesas en Dien Bien Phu en 1954 mientres a batalla d'o mesmo nombre.

Asinas, cuan os franceses tornoron en rematar a guerra, troboron un país prou diferent d'o Vietnam colonial anterior a la guerra, a on o nacionalismo heba creixiu substancialment y a on bi heba dezaga d'él un poder capaz mesmo de redotar-los en o frent de batalla, con soldatos entrenatos en a guerra de guerrillas y con armamento moderno, a vegatas mesmo mas moderno que as armas que feban servir as tropas francesas. Sindembargo os franceses preboron de restablecer o suyo poder colonial prencipiando asinas un nuevo periodo de luitas, mas que mas en foma de guerra de guerrillas, en o que se conoix como Guerra d'Indochina. En ista guerra os franceses no teneban ni as simpatías ni o refirme ni d'os britanicos ni d'os estausunidenses y amás se troboron con un chenero de guerra, a guerra de guerrillas, que ni conoixeban ni teneban meyos militars ta ganar. Antiparte, os estausunidenses refusoron de colaborar en o esfuerzo de guerra francés, en negando-lis o emplego d'as suyas armas mas modernas, estando asinas obligatos os franceses a fer servir armamento obsoleto procedent d'a suya producción anterior a la Segunda Guerra Mundial u de l'armamento conquiesto a os alemans mientres a guerra.

O Gubierno francés, en veyer que a vía militar no plegaba en os suyos obchectivos, prebó de plegar en una solución politica a traviés de reunions con os nacionalistas vietnamitas d'o Việt Minh lideratos por Ho Chi Minh y prencipioron asinas una serie de reunions en a ciudat suiza de Chinevra. Antiparte, en ixos mesmos momentos os franceses preboron de millorar a suya posición negociadora en controlando parte d'o territorio d'o norte de Vietnam que dica l'inte no controlaban y establioron una base militar en Điện Biên Phủ, clavata en bel meyo d'a selva tropical, que pensaban que poderban abastecer por vía aeria a traviés d'una chicota pista u aeropuerto militar. Sindembargo, o lider militar vietnamita, Võ Nguyên Giáp, i veyió a suya oportunidat de dar un golpe definitivo a o poder militar francés y prencipió o setio d'a base, en o que se conoix como batalla de Điện Biên Phủ, que remató o 7 de mayo de 1954 con l'absoluta redota francesa y a rendición d'as tropas cercatas, que amás yeran mas que mas paracayidistas, un cuerpo d'elite aintro de l'exercito francés. Asinas, a posición d'os negociadors vietnamitas quedó prou reforzata y en chulio Francia sinyó os Alcuerdos de Chinevra, seguntes os cualos Vietnam quedaba provisionalment dividito en dos partes: d'una man un Vietnam d'o Norte independient baixo o control d'o Việt Minh de Ho Chi Minh, y d'atra man un Vietnam d'o Sud encara tutelato por Francia dica la celebración posterior d'unas eleccions libres que reunificarban o país.

Guerra de Vietnam editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Guerra de Vietnamveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
 
Tropas d'infantería estausunidense transportatas en helicoptero mientres as actividaz militars en a guerra de Vietnam.

A guerra de Vietnam prencipió cuan Ngô Đình Diệm, un ministro d'o Gubierno de Vietnam d'o Sud con ideolochía nacionalista y anticomunista que yera aliato d'os Estaus Unius y que heba conquerito o poder en o país dimpués d'un golpe d'estato feito con l'aduya estausunidense cuan os franceses albandonoron o país, derrocó a monarquía de Bảo Đại y proclamó a Republica, negando-se amás a cumplir os Alcuerdos de Chinevra que recullían a celebración d'unas eleccions libres ta reunificar Vietnam, en considerar que de fer-se ixas eleccions fácil que perdese y que por contra las ganarían os comunistas.

En ixas condicions, os dirichents de Vietnam d'o Norte tamién creyeron que yera una buena oportunidat ta organizar una sublevación en o sud, derrocar a o gubierno nacionalista de Diem y reunificar o país por a fuerza d'as armas sin os risques d'un proceso electoral, considerando a suya acción una simpla continación d'a Guerra d'Indochina. Ta ixo, reactivoron en 1957 a os guerrillers que heban feito parte d'a resistencia contra Francia y que viviban en o sud, y ninvioron suministros, equipo militar, armas y cuadros politicos y militars enta o sud por medio d'una rota que trescruzaba a selva tropical d'o país dende o norte enta o sud, a dita Rota Ho Chi Minh, en a honor de Ho Chi Minh, l'historico líder d'a luita por a independencia contra os franceses. Teneban tamién l'aduya lochistica d'a China de Mao Zedong y d'a Unión Sovietica de Leonid Brezhnev, que consideraban ista luita en o marco d'a Guerra Fría como un medio de socavar a influencia d'os Estaus Unius en a redolada y mesmo en tot o Sudueste d'Asia.

 
Tropas estausunidenses en patrullando en a selva tropical mientras a guerra de Vietnam.

Asinas, Vietnam d'o Norte atacó, encara que no con una guerra ubierta, so que presentando a necesidat de reunificar o país y d'aduyar a la población sublevata en o sud seguntes a crida feita por o Frent Nacional de Liberación de Vietnam. Os estausunidenses, afirmando que a suya intervención en Vietnam yera nomás que ta impedir l'estendillamiento d'o comunismo en Asia, prencipioron por ninviar a los sudvietnamitas aduya militar nomás que en forma d'armas y diners, ta enamplar mica en mica a suya intervención en a guerra en una escalata dende o dito incident d'o golfo de Tonkin, dica plegar a un guerra ubierta con intervención de mas de 550.000 soldatos mientres a presidencia de Lyndon Baines Johnson. Con a dita ofensiva d'o Tet en 1968 a guerra s'estendilló enta os estatos vecins de Laos y Cambocha dica que en 1973 os esttaounitenses principiaron a reducción d'os suyos efctivos militars en Vietnam.

 
Civils sudvietnamitas evacuatos en 1975 en os zaguers momentos d'a guerra, cuan yera inminent a cayita de Saigón en mans d'os nordvietnamitas.

Una d'as prencipals caracteristicas d'ista guerra estió que, en estar una guerra de guerrillas, no existioron os tradicionals frents delimitatos a on as tropas luitaban, so que se basó en a presencia de bases militars de l'Exercito estausunidense dende a cualas as suyas tropas prebaban de controlar os territorios d'arredol, y en l'emplego de tacticas de guerrilla por os nord-vietnamitas ta controlar as rotas de comunicación norte-sud a traviés d'a selva tropical y mantener a suya capacidat de luita. Antiparte, os guerrillers nord-vietnamitas tamién facioron servir accions de sabotache en a retraguarda estausunidense, atacando a os suyos soldatos en as grans ciudaz. En emplegar-ne ixas tacticas toz dos bandos, estió una guerra con gran proporción de baixas entre a población civil, que amás habió de sufrir os resultatos y consecuencias d'as armas quimicas que fació servir l'Exercito estausunidense, como o conoixito achent narancha, un defoliant quimico con o que miraban de fer que os árbols perdesen as suyas fuellas y facilitar asinas a luita contra as guerrillas, y que provocó muitos casos de cáncer y atras malautías, mesmo dimpués de rematar a guerra. Muitas d'as tierras de cautivo d'o país fuoron afectatas por a contaminación producita por a guerra quimica.

Tamién estió una guerra amplament cubierta por os medios de comunicación, estando asinas a primera guerra a on se feban emisions en directo d'as accions de guerra, feito que tenió muita importancia en a opinión publica estausunidense, chenerando en a sociedat d'ixe país un activo movimiento pacifista contrario a la partecipación estausunidense en a guerra, dica que en 1973 as tropas estausunidenses rematoron a suya partecipación dreita en as accions militars y albandonoron progresivament o país, fendo asinas que en 1975 s'esboldregase o rechimen de Vietnam d'o Sud rematando asinas a guerra con a victoria total d'o Vietnam d'o Norte y con a reunificación d'o país.

Vietnam reunificato editar

En rematar a guerra, s'unificó de nuevo o país, tal como reculliban os Alcuerdos de Chinevra, pero dimpués de mas de 20 anyadas de guerra y, amás, sin a celebración d'as eleccions libres que se deciba en os Alcuerdos. O nuevo país adoptó o nombre oficial de Republica Socialista de Vietnam, en establindo-se a suya capital en l'antiga ciudat de Saigón, que heba estato a capital de Vietnam d'o Sud, en rebaptizando-la con o nombre de Ciudat Ho Chi Minh en a honor de Ho Chi Minh, l'antigo lider d'as guerras colonials contra os franceses.

O nuevo país unificato se convertió en aliato d'a Unión Sovietica en as suyas barallas con a China maoísta, plegando mesmo a tener bellos chicoz choques militars en a suya muga con China. Amás, en 1978, dimpués de tener atros choques militars con Cambocha a l'ueste, as tropas vienamitas invadioron a Kampuchea Democratica, que yera o nombre que Pol Pot (aliato d'os chineses) heba dato a o país. A invasión remató con o rechimen dictatorial y chnocida de Pol Pot pero as tropas vietnamitas, en numero d'alto u baixo 100.000 soldatos, i pemaneixioron mientres os anyos 1980.

Cheografía y clima editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Cheografía de Vietnamveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
 
Badía de Ha Long, Patrimonio d'a Humanidat.

Vietnam tien una superficie de bels 331.688 km² (sin d'encluir as islas de Hoang Sa y Truong Sa), estando asinas una miqueta mas gran que Italia y alto u baixo con a mesma grandaria que Alemanya. A longaria total d'as suyas mugas internacionals ye de 4.639 km. A suya topografía se basa en tozals y montanyas con densas selvas, estando a tierra plana nomás que un 20% d'a suya superficie. As montanyas cubren un 40% d'a superficie d'o país, estando un atro 40% formato por chicoz tozals y un 42% cubierto de selvas tropicals. En a parti norte d'o país trobamos prencipalment mesetas y o delta d'o río Royo. O Phan Xi Păng, situato en a provincia de Lào Cai, ye a montanya mas alta de Vietnam con 3.143 metros d'altaria. O sud se divide entre planas costeras, a cordelera Annamita y zonas con grans selvas.

 
Topografía de Vietnam.

O delta d'o río Royo (conoixito en vietnamita como Sông Hồng) ye una rechión con forma de trianglo de bels 15.000 km²;[2] ye mas chicot, pero mas desarrollato y densament poblato que o delta d'o río Mekong. En dentrar en o golfo de Tonkín o río Royo ha deixato una cantidat graniza de depositos aluvials en forma de sedimentos mientres os zaguers milenios, enantando enta o golfo bels 100 metros cada anyo. O delta d'o Mekong tien una superficie de bels 40.000 km², formando una plana de nomás de tres metros sobre a ran d'a mar, trescruzando un laberinto de canals y ríos. Os sedimentos transportatos por o Mekong y os suyos afluyents fan que o suyo delta abance entre sesanta y ueitanta metros anyals enta la mar.

 
Salto d'augua de Detian - Ban Gioc en o norte de Vietnam.

A causa d'as diferencias en a latitut y a la gran variedat topografica d'o país, o clima de Vietnam varía prou entre un puesto y atro. Asinas mientres l'hibierno u estación seca, que dura dende noviembre dica abril, os vientos monzonicos dentran por o nord-este dende a costa chinesa y trescruzan o golfo de Tonkín, prenendo gran humidat; estando l'hibierno en muitas partis d'o país seco en contimparación con o verano a on que pleve muito mas. A temperatura meya anyal ye mayor en as planas que en as montanyas y mesetas y en o sud que en o norte. As temperaturas en as planas d'o sud (Ciudat Ho Chi Minh y o delta d'o Mekong) varían muito y pueden estar entre os 21 y os 28°C a lo largo de l'anyo. Os cambios d'estación en as montanyas y mesetas y en o norte son mas fuertes y pueden variar entre os 5 °C en aviento y chinero y os 37 °C en chulio y agosto.

Gubierno y politica editar

 
Provincias de Vietnam.
Ta más detalles, veyer l'articlo Politica de Vietnamveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

A Republica Socialista de Vietnam ye gubernata a traviés d'un sistema muit centralizato dirichito por o Partiu Comunista de Vietnam (Đảng Cộng Sản Việt Nam), conoixito d'antis mas como o Partiu d'o Treballo de Vietnam. O Gubierno de Vietnam ye en teoría independient d'o partiu, pero en a practica recibe a mayoría d'as suyas instruccions dende o partiu.

Organización politico-administrativa editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Organización territorial de Vietnamveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Vietnam se divide en 8 rechions, 50 provincias y tres municipalidaz.

Provincias de Vietnam editar

An Giang, Ba Ria-Vung Tau, Bac Thai, Ben Tre, Binh Dinh, Binh Thuan, Can Tho, Cao Bang, Dac Lac, Dong Nai, Dong Thap, Gia Lai, Ha Bac, Ha Giang, Hanoi, Ha Tay, Ha Tinh, Hai Hung, Hai Phong, Ciudat Ho Chi Minh, Hoa Binh, Khanh Hoa, Kien Giang, Kon Tum, Lai Chau, Lam Dong, Lang Son, Lao Cai, Long An, Minh Hai, Nam Ha, Nghe An, Ninh Binh, Ninh Thuan, Phu Yen, Quang Binh, Quang Nam-Da Nang, Quang Ngai, Quang Ninh, Quang Tri, Soc Trang, Son La, Song Be, Tay Ninh, Thai Binh, Thanh Hoa, Thừa Thiên Huế´, Tien Giang, Tra Vinh, Tuyen Quang, Vinh Long, Vinh Phu, Yen Bai.

Demografía editar

Población editar

 
Una muller miao

O censo mas recient (2019) ha estimau a población de Vietnam en bels 96 millons de personas. Os vietnamitas, son un 86,2% d'a población. A mayor densidat de población d'o país se concentra en as suyas arias aluvials y en as planas costeras. Os vietnamitas son o grupo social mayoritario d'o país y por ixo controlan as suyas politica y economía. Bi ha mas de 54 minorías etnicas en tot o país. A mayoría d'istas minorías etnicas, como os muong, son estreitament relacionatos con os vietnamitas, y gosan trobar-se en as mesetas que cubren os dos tercios d'o territorio. Antis d'a Guerra de Vietnam a población d'a Meseta Central yera degar (indichena). Os hoa (chineses vietnamitas)[3] y khmer krom viven en as planas. As minorías etnicas mas importants incluyen os miao, os yao, os tai, os tailandeses, y os nung. Entre 1978 y 1979, bels 450.000 chineses albandonoron Vietnam.[4]

Idiomas editar

Os vietnamitas parlan o idioma vietnamita como luenga nativa. D'antis mas iste idioma s'escribiba emplegando os caracters chineses. En o sieglo XIII o vietnamita desarrolló lo suyo propio sistema de caracters dito Chữ nôm. A famosa obra de Nguyễn Du "Đoạn trường tân thanh" (en aragonés "A Historia de Kieu") fue escrita en Chữ nôm. Mientres o periodo colonial francés s'emplegó lo Quốc ngữ u alfabeto romanizato d'o vietnamita, desarrollato en o sieglo XVII por o chesuita Alexandre De Rhodes y atros misioners catolicos. En ista epoca l'alfabeto romanizato se fació popular en a educación, emplegando-se encara hue.

Tamién se charran atras luengas minoritarias en Vietnam. As mas comuns son o tai, mường, khmer, chinés, nùng, y h'mông. O francés, como herencio d'o pasato colonial, ye encara parlato por bels viellos vietnamitas como segunda luenga, pero ye perdendo popularidat en favor d'atras luengas occidentals. Vietnam ye miembro d'a Francofonía.

O ruso  — y en menor mesura l'alemán, checo, u polaco  — son conoixitos por bellas familias que tenioron relacions con l'antigo bloque sovietico. En os zaguers anyos, anglés s'ha feito mas popular como segunda luenga. O estudio de l'anglés ye obligatorio en a mayoría d'as escuelas. O chinés y o chaponés tamién s'han feito populars.

Gastronomía editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Gastronomía de Vietnamveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
 
Dồi, una mena de longaniza vietnamita.
 
O Gỏi Cuốn antis d'embolicar.
 
Una buena chenta vietnamita.
 
Gỏi Cuốn embolicato y listo ta minchar.
 
Sopa clara de fideus vietnamita con costiella de tocín y apio.

A cocina de Vietnam, como totas as cocinas d'a zona, ye rica y variata, con platos que van dende os mas refinatos dica os mas sencillos.

Ye una cocina mas que mas sana, que fa servir pocas grasas y una gran variedat de verduras.

O Gỏi Cuốn ye una forma de minchar tipica de Vietnam. Consiste en combinar una serie d'ingredients: gambas, peix u trozos de salchicha, con trocez de mango verde, allo, pimento picant verde, embolicatos en fuellas verdas. Os mesmos ingredients se pueden tamién embolicar en seccions de pasta muit fina, cuasi transparent, preparando uns rollez con os ingredients. Istos rollez a sobén se minchan mientres se van fendo, pero tamién se pueden servir ya preparatos.

Son muit comuns como plato diario as diversas sopas de fideus. Bi ha un tipo de fideu vietnamita que ye muit gordo y que se mincha en sopas claras con trozos de tocín y verduras. A sobén as sopas de fideus se minchan ta chentar.

Bi ha tamién una gran varietat de platos a base de roz. S'acompanyan a sobén con mariscos, como o cangrillo y as gambas u bien con preparacions a base de tocín.

Bi ha muitos peixes que tienen un papel important en a cocina de Vietnam. Os peixes pueden estar de río, ya que Vietnam tien muitas cuencas fluvials, lacunas y paúls, u bien marins, debito a la luenga costa de l'este d'o país.

Ye muit tipica d'a cocina vietnamita a salsa nước mắm, una salsa feita con anchovas locals que s'emplega ta condimentar muitos platos. As anchovas ta fer ista salsa provienen por un regular d'a isla de Phú Quốc, que tamién ye famosa por o suyo pebre negro.

Bi ha platos d'a cocina chinesa y francesa que fan parti d'a cocina vietnamita debito a las influencias historicas y culturals de China y de Francia.

Vinclos externos editar

Referencias editar


Estaus d'Asia

Afganistán | Arabia Saudita | Armenia1 | Azerbaichán1 | Bahrein | Bangladesh | Birmania | Bután | Brunei | Cambocha | Cazaquistán1 | Cischordania2 | Corea d'o Norte | Corea d'o Sud | Chapón | Cheorchia1 | Republica Popular de China | Republica de China (Taiwan) | Chipre1 | Chordania | Echipto | Emiratos Arabes Unius | Francha de Gaza2 | Filipinas | India | Indonesia | Irán | Iraq | Israel | Kirguizistán | Kuwait | Laos | Liban | Malaisia | Maldivas | Mongolia | Nepal | Omán | Pakistán | Qatar | Rusia1 | Singapur | Sri Lanka | Siria | Tachiquistán | Tailandia | Timor Oriental | Turquía1 | Turkmenistán | Uzbekistán | Yemen | Vietnam

Dependencias: Akrotiri y Dhekelia | Hong Kong | Islas Cocos | Isla de Nadal | Macau | Territorio Britanico de l'Ocián Indico
1 Perteneix a Europa por razons culturals y historicas, pero cheograficament ye en Asia. 2 Territorios controlaus por Israel y gubernaus por l'Autoridat Palestina.