Grecia

Estau d'Europa

Grecia (oficialment Republica Helenica) ye un país d'o sudeste d'Europa que fa parte d'a Unión Europea (UE).

Republica Helenica
Ελληνική Δημοκρατία
Elinikí Dimokratía
Bandera de Grecia Escudo de Grecia
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional: Eleftheria i thanatos
(griego; Libertat u Muerte)
Himno nacional: Imnos pros tin Eleftherian
Situación de Grecia
Situación de Grecia
Capital
 • Población
Atenas
664.046
Mayor ciudat Atenas
Idiomas oficials griego
Forma de gubierno Republica parlamentaria
Katerina Sakellaropoulou
Kyriakos Mitsotakis
Independencia
Declarata
Reconoixita
de l'Imperio Otomán
25 de marzo de 1821
1829
Superficie
 • Total
 • % augua
Mugas
Posición 94º
131.957 km²
0,86%
1.935
Población
 • Total (2020)
 • Densidat
Posición 74º
10.718.565
81,22 hab/km²
PIB (PPA)
 • Total (2019)
 • PIB per capita
Posición 27º
EUR€300.333.000.000
EUR€28.004
Moneda Euro ()
Chentilicio Griego/a[1] u heleno/a[1]
Zona horaria
 • en Verano
UTC
UTC+2
Dominio d'Internet .gr
Codigo telefonico +30
Prefixo radiofonico SVA-SZZ / J4A-J4Z
Codigo ISO 300 / GRC / GR
Miembro de: UE, OTAN, ONU, OCDE, OSCE

Situato en a parti sud d'a Peninsula Balcanica, muga por tierra con Bulgaria, Macedonya d'o Norte, y Albania a lo norte, a l'este con Turquía y con auguas en a Mar Echea y a l'este y sud en a Chonica y Mediterrania.

A suya población ye de 10.815.197 habitants en una superficie de 131.957 km², con una densidat de población de 81,96 hab/km² (2011). Amás important ciudat de Grecia ye a suya capital, Atenas (encluindo o puerto d'o Pireu), encara que bi ha atras ciudaz importants, como Tesalonica, Patras, Heraklion u Larisa.

A capital d'o país ye a ciudat d'Atenas; o suyo president ye Karolos Papoulias y o suyo primer ministro ye Lukás Papadimos. Grecia declaró a suya independencia (d'antis mas yera territorio de l'Imperio Otomán) o 25 de marzo de 1831, independencia que fue reconoixita o 3 de febrero de 1830.

O país fa parte de cuantas organizacions internacionals, como a Unión Europea, a OTAN, a Organización d'as Nacions Unidas, a OCDE u a OSCE.

Cheografía editar

 
Bista d'o Mont Olimpo.

O país ye formato por una ampla aria continental situata a lo sud d'os Balcans; a peninsula d'o Peloponeso, deseparata d'o continent por a canal de l'istmo de Corinto; y un buen numero d'islas, que incluyen, entre d'atras, Creta, Rodas, Eubea, Lesbos, Quios, Tassos, Samotracia, Lemnos y os archipelagos d'o Dodecaneso, as Cicladas y as Esporadas, totas situatas en a mar Echea, y Corfú, Leucada, Cefalonia y Zante en a mar Chonica. Grecia tien mas de 14.880 km de costa y nomás 1.160 km de mugas terrestres, con una superficie total de 131.940 km2 y una población de 10.665.989 habitants (2004).

Un 80% de Grecia ye montanyoso. A mayor parti d'o país ye xuto y rocoso, por lo que nomás un 28% d'o terreno ye cautivable. En a Grecia occidental bi ha lacos y paúls. O Pindo, a sierra central, tien una altaria meyana de 2.650 m. O mont Olimpo ye o punto mas alto de Grecia, con 2.911 m sobre a livel d'a mar.

Clima editar

Lo clima de Grecia ye en a mayor parti mediterranio con hibiernos templaus y humidos y veranos calidos y ixucaus. Iste clima predomina en totas as rechions costeras, incluyindo Atenas, as Cicladas, o Dodecaneso, Creta, o Peloponiso, as islas Chonicas y partis d'a rechión de Grecia Central. A cordelera d'o Pindo afecta enormement o clima d'o país, pus as comarcas a l'ueste d'as montanyas son considerablement mas humidas que la resta, a resultas d'a mayor exposición a los sistemas suroccidentales que trayen con él mas humedat, mientres que as redoladas orientals sufren de l'efecto d'a uembra orografica.

As comarcas montanyosas d'o nordueste griego —partes d'Epiro, Grecia Central, Tesalia, Macedonya Occidental— asinas como os monts d'as partis centrals d'o Peloponiso —incluidas cualques arias d'Acaya, Arcadia y Laconia— tienen un clima alpino con nevazos intensos. L'interior d'as rechions d'o norte, como Macedonya Occidental y Macedonya Oriental y Tracia, tienen un clima templau con veranos calidos y ixucaus y hibiernos fredos y humidos con tronadas electricas frecuents. Os nevazos ocurren toz os anyos en o norte y en as redoladas montanyosas, mesmo os nevazos chicoz se pueden presentar en rechions mas a lo sud y con menos altitut, como Atenas.

Historia editar

 
O Partenón d'Atenas.
 
25 de marzo de 1821: Germanos de Patras, besando a bandera de Grecia en Agia Lavra. Theodoros Vryzakis, 1865.
 
Expansión territorial de Grecia entre 1830 y 1947.

Grecia estió a primera aria d'Europa a on emerche a primera civilización. A primera apareixió en a isla de Creta, a civilización minoica, y dimpués en a Grecia continental, a civilización micenica. Dimpués, as ciudaz-estato emerchen por tota la peninsula griega y s'estendillan a traviés d'as costas d'a Mar Negra, o sud d'Italia y Asia la Chica gosando tener grans nivels de prosperidat que resultoron en un gran desarrollo cultural, esprisato en l'arquitectura, a literatura, a ciencia y a filosofía, y que leboron a Atenas a un ambient democratico. Atenas y Esparta encapezoron a luita contra l'Imperio Persa en as Guerras Medicas refusando-lo. As dos ciudaz s'enfrontinoron tamién entre ellas en a Guerra d'o Peloponeso. Mas entabant as dos fuoron eclixatas por Tebas y dimpués por o Reino de Macedonya, que, baixo lo mando d'Aleixandre lo Gran unió y encapezó o mundo griego enta la victoria sobre os persas, establindo lo periodo helenistico que dominó lo mundo civilizato conoixito mientres cuasi dos sieglos, dica que os romanos s'establioron como dominadors de totas as tierras de parla griega arredol de l'anyo 146 aC.

A posterior mezcla d'as culturas romana y helenica se sintetizoron en establir-se l'Imperio Bizantín en l'anyo 330 dC arredol d'a ciutat de Costantinoble (l'antiga Bizancio griega), a cuala tenió la mayor parti d'o poder cultural y militar mientres os siguients 1.123 anyos, dica la suya cayita a mans d'os turcos otomans en 1453. Mientres os siguients anyos Grecia remanió en a subchección otomana, y muitos intelectuals griegos emigraron a la Europa Occidental portiando con ellos a cultura de l'Antiga Grecia y fendo parti important d'o dito Renaiximiento europeu.[2] De forma paralela, os griegos ortodoxos s'unioron a traviés d'a relichión, desarrollado mas tardi un papel fundamental en a formación d'a moderna identidat griega.

Dimpués d'o trunfo en a Guerra d'Independencia griega sobre l'Imperio Otomán entre 1821 y 1829, o nuevo estato griego estió a la fin reconoixito en o Protocolo de Londres. En 1827, Ioannis Kapodistrias, un noble griego d'as Islas Chonicas, fue esleito primer gubernador d'a nueva Republica. Con tot y con ixo, dimpués d'o suyo asasinato s'instauró a monarquía con o rei Otón I de Grecia, d'a dinastía Wittelsbach d'orichen bavaro. En 1843, o rei fue aforzato a guaranciar a constitución y una asamblea representativa. Pero por a suya vocación autoritaria, fue destronato en 1863 y reemplazato por o prencipe Vilhelm de Dinamarca, qui adoptó lo nombre de Chorche I de Grecia y encluyo con el a lo territorio as Islas Chonicas, regalo de coronación d'o Reino Uniu.

Como resultato d'as Guerras Balcanicas, Grecia consiguió incrementar o suyo territorio y población, ocupando territorios que no yeran de mayoría griega ya en a Primera Guerra Balcanica y forachitando dimpués muitos macedonyos eslaus u bulgaros. Os siguients anyos, a luita entre Constantín I de Grecia y o primer ministro Eleftherios Venizelos sobre a política forana en viespras d'a I Guerra Mundial dominó a escena politica griega, y dividió lo país en dos grupos oposatos.

Dimpués d'a I Guerra Mundial se produció a luita que enfrontinó a Grecia con os nacionalistas turcos lideratos por Mustafa Kemal, una guerra que prevocó un intercambio important de población entre os dos países dimpués d'o Tratato de Lausana. A inestabilidat y os succesivos golpes d'estato marcoron a siguient era, que fue eclixata por a faina d'encorporar mas d'un millón y meyo de refuchiatos griegos d'Asia Menor a la sociedat griega. O 28 d'octubre de 1940 a Italia faixista demandó a rendición de Grecia, pero lo dictador griego Ioannis Metaxas se i oposó y prevocó a consiguient Guerra griego-Italiana, a on que Grecia forachitará a las fuerzas italianas a Albania, dando a los Aliaus a primera victoria sobre as Potencias de l'Eixe. Posteriorment habió d'enfrontinar-se a las fuerza alemanas mientres a Batalla de Grecia.

Dimpués d'a liberación, Grecia caye en a guerra civil entre as fuerzas monarquicas y as comunistas, que provocó una grieu crisis economica y grieus tensions socials entre as dreitas y as ezquierdas os siguients 30 anyos.[3] Os siguients 20 anyos se caracterizoron por a marguinación d'a chent d'ezquierdas aintro d'a esfera politica y social gricas, pero con un considerable creiximiento economico, gracias en parti a lo Plan Marshall.

En 1965 prencipia un periodo de turbulencia política que levó a lo golpe d'estato lo 21 d'abril de 1967 d'o Rechimen d'os Coronels, con o refirme d'os Estaus Unius. En noviembre de 1973 un debantamiento en a Universidat Politecnica d'Atenas prevocó un golpe contrario que instaló a Dimitrios Ioannidis como dictador. O 20 de chulio de 1974, con a invasión turca d'a isla de Chipre o rechimen griego caye.

L'antigo primer ministro Konstantinos Karamanlis retornó de París a on que heba vivito dende o suyo exilio en 1963, prencipia la era dita Metapolitefsi. O 14 d'agosto de 1974 as fuerzas griegas albandonoron a estructura militar d'a OTAN en protesta por a ocupación turca d'o norte de Chipre.[4][5] En 1975 s'instauró a constitución d'a republica democratica y s'abolió a monarquía por referendum. Andreas Papandreou fundó lo Movimiento Socialista Panhelenico (PASOK), en respuesta a lo partiu Nueva Democracia de Konstantinos Karamanlis, combertindo-sen en as dos fuerzas politicas dominants en a politica griega mientres as decadas siguients. Grecia tornó a la OTAN en 1980.[4]

Grecia se convirtió en o deceno miembro d'a Unión Europea l'1 de chinero de 1981, experimentando dende allora un notable creiximiento economico. O país adoptó l'Euro en 2001 y organizó los Chuegos Olimpicos de verano de 2004 en Atenas.

Organización politico-administrativa editar

Periferias editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Periferias de Greciaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Grecia se trestalla administrativament dende 2011 en trece periferias y un estau autonomo:

Mapa Numero Periferia Capital Aria (km2) Población[6]
 
1 Atica Atenas 3,808.10 3,828,434
2 Grecia Central Lamia 15,549.31 547,390
3 Macedonya Central Tesalonica 18,810.52 1,882,108
4 Creta Heraklion 8,259 623,065
5 Macedonya Oriental y Tracia Komotini 14,157.76 608,182
6 Epiro Ioannina 9,203.22 336,856
7 Islas Chonicas Corfu 2,306.94 207,855
8 Echeo Septentrional Mytilene 3,835.91 199,231
9 Peloponiso Tripoli 15,489.96 577,903
10 Echeo Meridional Ermoupoli 5,285.99 309,015
11 Tesalia Larissa 14,036.64 732,762
12 Grecia Occidental Patras 11,350.18 679,796
13 Macedonya Occidental Kozani 9,451 283,689
Numero Estau autonomo Capital Aria (km2) Población
(14) Mount Athos Karyes 390 1,830

Diez ciudaz mas importants editar

As suyas diez ciudaz mas importants son:

Puesto Ciudat Censo de 1991 Censo de 2001 Censo de 2011 Periferia
1 Atenas 772,072 745,514 664,046 Atica
2 Tesalonica 383,967 363,987 315,196 Macedonya Central
3 Patras 152,570 160,400 167,446 Grecia Occidental
4 Piraeus 182,671 175,697 163,688 Atica
5 Larissa 112,777 124,394 144,651 Tesalia
6 Heraklion 115,270 130,914 140,730 Creta
7 Peristeri 137,288 137,918 139,981 Atica
8 Kallithea 194,233 109,609 100,641 Atica
9 Acharnes 61,052 75,329 99,346 Atica
10 Kalamaria 80,698 87,255 91,279 Macedonya Central

Cheografía humana y sociedat editar

Demografía editar

Seguntes l'organismo estatistico oficial de Grecia, l'Autoridad Estadistica Helenica (ELSTAT), a población total d'o país en 2011 yera de 10.816.286 habitants. Eurostat sitúa a población actual en 10,7 millons en 2018.

A sociedat griega ha cambiau rapidament en os zaguers decenios, coincidindo con a tendencia europea mas ampla de disminución d'a fertilidat y enviellimiento rapido. A taxa de natalidat en 2003 se situó en 9,5 per 1.000 habitants, significativament inferior a la taxa de 14,5 per 1.000 en 1981. A lo mesmo tiempo, a taxa de mortalidat augmentó liucherament de 8,9 per 1.000 habitants en 1981 a 9,6 per 1.000 habitants en 2003. Estimaciones a partir de 2016 amuestran que a taxa de natalidat disminuyió encara mas dica lo 8,5 per 1.000 y a mortalidat augmentó dica o 11,2 per 1.000.[7]

A taxa de fecundidat d'1,41 fillos per muller ye muit per debaixo d'a taxa de reemplazo de 2,1 y ye una d'as mas baixas d'o mundo, considerablement per debaixo d'o maximo de 5,47 fillos naixius per muller en 1900. Posteriorment, a edat meya de Grecia ye de 44,2 anyadas d'edat, a setena mas alta d'o mundo. En 2001, o 16,71 % d'a población teneba 65 anyos u mas, o 68,12 % teneba entre 15 y 64 anyos y o 15,18 % teneba 14 anyos u menos. Pa 2016, a proporción d'a población de 65 anyos u mas i heba augmentau a 20,68 per ciento, mientres que a proporción de personas de 14 anyos u menos se redució a un poquet menos d'o 14 per ciento.

As taxas de nuncialidat empecipioron a disminuyir de cuasi 71 per 1.000 habitants en 1981 a 2002, nomás pa augmentar liucherament en 2003 a 61 per 1.000 y dimpués tornar a cayer a 51 en 2004. Amás, as taxas d'esvurcio han augmentau de 191,2 per 1.000 matrimonios en 1991 a 239,5 per 1.000 matrimonios en 2004.

Como resultau d'estas tendencias, o fogar griego promeyo ye mas chicot y mas viello que en cheneracions anteriors. A crisi economica ha exacerbau iste desembolique, con 350.000-450.000 griegos, predominantment adultos chóvens, emigrando dende 2010.

Gastronomía editar

 
A moussaka (ezquierda) y l'ensalada griega clasica (dreita d'a imachen) son virollas pro comunas.

A cocina griega ye caracteristica d'a saludable dieta mediterrania, personificada per os platos de Creta. A cocina griega incorpora ingredients frescos en una variedat de platos locals como moussaka, pastitsio, ensalada griega clasica, fasolada, spanakopita y souvlaki. Cualques platos se remontan a l'antiga Grecia como skordalia (un puré espeso de nueces, almendras, allo mallau y aceite d'oliva), sopa de lentillas, retsina (vin blanco u rosau sellau con resina de pin) y pasteli (barra de chicolate con simients de sesamo enfornadas con miel). En tota Grecia, as personas a ormino desfrutan de minchar platos chicoz como meze con cuantos untos como tzatziki, pulpo a las esparrillas y peix chicot, queso feta, dolmades (roz, rosellas y pinyols embolicaus en fuellas de parra), cuantas legumbres, olivas y queso. L'aceite d'oliva s'adhibe a cuasi toz os platos.

Beluns postres dulces incluyen melomakarona, diples y galaktoboureko, y bebidas como ouzo, metaxa y una variedat de vins, incluyida la retsina. A cocina griega difiere muito en diferents partis d'o continent y d'una isla a unatra. Utiliza cualques aromas con mas frecuencia que atras cocinas mediterranias: oregano, menta, allo, bruno, aneto y fuellas de laurel. Atras hierbas y especias comuns incluyen albaca, tremoncillo y fenullo. Muitas recetas griegas, especialment en as partis d'o norte d'o país, fan servir especias dulzas en combinación con carne, per eixemplo, canela y clau en guisos.

Vinclos externos editar

Referencias editar


Estaus d'Europa
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Artsakh3 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito