Almudévar

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Almudévar ye un municipio aragonés d'a provincia de Uesca, en a comarca d'a Plana de Uesca. Fa parte d'o partiu chudicial de Uesca.

Almudévar
Municipio d'Aragón
Ermita d'a Virchen d'a Corona.
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca	Municipio  Aragón  Uesca Plana de Uesca
Partiu chudicial	Uesca
Superficie	201,19 km²
Población  • Total  • Densidat	2439 hab. (2013) 12,12 hab/km²
Altaria  • Meyana	456 m.
Distancia  • 18 km  • 52 km	enta Uesca enta Zaragoza
Alcalde	Antonio Labarta Atares
Codigo postal	22270
Patrons	Virchen d'a Corona Sant Isidro Labrador
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau  • Parroquia	Uesca Almudévar Asumpción de Ntra. Sra.
Coordenadas	42° 2’39’’N 0°34’50’’U
Almudévar Almudévar en Aragón
Web oficial

A suya población ye de 2439 habitants en una superficie de 201,19 km² y una densidat de población de 12,12 hab/km².

Cheografía

A villa d'Almudévar se troba situada a 456 metros d'altaria sobre o livel d'a mar, a una distancia de 18 km d'a ciudat de Uesca, a capital d'a suya provincia, y de 52 km d'a ciudat de Zaragoza, a capital d'Aragón, en a zona conoixida como A Violada.

D'o suyo termin municipal fan parte os lugars d'Artasona, Val Salada, Mascariello, Sant Chorche. Toz istos son lugars de colonización, d'a decada de 1950. Fuoron remataus en 1957.

Clima

A suya temperatura anyal ye 12.97 °C, con una temperatura meya en chinero de 4.65 °C y en chulio de 22.45 °C.

Historia

O primer asentamiento humano d'ista zona se dio ya en a Prehistoria, ya que s'han trobau restas de construccions neoliticas en dos salients d'o terreno situaus en a marguin dreita d'o comencipio d'o barranco de Villanueva (a o norte d'o termin) y tamién restas entre iste barranco y a cabanyera que s'endreza enta o Somport. As construccions situatas mas a o sud son de planta rectangular, mientres que as d'o salient norte son de planta circular.

Tamién trobamos restas de construccions prerromanas en a tuca de Torre Lierta, un a d'as mayors alturas d'o termin, en a muga oriental d'iste asinas como fornos de ceramica en a pedrera de Lupinyén y en as pedreras de Uesca. S'han trobato igualment útils de piedra pulimentada, pero podría tractar-se de restas de poblacions de paso.

O nucleyo urbán actual ye l'hereu d'a mansión romana de Bortina, situada en a Vía Lata que uniba Zaragoza con Leida, pasando por Uesca. Seguntes Pedro Carrillo Bortina se trobaba en a milla CCCXII d'a debandita vía y a XXXIIII millas de Zaragoza, ye decir, o puesto exacto d'Almudévar.

O nombre de Bortina, Burtinae u Bostina ye d'orichen ibero u bascón. "Bost" en basco significa “cinco”, "bustin" “archila”, "bort" “puerto” y "buru" tuca”. Ye muit posible que o poblato existent en o puesto de l'actual Almudévar hese perteneixito a os bascos que encara en epoca d'Augusto extendeban o suyo territorio dica Segia (Exeya d'os Caballers).

En cualsiquier caso, o chicot conchunto de tozals que dominan a plana circumdant poseyeba una gran importancia estratechica en l'antiguidat y ye un buen asentamiento ta os distintos nuclios humans a lo largo d'a historia.

Romanos

D'a presencia romana en a comarca quedan cualques toponimos como Valdeldema (corrupción de "Vallis vendimiae"), Forniellos, Avariés, Valsalada....

Ye tradición popular que a primitiva localización d'a población se trobaba en o parache denominau “Almudévar u Viello”, y chustament iste ye o puesto an se troba a fuent de tres canyos, o que puede significar que os propios hispanorromanos cambeasen o suyo puesto d'emplazamiento segurament buscando mayor seguranza y construirían as suyas casas arredol d'a torre amurallada de l'actual castiello.

En ista epoca romana, Almudévar habió de tener una gran prosperidat por estar una comarca triguera y vinicola con buenas comunicacions entre Osca y Caesaraugusta que demandaban a suya producción. Por l'abundant numero de casas de campo romanas trobadas por os arqueologos en ista zona a propiedat d'a tierra debió estar prencipalment de caracter latifundista.

Visigodos

En o sieglo V procedents d'o sud de Francia s'asientan en istas zonas y a Vía Lata adquiere por ixas envueltas encara una mayor importancia. O toponimo Villanueva indica l'asentamiento d'un noble visigodo en iste termin. En iste parache se trobó una piedra arenisca, de forma circular, con dos caras talladas a bisel, con relieve plan que podese haber feito parte d'una estela funeraria visigoda.

Epoca medieval

A dominación musulmana va dende o 714 dica o 1118 y ye alavez cuan prene o nombre d'Almudévar, toponimo que significa “o "redondo"” y fa referencia segurament a la forma ovalada d'o puesto an s'asienta, o castiello, y que hue se le diz “corona”. Se mantenió en istas envueltas a estructura latifundista d'epocas anteriors. A población islamica yera mayoritariament muladí (descendent d'hispanorromanos), y mozarabe, asinas ye como s'explica a pervivencia de toponimos como Valdeldema (Vallis vendimiae), Fornillos, asinas como o cautivo d'a vida en ista epoca.

Habió d'estar una población musulmana de bella importancia, pues bosaba chunto a once villas mas, bels dreitos a Sancho Remíriz, con os que iste dotó a o castiello d'Ayerbe. A cronica de Sant Chuan d'a Penya, diz que Pero I dimpués de conquerir Uesca, salió en persecución d'os musulmans dica Almudévar. Ye posible que se conquerió dimpués de 1096, encara que habió de tornar a mans musulmanas en 1112 seguntes Mª Dolores Culliré, estando a suya conquiesta definitiva en 1118, tal como afirma Zurita. En mayo de 1170 le estió concedida a suya carta puebla por Alifonso II, por a que, amás de fixar os termins, os vecins recibioron o castiello y o tozal an s'asienta ta que construisen astí a ilesia, abadía y casas. Ta par d'alavez fue convertida en villa. O castiello cal veyer-lo en aquella epoca como un amplio recinto que abarca tot o perimetro actual d'a corona y teneba dentro cualques edificacions musulmanas. O proceso de población, de conversión d'Almudévar en villa se remató en 1184, con unatro privilechio, confirmando l'anterior, d'o mesmo rei Alfonso II. Y alavez estió tan exitoso o proceso de repoblación, que no i habió prou espacio en o castiello ta acullir a la villa d'Almudévar, y asinas naixió o que en os documentos medievals se diz Villanova d'Almudévar. Les ne concedió o fuero de Zaragoza, quedando exentos de bels impuestos y podeban celebrar un mercau semanal. En os documentos d'o sieglo XII amaneixe como villa de realengo rechida por tenients nombraus por o rei. A importancia d'Almudévar veniba d'a suya situación en o camín que uniba Zaragoza y Uesca. En 1364 estió o escenario trigau ta a entrevista entre Carlos II de Navarra y Henrique de Trastamara con a reina d'Aragón, ta tractar sobre o destronamiento de Pero I de Castiella. A villa d'Almudévar tenió voto en corz.

D'ista forma, o casco urbano se'n fue desplazando d'o tozal enta a ladera, ta trazar contino a carrera Mayor, que configura o barrio d'estructura mas pintoresco y mas irregular. Dende astí s'extendilló o barrio baixo en busca d'a plana.

Dende muit temprano a Ilesia disposó de cuantos edificios en a villa y en o suyo termin municipal: a ilesia d'a Beata Virchen María (d'a Corona), como parroquia, a ilesia de Sant Miguel, actualment parroquia d'a cuala encara veyemos una portalada romanica y a ermita de Santo Domingo, que os suyos restas amuestran tamién a suya factura romanica. En 1560 existiban en Almudévar dos ilesias hue totalment desapareixidas: a ilesia d'a Madalena y a de Sant Martín (u Sant Vicent) que ya serían construidas en a Edat Meya, asinas como o convento d'Avariés (Abares), desapareixiu en o sieglo XIV a consecuencia d'a peste negra, y l'almunia de Pallarolo.

Por lo que fa a la población, o primer dato conoixiu ye de 1184, un documento an se charra de 300 pobladors que equivaldrían a 1200 u 1500 habitants.

En ista epoca, a base fundamental d'a economía yera l'agricultura, basada en os cerials y en a vid, ista se concentraba fundamentalment en o parache dito Valdeldema (Vallis vendimiae). Iste paisache agrario medieval se completaba con cualques huertos regaus por meyo de pozos. As selvas de pins, totalment desapareixidas, y carrasco de conchunta con yermos y pastos proporcionaban lenya, fusta, pasto y caza. A ganadería tenió una importancia destacada tamién.

A industria artesanal se basaba en aquels oficios auxiliars de l'agricultura, como a industria d'o teixiu, tamién se charra de cuantos fornos de pan y un molín d'aire. En a villa tamién i heba establimientos de venda fixos propiedat d'o concello como a carnicería u a botiga.

O segundo tercio d'o sieglo XIV ye marcau por una serie de malautías que producioron hambrunas y como consecuencia se produció una crisi demografica. Será ya en o sieglo XV cuan se produce una recuperación poblacional y economica. Ye agora cuan tamién se produce un renaiximiento artistico d'a villa.

En o sieglo XV o centro d'a vida social yera a corona y o suyo castiello. Astí yeran a ilesia prencipal y o gubierno municipal.

Edat moderna

O sieglo XVI suposa una etapa de freno en a economía d'Almudévar y en a suya población, que se recuperará considerablement en o sieglo siguient. L'augmento de población leva con él a expansión agricola que se manifiesta en a compra d'os terrenos de cautivo que poseyeban os monches cistercienses d'Avariés. En o sieglo XVII se producen roturacions en as zonas de pastos ta augmentar l'aria de cautivo, pero en 1745, a causa d'a escasez de vin, se permite plantar vinyals. Este proceso de roturación d'o sieglo XVIII produce un cambeo en a estructura d'a propiedat privada, por un costau augmentando a grandaria d'a propiedat privada y por unatro costau s'introduce o sistema de “suertes”, que yeran chicotas parcelas que o concello entregaba a particulars ta que plantasen en ellas vinyals.

En o 1765, l'agricultor acomodau d'a villa disposaba de casa, bodega, huerto, yera con pajar, hortal y demba, una viña, bel corral ta bestiar, un numero variable de campos ta cereal y un chicot numero d'animals de tiro.

En a Edat Moderna cambeará considerablement l'aspecto d'a villa, amaneixen nuevos edificios tanto publicos como relichiosos u particulars. En o sieglo XVII prencipia a construir-se a casa d'a villa, ye en iste inte cuan o castiello pierde todas as suyas funcions politico-administrativas ya que dica agora heba estau utilizau por o concello ta las suyas reunions ordinarias, como fichero documental, garchola, etc. Ye tamién en iste inte cuan s'espalda a nave central d'a ilesia d'a Corona y se prene a decisión d'enamplar a de Sant Miguel, muito mas centrica ta utilizar-la como parroquia.

O sieglo XIX ye marcau prencipalment por l'aparición de grans propiedaz que se forman dimpués d'a desamortización d'as tierras comunals. Por lo que fa a la industria, en o sieglo XIX, Almudévar pierde o molín d'aire, pero conserva dos fornos de pan propiedat d'o concello. Madoz da a noticia d'una fabrica de curtidos que encara funcionaba en o 1850, de telars de lienzo y teixius de lana y un matadero. En 1832, una fabrica de salitres y una de teixius, toz dos chunto a la fuent de tres canyos. Dende o sieglo XVIII existiba un inchenio ta fabricar cera.

En Almudévar se celebraba una important feria de bestiar, sobretodo mular y caballar, os días 12, 13 y 14 de mayo, que mantenió a suya importancia dica os anyos 1950 y que desapareixió a causa d'a mecanización d'o campo. Afortunadament ista feria se recuperó fa uns anyos.

En primerías d'o sieglo XIX se cambeó a fiesta patronal d'o día 15 d'agosto a o 8 de setiembre.

A población d'Almudévar creixió sin interrupción dica o inicio d'a Guerra Civil, en a que ista villa perdió 1061 habitants, un 25% d'a población. Dende alavez ixe descenso ha estau progresivo y contina hue en día debiu mas que mas a un creiximiento vechetativo negativo.

Respective a la ganadería d'iste sieglo o prencipal cambeo ha estau a construcción d'a canal de riegos d'os Monegros que se remató en 1929 encara que dica 1941 no se fació a devantadera l'acueducto a Tardienta. Pero os intentos por amillorar l'agricultura local continoron en 1914 y se creyó un vivero t'aduyar y afavorir a replantación d'os vinyals arruinaus por a filoxera d'os primers anyos d'o sieglo, que se plantó en Chinflorin. Pero a vid, a partir d'os anyos 50, ha experimentau un fuerte retacule, lo mesmo que l'almendrera y a olivera en favor d'o cautivo de cerial.

Demografía

Evolución demografica

1362 f 1495 f 1842 1857 1860 1877 1887 1897 1900 - - - - - - - - 2.968

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 3.104 - 3.533 3.040 3.163 3.303 3.037 2.670 -

1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 - - - - 2.373 2.346 2.324 2.327 2.302

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2.305 2.377 2.395 2.381 2.389 2.449 2.552 2.554 2.560

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2.519 2.514 2.519 2.501 2.472 2.444 2.394 2.379 2.377

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 - 2.412 2.394 - - - - - - -

1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE.

Administración

Reparto de concellers

Eleccions municipals
Partiu	1979	1983	1987	1991	1995	1999	2003	2007	2011	2015	2019
Partido de los Socialistas de Aragón	3	8	5	6	4	6	6	6	5	5	7
Partido Popular	-	1	2	2	4	3	2	2	3	5	3
Chunta Aragonesista	-	-	-	-	-	0	1	1	2	1	1
Partido Aragonés	-	2	-	2	1	2	2	2	1	-	-
Izquierda Unida de Aragón	-	-	2	1	2	0	-	-	-	-	-
Centro Democrático y Social	-	-	2	-	-	-	-	-	-	-	-
Independients	5	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Unión de Centro Democrático	3	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Total	11	11	11	11	11	11	11	11	11	11	11

Alcaldes

Lista d'alcaldes

Lechislatura	Nombre	Partiu politico
1979–1983
1983–1987	Antonio Juan	Partido de los Socialistas de Aragón
1987–1991	Antonio Juan	Partido de los Socialistas de Aragón
1991–1995	Antonio Juan	Partido de los Socialistas de Aragón
1995–1999	Jaime Dena	Partido de los Socialistas de Aragón
1999–2003	María Antonia Borderías	Partido de los Socialistas de Aragón
2003–2007	María Antonia Borderías	Partido de los Socialistas de Aragón
2007–2011	María Antonia Borderías	Partido de los Socialistas de Aragón
2011–2015	Antonio Labarta Atarés	Partido de los Socialistas de Aragón
2015–2019
2019–2023
2023–2027	José Luis Abad Abadía	PSOE

Molimentos

• Ilesia de l'Asumpción d'Almudévar, una ilesia adedicada a l'Asumpción d'a Virchen.
• Ermita d'a Virchen d'a Corona d'Almudévar, una ermita adedicada a la Virchen d'a Corona, patrona d'o lugar. Se debanta dencima de l'antiga ilesia parroquial d'o sieglo XII, esviellata en o sieglo XVI y dimpués en o sieglo XVIII, cuan se tresladó a seu parroquial enta una nueva ilesia. Se i conserva un retablo d'o sieglo XVIII en estilo neoclasico.

As bodegas

As bodegas mas antigas pueden datar-se ya en epoca medieval, encara que os primers documentos que nos charran d'ellas son de l'anyo 1765, que nos dicen que por ixas envueltas existiban 56 bodegas ubicadas en as colinas de Sant Martín (A corona), Puyadul (Morro d'Otal) y Molino d'Aire (As Crucetas). Ta par d'alavez i heba plantadas entre 70 y 100 hectarias de vinyals. En o 1818 sabemos que i heba 143 bodegas y en o 1850, iste numero i heba puyau dica 261, debiu mas que mas a l'augmento en o cautivo d'a vid. Asinas o cautivo d'a vid ocupaba grans extensions dentro d'o termin municipal. O vin que s'obtiene resulta de gran graduación por a escaseza de precipitacions, plegando a tener dica 18 graus. En l'actualidat a vid ha perdiu muito terreno en favor d'o huerto y o cerial y tasament plega a producción ta o consumo particular. A vid yera particularment abundant en o norte d'o termin an existe o toponimo Valdeldema, que proviene d'os vocablos latinos “vallis vendimiae”, ye decir, val d'a vendema.

Por lo que fa a o emplazamiento d'as bodegas, istas se troban en os tres tozals que rodian a población, excavadas en a propia penya. Ye una muestra de cómo l'hombre ya dende antigo ha trigau o emplazamiento buscando siempre os millors puestos, resulta clara a estreita relación que se da entre l'hombre y o entorno fisico en o que vive, unas vegadas ye l'hombre o que s'adapta a o meyo, como ye o caso, l'hombre leva a cabo un proceso de reelaboración d'o meyo ta adaptar-lo a las necesidaz humanas. En iste caso, os habitants d'Almudévar, dende tiempos remotos aproveitoron una serie de formas topograficas ta construir astí as suyas bodegas y asinas, d'ista traza, en l'interior d'a tierra aconseguiban as condicions de temperatura y humedad necesarias ta a elaboración d'un buen vin, acomodando asinas o entorno fisico a las necesidaz de treballo.

A bodega ye un tipo de construcción que sirve de puesto ta a transformación, a elaboración y almagazenamiento d'o vin. Dende o punto de vista d'as suyas caracteristicas arquitectonicas imos a poder veyer cualas d'ellas se deben a las necesidaz humanas d'espacio, cualas a la economía, ye decir a las necesidaz funcionals d'un espacio concreto de dedicación economica u a o meyo fisico, ye decir, l'adaptación arquitectonica a las caracteristicas fisicas d'o meyo ambient.

Todas istas bodegas responden practicament a una mesma tipolochía arquitectonica, nomás trobamos unas minimas variacions: bodegas con aspecto exterior d'espelunga, y unatro tipo que tiene en a parte delantera una chicota construcción con frontera y cubierta. Os materials que s'utilizan son piedra y tierra, y en o caso d'as bodegas, que no se fa servir a propia tierra ta a cubierta, fusta y tellas. O mortero utilizau ta os muros y teitos ye feito a pur de baleyo y augua. Os muros son toz de mampostería. Toz istos materials, fueras d'a tella y a fusta tienen orichen local, a causa d'a dificil accesibilidat d'o meyo, ya que o transporte d'os materials dica aquí resultaría caro y caleba adaptar-se a os materials d'a comarca. Tamién podemos trobar, encara que no de forma cheneralizada, verdugados en os muros (fileras de recholas tochos que se disposan ta enrasar u horizontalidad os muros de mampostería, ya que con o caracter ordinario d'os mampuestos, son dificils d'enrasar a un determinau ran). Istas fileras pueden estar sencillas, d'una sola filera, u doples (dos fileras). A sillería ye practicament inexistente y solament se reduce a os dintels u arcos d'os huecos.

Os huecos exteriors gosan estar a puerta, y en cualques casos una finestra por a que s'accede a la "pisadera", istos son toz de muit chicotas dimensions y a puerta ye abocinada. O tipo y a dimensión d'os huecos responde prencipalment a tres factors: o clima, as tecnicas de construcción y a posición social y economica d'os propietarios d'a bodega. O clima determina a densidat luminosa y termica. Temperaturas altas fan que haiga necesidat de uembra y espacios o mas frescos posibles, por ixo, os huecos de reducida grandaria responden a una necesidat termica de protecher l'ambient interno. As tecnicas de construcción, a fuerza d'a costumbre y a posición social y economica d'os propietarios influyoron en gran mida en a grandaria y aspecto final d'os huecos.

Istas bodegas son mas u menos grans, con chicoz ixamplamientos an se troban prensas, lagars, tonels ta la conservación d'o vin, respiraderos u "fumeros". Son excavadas aproveitando un montículo, ta ixo se talla un corredor descendent dica buscar o ran archiloso an excavar as estancias d'a espelunga, iste corredor de dentrada se salva por una escalinata. A bodega ye formada por un corredor que da acceso a una serie de cambras independients, u simples ixamplamientos an se colocan as cubas, as cualas descansan sobre uns poyos, y ta que a cuba no empare en a tierra, se colocan unas tablas que facilitan o movimiento d'o recipiente cuan ye necesario dar-le a tornada a medida que se consume o vin. En un cabo d'a bodega ye o lagar, destinau a pisar a uva, y un chicot pozo, "o pilo", an se replega o mosto. A vuelta ye tallada perpendicularment por uns foraus, "fumeros", que dan luz a l'interior y renuevan l'aire, y sobresalen a l'exterior en forma de curiosas chamineras. Un espacio muit important d'as bodegas ye o lagar, tamién se le clama cubo. Por un regular ye una cavidat cilindrica, de dimensions que pueden oscilar arredol d'os dos metros de diámetro y tres de profundidat, de cantería bien treballada que mantiene una curvatura regular. Ocupa siempre un lateral d'a bodega, y en a parte delantera tiene un chicot espacio que a suya función ye a de recibir as uvas que dentran por a finestra que da a l'exterior, y dende astí pasa o cubo que ye an se pisa a uva. O cubo se complementa con o "laco", una especie de pila de dimensions rectangulars, que ye yuxtapuesto a o mesmo, situau licherament mas baixo que o fondo d'o cubo, facilitando asinas a colocación de vaixiellas que permitiban replegar o mosto que cayeba dende l'interior ta tresladar-lo a cubas y tonels.

Ista descripción nos leva a entender a importancia d'as bodegas, ta o municipio d'Almudévar.

Personaches ilustres

Cal prencipiar con o personache mas popular que ha dau Almudévar: Pedro Saputo. Ynduráin, citando a Gerónimo Borao que estió rector d'a Universidat de Zaragoza en o sieglo XIX, afirma que o nuestro heroi yera conoixiu dende muit antigo entre os personaches populars de ditos, chistes y cuentez, a o menos dende o sieglo XVII. A vida de Pedro Saputo habió de transcorrer en a segunda metat d'o sieglo XVI u primer tercio d'o XVII. D'a suya existencia no i hai dubda, encara os vecins d'Almudévar pueden sinyalar con precisión, a chicota casa en a cuala naixió y vivió, en una d'as pars mas antigas d'a villa, amán d'o forno alto (hue desapareixiu). Cualques d'as suyas conoixidas aventuras, sobre tot as que no transcribe Braulio Foz en o suyo conoixiu libro y han remaniu oralment en a tradición popular, tienen claras referencias a America.

O Pedro Saputo d'a tradición oral no ye o chenio que nos describe Foz en a suya obra, pero tampoco ye o fato que quieren presentar cualques recopiladors d'as suyas historias. En a tradición oral, Pedro ye a personificación d'o inchenio popular, o que aplica en as tribulacions d'os suyos paisanos solucions sencillas, de sentiu común, u actúa como un picardioso redindo-se-ne d'os que quieren fer-se a mofla d'él.

Dentro d'o grupo d'almudevanos ilustres que vivioron en os sieglos XVII y XVIII podemos sinyalar a Melchor Alayeto, muerto en Uesca en 1645, Catedrático d'a Universidat d'ista ciudat y arcediano de Sarrablo; a Diego Jerónimo Gallán, muerto en 1672, catedratico d'a Universidat oscense, Canciller de Competencias d'o Reino d'Aragón; a Gregorio Alayeto, que murió cautivo en Alcher, colechial d'o Mayor Jiménez, que publicó en Zaragoza en 1779 un libro de Matematicas titulado "Tabla de reducción d'as monedas d'oro a libras chaquesas y a reyals de bellón".

Os personaches mas destacaus d'a villa, naixius en o sieglo XIX, fuoron o Doctor Ramón Otal y Mozarabe, churista naixiu en 1800, plegó a estar rector d'a Universidat de Uesca; Bernardo Larrosa Gracia, muerto en 1893, qui escribió una obra de teatro en aragonés; Ángel Bazán Aured (Almudévar, 1826 - Madrit, 1892), qui estió o primer farmaceutico espanyol que instaló un laboratorio ta realizar analisis bromatolochicos y fació una meritoria faina en Zaragoza mientres a epidemia de colera de 1885; y mosen Mariano Abillana (Almudévar, 1844 - Carrizal, Chile, 1904), misionero en America.

Un d'os personaches mas importants d'o sieglo XX ye, sin dubda, Francisco Ascaso Abadía, naixiu en ista villa l'1 d'abril de 1901. Francisco Ascaso estió un d'os prencipals activistas de l'anarquismo espanyol, componente d'a FAI, mena de brazo armau d'a CNT. y companyero inseparable de Buenaventura Durruti. Murió en Barcelona o 20 de chulio de 1936.

En o sieglo XX han viviu mas personas ilustres y caldría destacar, entre ellas, a:

• Santos Samper Sarasa, (1893-1969), presbitero y mayestro. Estió Inspector Central d'Amostranza en Bilbau y Madrit, Consellero Nacional d'Educación y miembro de l'Instituto Superior d'Investigacions Cientificas (CSIC). Tamién estió director y profesor d'a Escuela Normal de Zaragoza y Consiliario d'Acción Catolica en Madrit y Zaragoza. O Colechio d'Almudévar leva o suyo nombre.
• Ramón Liarte Viu (30 d'agosto de 1918), politico anarquista y escritor. Estió Secretario Cheneral d'as Choventuz Libertarias de Catalunya, Secretario d'a organización d'o Comité d'a Federación Iberica d'as Choventuz Libertarias, Secretario Cheneral d'a CNT en l'exilio, etc. Endrezó cuantas revistas y ha publicau mas d'una docena de libros.
• Juan Manuel Tabuenca Oliver (1931), medico pediatra que cursó os suyos estudios de Medicina y Cirurchía en a Universidat de Zaragoza. Especialista en Pediatría y Puericultura por o Kinderspital d'a Universidat de Zurich.
• José Bescós Gil (1933-1995), “o hotero d'o campo”, cantador de ixotas d'Almudévar, trachicament muerto en accident de trafico

Fiestas

• 15 de mayo.
• 7 de setiembre - 12 setiembre.

Localidaz achirmanatas

• Lenveja (Occitania).

Veyer tamién

• Lista de municipios de Uesca.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Almudévar.
• (es) Pachina web oficial municipal d'Almudévar.

• Datos: Q934921
• Multimedia: Almudévar / Q934921