Gerónimo Borao y Clemente

(Reendrezau dende Gerónimo Borao)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Gerónimo Borao y Clemente
Información personal
Calendata de naixencia 1821
Puesto de naixencia Zaragoza (Comarca Central, Aragón)
Calendata de muerte 23 de noviembre de 1878
Edat 57
Puesto de muerte Zaragoza (Comarca Central, Aragón)

Gerónimo[1] Borao y Clemente (Zaragoza, 1821 - 23 de noviembre de 1878) estió un escritor, profesor universitario y politico aragonés d'o sieglo XIX, catedratico de luenga espanyola en a Universidat de Zaragoza, d'a cual estió tamién rector[2] tres vegadas.[1] A tradición castellana ha escrito lo suyo nombre como «Jerónimo», pero él lo escribiba con G-.

Se considera una figura mayor en o Romanticismo aragonés,[2] se manifestó siempre a favor d'o progresismo liberal[1] y prenió parte por a Revolución de chulio de 1854, que esclató en Zaragoza y remató por instaurar lo Bienio Progresista d'Espartero en Madrit, pasando bels meses en prisión[2] a partir d'o desistimiento d'o gubierno aquel en 1856. Estió vicepresident d'a Exposición Aragonesa de 1868, miembro de l'Academia de San Luis, y academico d'a Real Academia Española d'a Luenga y a d'Historia.[2]

Biografía editar

Gerónimo Borao naixó en Zaragoza en 1821. Estudeó en os Escolapios dica ingresar en a Universidat de Zaragoza, en do se licenciaría en Dreito en 1843.[1] Obtenió la catedra de Literatura Cheneral y Espanyola en 1847,[1] cuan no teneba que 26 anyos.

Seguntes a suya propia cronica (Historia del alzamiento de Zaragoza en 1854), fizo parte activa en o levantamiento popular contra o Gubierno establiu en 1854, que tenió lo primer epicentro en Zaragoza en do se trobaba en ixas envueltas o cheneral Espartero. Borao s'autodefine como «infatigable campeón de las ideas liberales».[1] Cuan a revolución triumfó, a reina Isabel gritó a Borao como diputau a Corz Constituyents, puesto que ocuparía mientres o Bienio Progresista.[1] En 1855 fue nombrau rector d'a Universidat de Zaragoza. Pasó bels meses engarcholau en Valencia en represalia por os suyos posicionamientos politicos, con a tornada ta poder d'os conservadors d'O'Donnell en 1856, dimpués de rematau o periodo progresista. A partir de que le liberan, torna a amostrar en Zaragoza, pasando uns anyos discretos dica la fin d'ixa decada.

En 1840 colabora en a fundación d'o Liceo Literario y Artístico de Zaragoza, y comienza a cooperar en a edición d'a suya revista «La Aurora».[2] Cuan ixa publicación plegó, principiaría a colaborar con «El Suspiro». A la fin d'os suyos días, colaboraba de regular con a Revista de Aragón.[2]

En 1859 publica o «Diccionario de voces aragonesas» que se conoix popularment con o suyo nombre. Ye una recopilación de 2959 parolas y lexico comuns de l'aragonés y o castellano d'Aragón d'ixes tiempos, precedius d'una introducción de mas de 100 pachinas en a cual manifiesta un claro sentimiento aragonesista y reflexiona fundament sobre a posición filolochica d'Aragón entre as luengas d'Espanya y a necesidat de guardar as parolas d'un idioma que siente perder-se a trote.

En 1868 os progresistas tornan a puyar ta poder, y Borao torna a estar nombrau rector d'a Universidat de Zaragoza. Aprofita pa publicar a suya Historia de la Universidad de Zaragoza, animau por a publicación homologa d'a de Valencia l'anyo anterior.[1] En 1876 tornaría a estar-ne, por tercera vegada.[2]

Muere en Zaragoza o 23 de noviembre de 1878 entre que aprestaba o suyo «Diccionario de voces aragonesas» pa la segunda edición,[1] con 57 anyos d'edat.

Obras editar

Autor de bellas poesías, no teneba tanto talento pa la lirica como pa la narrativa.[2] O que sí fizo estió escribir versos que recopilaban as poesías publicadas por o impresor zaragozano D. Calixto Ariño.[2] Destacó mas que mas por a suya narrativa, que estaría d'as mas destacables d'o drama romantico aragonés, en chunto con a de Huici.[2]

Poesía editar

  • Dance de Nuestra Señora de Magallón de Leciñena (1837).
  • Lanuza (1840).
  • Zaragoza en su 5 de marzo (1842).
  • A Azara (1850).

Drama editar

  • Las hijas del Cid (1842).
  • Los condes de Portugal (1862).
  • Los privilegios de la Unión (1862).
  • Alfonso el Batallador (1868).

Novela editar

  • Don Clarisel de las Flores (1866).

Lexicografía editar

Monografías editar

  • Noticias de Don Jerónimo Ximénez de Urrea (1850).
  • Tratado de Ajedrez.
  • Tratado de Aritmética.
  • La imprenta en Zaragoza (1860).
  • Historia de la Universidad de Zaragoza (1869).

Referencias editar

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 (es) VICENTE GUERRERO, Guillermo (2018). Biografía. Revista Historia de las Universidades. Num. 21/2. pp. 325-331. DOI https://doi.org/10.20318/cian.2018.4281
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 (es) «Borao y Clemente, Jerónimo» en a Gran Enciclopedia Aragonesa; consultada l'11 de mayo de 2019.

Se veiga tamién editar