Guerra Civil Espanyola

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Guerra Civil Espanyola
[[]]
Belchit
Belchit
Información cheneral
Calendata: 17 de chulio de 19361 d'abril de 1939
Puesto: Espanya
Resultau: Victoria faixista
En conflicto
Republicans
aduyatos por
- Unión Sovietica
- Brigadas Internacionals
Sublevatos
aduyatos por
- Reino d'Italia
- Terzer Reich
Comandants
Manuel Azaña
F. Largo Caballero
Juan Negrín
Francisco Franco
G. Queipo de Llano
Emilio Mola
Guerra Civil Espanyola
Cuartel de la MontañaAlcázar de ToledoXixónOviedoGuipuzcuaMéridaSigüenzaBadajozExtremaduraMallorcaSierra GuadalupeIrúnMonte PelatoTalaveraSantuario de Nuestra Señora de la CabezaVillarreyalCabo Espartel LoperaMadritOperación ÚrsulaCiudat Universitaria de MadritA Coruña 1ºA Coruña 2ºMalagaJaramaOfensiva d'o NorteMachichacoGuadalacharaGuernicaBilbauSegoviaBruneteSantanderBelchitEl MazucoCherchelTeruelPalos BielsaAragónLinia XYZEbroCatalunyaMenorca

A Guerra Civil Espanyola, tamién clamata seguntes os bandos belicherans Debantamiento Nacional (Alzamiento Nacional) y Rebelión Faixista estió una guerra civil que se desembolicó en Espanya entre o 17 de chulio de 1936 y l'1 d'abril de 1939, dimpués d'un golpe militar contra las institucions constitucionals d'a Republica. En fallar o golpe, os sublevatos recibioron l'aduya d'o Tercer Reich alemán d'Adolf Hitler y d'a Italia faixista de Benito Mussolini, con intervencions militars en combate y os republicans recibioron l'aduya d'as Brigatas Internacionals y tamién de Checoslovaquia, Mexico y a Unión Sovietica, encara que ista aduya no estió en forma d'intervención militar directa.

A sublevación prencipió o 17 de chulio de 1936 con o pronunciamiento en Marruecos, dimpués d'estar preparata por cuantos militars como Sanjurjo u Mola, y triunfó en o Protectorau de Marruecos, ta plegar a la peninsula iberica y Canarias en o 18 de chulio. A sublevación fue redotada en Valencia, Madrid, Barcelona y Asturias, pero tenió exito en Castiella y Leyón, Galicia, Canarias y Sevilla, amás de Zaragoza, Uesca y Chaca (encara que no en Balbastro).

Asinas, prencipió una guerra civil, en a cual Aragón estió uno d'os principals campos de batalla, con o Frent d'Aragón, a batalla de Teruel, a batalla de Belchit, a bolsa de Bielsa y a batalla de l'Ebro, entre d'atras. Dende os primers días d'a sublevación, columnas de melicians republicans plegoron a territorio aragonés dende o País Valenciano (dica Teruel) y dende Catalunya (dica Balbastro, Uesca y Zaragoza).

A guerra remató en 1939 con a redota d'os republicans y a victoria d'os sublevatos, establindo-se un rechimen dictatorial de tipo faixista dica a muerte d'o dictador, Francisco Franco, en 1975.

A guerra en Aragón editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Frent d'Aragónveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

A sublevación editar

 
Aragón mientres a revolución anarcosendicalista de 1936.

Anque a CNT ya yera bien establita en Zaragoza o cheneral Cabanellas, chefe d'a V División Organica d'Aragón, heba churato fidelidat a los sublevatos en una reunión con o cheneral Mola o 7 de chunio de 1936 en as Bardenas Reyals. Manimenos o cheneral Núñez de Prado viachó dende Madrit ta Zaragoza ta prebar de convencer a Cabanellas de mantener-se fidel a lo gubierno d'a Republica, mas tardi Núñez de Prado y o gubernador civil de Zaragoza, Vera Coronel, fuoron afusilatos. O 19 de chulio de 1936 a las 5 d'a maitinada se declaraba o estato de guerra en Zaragoza.

En as otras dos capitals de provincia, Uesca y Teruel, o estato de guerra fue declarato sin i haber cuasi resistencia. En Chaca a luita duró un día, debito a la resistencia de bels hombres con o suyo alcalde Julián Mur en capeza, con l'aduya de Julián Borderas u Antonio Beltrán Casaña y arma que lis donoron os Carabiners.[1] Por atra parti Balbastro permanixió fidel a lo gubierno, en no sublevar-se José Villalba Rubio, que yera o comandant militar d'a plaza, encara que conoixeba d'antis a sublevación y s'heba compromeso con os sublevatos a sublevar-se'n (os suyos chirmans luitoron toz con os sublevatos).

A los pocos días melicians procedens de Catalunya y Valencia, an a sublevación no heba tenito exito, dentroron por a parti oriental d'Aragón enta Uesca, Zaragoza y Teruel. Beluns d'estos micilians practicoron una brutal represión adrezata a la Ilesia Catolica y a los que consideroron que yeran de dreitas. Con a politica de colectivización repartioron as propiedaz d'os terratenients entre os chornalers. Tot esto fació que buena part d'a población de lugars como Calanda u Íxar se posasen de part d'os sublevatos, y que encara actualment sigan cerrinos de dreita.

A batalla de Belchit editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Batalla de Belchitveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
 
As mugas d'Alcubierre.

A Batalla de Belchit estió un conchunto d'operacions militars desembolicatas mientres a Guerra Civil Espanyola entre o 24 d'agosto de 1937 y o 6 de setiembre d'a mesma anyada en a comarca y interior d'ista población zaragozana. L'obchectivo d'a ofensiva republicana yera frenar l'ataque d'os sublevatos en o Frente Norte ta Santander, encara que tamién se miraba de controlar a presencia en as tropas republicanas en Aragón d'anarquistas d'a CNT y militants d'o POUM, enfrentatos a la linia ortodoxa d'o Partido Comunista de España, amás d'a presencia d'o Consello Rechional d'Esfensa d'Aragón presidito por l'anarquista Joaquín Ascaso.

En a ofensiva republicana bi habió tropas d'as Brigadas Internacionals: a XI y a XV Brigada, en l'Exercito de l'Este, mandato por o cheneral Pozas, que luitoron contra 3 divisions d'os sublevatos: a 51ª, a 52ª y a 105ª, encara que dimpués plegoron dos divisions mas, a 13ª y a 150ª, ta organizar una contraofensiva, amás d'a Lechión Condor alemana y l'Aviazione legionaria italiana.

A batalla remató en tablas, con una muit chicota ventalla d'os republicans.

A batalla de Teruel editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Batalla de Teruelveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

A bolsa de Bielsa editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Bolsa de Bielsaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

A bolsa de Bielsa estió la zaguera acción belica d'a Guerra Civil Espanyola en Aragón. O que dimpués sería un simbolo d'a resistencia republicana.

En o prencipio d'a guerra se formoron chicoz grupos de combatients por tot Aragón, dimpués s'unioron en centurias y mas tardi en brigatas ta rematar formando a 43ª división que yera composata por 4.500 soldaus baixo lo mando de Antonio Beltrán l'Esquinazau. Entre abril y chunio de 1938 s'enfrentoron a 43ª división y l'exercito d'os sublevatos.

A batalla de l'Ebro editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Batalla de l'Ebroveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

A batalla de l'Ebro estió una d'as zagueras y mas decisivas batallas d'a Guerra Civil Espanyola. Se produció dende o 25 de chulio a lo 16 de noviembre de 1938 cuan l'Exercito Popular Republicano aislau en Catalunya prebó de recuperar os territorios a lo sud de l'Ebro, enlazar con as linias republicanas d'o Sistema Iberico, afloixar a presión militar sobre Valencia, y aislar a las tropas sublevadas que i heba en Castellón.

A batalla de l'Ebro significó a derrota d'a resitencia que a Republica Espanyola podeba ofreixer a l'abance d'as tropas sublevadas. O 15 de chinero as tropas sublevatas entraban en Tarragona y en un mes cuasi tota Catalunya yera ya ocupada.

Vinclos externos editar

Referencias editar