Pequín

capital d'a Republica Popular de China
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000

Pequín (chinés: 北京, pinyin: Běijīng, forma tradicional: Peking) ye a capital d'a Republica Popular de China y tien una población de 14.230.000 habitants (2002) en una superficie de 16,808 km², con una densidat de 847 hab./km².

Pequín
北京市
Běijīng Shì
Localidat de China
A Ciudat Vedata
A Ciudat Vedata.
Estau
 • Municipalidat
 China
Pequín
Superficie 16,808 km²
Población
 • Total
 • Densidat

19612368 hab. (2020)
1.281,5326 hab/km²
Altaria
 • Meyana

43,5 m.
Codigo postal 100000
Chentilicio Pequinés/a[1]
Coordenadas
Pequín ubicada en China
Pequín
Pequín
Pequín en China
http://english.beijing.gov.cn/, http://www.beijing.gov.cn/gate/big5/www.beijing.gov.cn/index.html, http://french.beijing.gov.cn/, http://korean.beijing.gov.cn/, http://japanese.beijing.gov.cn/, http://german.beijing.gov.cn/, http://spanish.beijing.gov.cn/, http://russian.beijing.gov.cn/, http://arabic.beijing.gov.cn/ Web oficial

Pequín ye una d'as 4 municipalidaz de China, que poseyen un estatus provincial y son baixo lo control dreito d'o gubierno central. Pequín ha estato municipalidat dende a creyación d'a Republica Popular China.

Ye una d'as ciudaz mas grans de China, nomás superata por Xangai en cuanto a población. Tamién ye un important nugo de comunicación, pos poseye muitas linias de ferrocarril, autopistas y carreteras. Ye reconoixita actualment como lo corazón cultural, politico y social de China.

Historia editar

Historia dica os mongols editar

En a rechión de Pequín bi ha presencia humana dende l'anyo 1000 aC. A man de Pequín encara que en un lugar hue desconoixiu yera l'antiga ciudat de Ji, que estió a capital d'o estau de Yan en o periodo historico de China conoixiu como os Reinos combatients. Ista ciudat fue albandonada en o sieglo VI.

En o periodo d'as grandes dinastías chinesas, a dinastía Tang y a dinastía Song, a rechión de Pequín yera ocupada nomás que por chicotas aldeyas de tipo agricola. Cuan en o sieglo X a dinastía Liao redotó a os Song y lis prenió a mayor parte d'o suyo territorio en o norte, incluyindo a rechión de Pequín, os Song establioron a suya capital en o sud, en Nanking.

En o sieglo XIII plegoron ta o lugar os mongols de Chinguis Khan, que destruyoron as antigas ciudaz. A ciudat de Zhongdu, que heba estau capital d'a dinastía Chin, fue cremada en 1215.

O periodo Yuan editar

En a decada de 1260 Kublai Khan decidió situar a suya capital un poquet a lo nort d'o centro de Zhongdu y mandó construir-la, preparando-se pa rematar a conquiesta de China y fundar a dinastía Yuan. A ciudat fue baptizata como Dadu ("a gran capital" en chinés), que en mongol se convertió en Daidu) y se convertió oficialment en a suya capital. En as luengas turquicas yera conoixita como Khanbalikh ("a ciudat d'o Gran Khan"). L'antigo nombre de Zhogndu lo trobamos en "La Flor de las Ystorias d'Orient":

et fizieron senyor su hermano Cobilata el qual tuuo la senyoria delos tartres .xl. et .ii. anyos et fue xp(ist)iano et fizo vna çiudat la qual es clamada Jong et es mayor que Roma et en aq(ue)lla aturo cobilatan qui fue el sesen Emperador delos tartaros entro ala fin de su vida

Chuan de Mandevilla prenió o "La Flor de las Ystorias d'Orient" como fuent y transmitió este mesmo toponimo, y por ixo veyemos jonig en a versión aragonesa d'o "Libro d'as Marabillas d'o Mundo":

Apres mango / Can Regna cobila / Can q(u)i fue assi xp(ist)iano & Regno .xlij. aynnos el fundo la grant cibdat de jonig en cathay q(u)i es mas grant assaz q(ue) no es Roma / lotro grant Can q(ue) veno empues deueno pagano & todos los otros empues / el grant Can es el mas pod(e)roso emp(er)ador q(ue) sea de jus el firmame(n)t

Pero en o "Libro de Marco Polo" podemos veyer a denominación turquica:

Et el grant chan trobo et suppo por sus astrologianos que aquesta çiudat se deuie Rebellar contra el et decontine(n)t la fizo deshabitar et fizo fer la ciudat de gua(m)balech et fizo venir apoblar alli toda la gent que staua en garimabalu la qual ciudat de guambalech es tan gra(n)t que tiene .xxiiij. leguas toda cayrada bien murada et tiene cascun cayre .vj. leguas et el muro ha dalto .xxx. cobdos et .x. de gros

O feito que Kublai Khan la trigase como capital por estar a man d'as suyas bases de poder en Mongolia fació que con o tiempo esta ciudat prenese importancia encara estando en a muga norte de China.

Periodo Ming y Qing editar

O turbulento sieglo XX editar

Administración editar

 
A Ciudat Vedata en Pequín.
 
Tumbas d'a dinastía Ming.

Districtos y Vicos editar

Bi ha 8 districtos urbans:

Atros 8 districtos mas se troban en os arredols d'a municipalidat, prencipalment ciudaz satelite, lugarons y comarcas rurals:

Condaus editar

Os dos condaus de Pequín gubernan lugarons y arias rurals mui luent d'a ciudat:

Turismo editar

 
A pagoda d'o Templo de Cishou.

A tamas d'o mal feito por a revolución comunista y o creiximiento urbán, como l'espaldadura d'os Hutongs, encara existen bellas atraccions historicas ta o turismo. As mas conoixitas son o ixamplamiento Badaling d'a Gran Muralla Chinesa, o Palacio de Verano y a Ciudat Vedata. Por o suyo significato politico, tamién ye mui vesitata la Plaza de Tian'anmen.

Puestos famosos :

Cultura editar

Esporte editar

 
O Niedo, estadio seu de l'atletismo en os Chuegos Olimpicos de 2008.

A ciudat de Pekín ye a seu de muitos equipes que partecipan en as categorias superiors d'os diferents esportes practicatos en China entre os que bi ha de destacar a o Beijing Guoan d'a China Super League de fútbol, os Beijing Ducks d'a Chinese Basketball Association, o Beijing Shougang d'a Chinese Basketball Association femenina, os China Sharks d'a Asia League Ice Hockey y os Beijing Tigers d'a China Baseball League.

Instalacions esportivas editar

As instalacions esportivas que destacan en Pequín son totas aquellas que se contruyeron pa los Chuegos Olimpicos de 2008 y que conforman o parque olimpico. Entre ellas o Estadio Nacional conoixiu popularment como o niedo, o Pequín National Aquatics Center conoixiu como lo cubo d'augua, y o Pequín National Indoor Stadium entre atros.

Competicions esportivas editar

Estió a seu y organizó os Chuegos d'Asia de 1990, os Chuegos Olimpicos de 2008,[2] y o Campionato d'o Mundo d'Atletismo de 2015 que se fació en o Estadio Nacional de Pequín conoixito como O Niedo.[3]

Tamién será seu d'os Chuegos Olimpicos d'hibierno de 2022.

Esportistas famosos editar

Entre os esportistas mas conoixius en o mundo cal destacar o chugador de baloncesto Yao Ming, o chugador de tenis de mesa Zhuang Zedong, en atletismo destacan u han destacau mientres a suya vita esportiva Liu Xiang qui tenió o récord d'o mundo de 110 metros cletas y a marchadora Liu Hong. En Espanya tamién son conoixius He Zhi Wen, conoixito como Juanito y y que ha representau a Espanya en competicions de tenis de mesa, Dong Liu campiona d'o mundo d'atletismo, entrenadora en Espanya y esposa de Luis Miguel Landa y Wu Lei futbolista que chuga en o RCD Espanyol.

Localidaz achirmanatas[4] editar

Bibliografía editar

  • (it) Cammelli, Stefano Storia di Pechino e di come divenne capitale della Cina, Bologna, Il Mulino, 2004. ISBN 978-88-15-09910-5.
  • (en) Cotterell, Arthur. (2007). The Imperial Capitals of China - An Inside View of the Celestial Empire. London: Pimlico. pp. 304 pages. ISBN 978-1-84595-009-5.
  • (en) Harper, Damian, Beijing: Beijing: City Guide, 6th Edition, Oakland, California : Lonely Planet Publications, 2005. ISBN 1-74059-782-6.
  • (en) MacKerras, Colin; Yorke, Amanda (1991). The Cambridge Handbook of Contemporary China. Cambridge, England, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 05213875. Tornato a editar en o anyo 2009.

Veyer tamién editar

Vinclos externos editar

Referencias editar