Perú
![]() |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
A Republica de Perú (Perú en castellano, Piruw en quichua y aymara) ye un país situato en Sudamerica occidental, chunto a l'Oceano Pacifico. Muga a lo norte con Ecuador y Colombia, a l'este con Brasil y Bolivia, a lo sud con Bolivia y Chile. A suya población ye de 26.152.265 d'habitants (2005) en una superficie d'1.285.215,6 km², con una densidat de población de 22 hab/km². A capital d'o país ye Lima.
Cheografía Editar
Cheograficament, ye un país con una orografía difícil, dominata por a cordelera d'os Andes, que divide o país entre a cuenca hidrolochica de l'Oceano Pacifico y a cuenca d'o río Amazonas, que desaugua en l'Oceano Atlantico.
Clima Editar
A combinación de latitut tropical, cordeleras montanyosas, variacions topograficas y dos corrients oceanicas (Humboldt y Lo Ninyo) le da a Perú una gran diversidat de climas. As rechions costeras tien temperaturas moderadas, poca precipitación y muita humedat, fueras d'os puestos mas calidos y humidos d'o norte.[2] En as rechions montanyosas, as plevidas son frecuents de verano, y la temperatura y l'humedat disminuyen con l'altaria dica as tucas cheladas d'os Andes. L'Amazonas peruano se caracteriza per fuertes plevidas y altas temperaturas, fueras d'a suya parti mas austral, que presenta hibiernos fredos y plevidas estacionals.
Organización politico-administrativa Editar
Rechions Editar
Perú se trestalla en 25 rechions y la provincia de Lima. As rechions se subdividen en provincias, que se componen de districtos. I hai 196 provincias y 1.869 districtos en Perú.
Rechión | Capital | Aria (km2) |
Población | Densidat (/km2) |
Puesto |
---|---|---|---|---|---|
Amazonas | Chachapoyas | 39 249 | 389 700 | 9.9 | |
Ancash | Huaraz | 35 914 | 1 039 415 | 28.9 | |
Apurímac | Abancay | 20 896 | 418 882 | 20.0 | |
Arequipa | Arequipa | 63 345 | 1 140 810 | 18.0 | |
Ayacucho | Ayacucho | 43 815 | 619 338 | 14.1 | |
Cajamarca | Cajamarca | 33 318 | 1 359 023 | 40.8 | |
Callao | Callao | 147 | 810 568 | 5514.8 | |
Cusco | Cusco | 71 986 | 1 171 503 | 16.3 | |
Huancavelica | Huancavelica | 22 131 | 447 054 | 20.2 | |
Huánuco | Huánuco | 36 849 | 730 871 | 19.8 | |
Ica | Ica | 21 328 | 665 592 | 31.2 | |
Junín | Huancayo | 37 667 | 1 091 619 | 29.0 | |
La Libertad | Trujillo | 25 500 | 1 539 774 | 60.4 | |
Lambayeque | Chiclayo | 14 231 | 1 091 535 | 76.7 | |
Lima | Huacho | 34 802 | 864 853 | 24.9 | |
Loreto | Iquitos | 368 852 | 884 144 | 2.4 | |
Madre de Dios | Puerto Maldonado | 85 301 | 92 024 | 1.1 | |
Moquegua | Moquegua | 15 734 | 159 306 | 10.1 | |
Pasco | Cerro de Pasco | 25 320 | 266 764 | 10.5 | |
Piura | Piura | 35 892 | 1 630 772 | 45.4 | |
Puno | Puno | 66 997 | 1 245 508 | 18.6 | |
San Martín | Moyobamba | 51 253 | 669 973 | 13.1 | |
Tacna | Tacna | 16 076 | 274 496 | 17.1 | |
Tumbes | Tumbes | 4 046 | 191 713 | 47.4 | |
Ucayali | Pucallpa | 101 831 | 402 445 | 4.0 |
Diez ciudaz mas importants Editar
As diez ciudaz mas importants son:
Puesto | Nombre | Población en 2017 |
---|---|---|
1 | Lima | 9,562,280 |
2 | Arequipa | 1,008,290 |
3 | Trujillo | 919,899 |
4 | Chiclayo | 552,508 |
5 | Piura | 473,025 |
6 | Huancayo | 456,250 |
7 | Cusco | 428,450 |
8 | Chimbote | 381,513 |
9 | Iquitos | 377,609 |
10 | Tacna | 293,119 |
Cheografía humana y sociedat Editar
Etnografía Editar
Perú, como muitos atros países d'America Latina, ye etnicament un país variato. Sindembargo, resulta difícil establir porcentaches exactos a grupos etnicos, ya que a definición de raza no ye equivalent a la d'etnia, especialment en o caso de Perú, an como parte d'o proceso de dominación espanyola, s'ha observato un fuerte fenomeno d'asimilación muit dinamica a la cultura criollo-mestiza de corte ocidental.
Parla Editar
Son idiomas oficials o castellano, o quichua, l'aimara y as atras luengas locals a on sean mayoritarias.
En Perú bi ha una estimación de mas de 50 lenguas vernaclas, anque a lengua charrata por a mayoria d'a población ye o castellano. Dentre as lenguas indichenas cal destacar o quichua charrato mas que mas en os andes por mas d'un 13 % d'a población, y l'aimara charrato en l'amazonía entre d'atras muchas lenguas que bi ha en ista zona. En as zonas rurals bi ha una important parti d'a población que ye multilingue, estando en as grans ciudaz a on predomina a población monolingüe de castellano.
Gastronomía Editar
A cocina peruana ye considerada a mas variada d'o mundo, tien o récord Guiness a la mayor variedat y diversidat de platos tipicos en o mundo (491); entremistanto, s'ha rechistrau mas de dos mil sopas diferents nomás en a costa y mas de docientos cincuanta postres tradicionals a livel nacional.[3] A formación d'a gastronomía peruana refleixa lo mezclizache que a lo largo d'os sieglos ha modelau a cultura peruana.
Os platos mas representativos son o ceviche en a costa, a pachamanca en a sierra y lo juane en a selva. En l'ambito d'as bebidas, destaca lo pisco, a chicha de jora, o masato y la Inca Kola.
Referencias Editar
- ↑ (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.
- ↑ (es) Instituto de Estudios Histórico–Marítimos del Perú, El Perú y sus recursos: Atlas geográfico y económico, pp. 24–25.
- ↑ (es) Los récords Guinness peruanos más curiosos en planetacurioso.com
Vinclos externos Editar
Estatos d'America d'o Sud |
---|
Archentina | Bolivia | Brasil | Chile | Colombia | Ecuador | Guyana | Paraguai | Perú | Surinam | Uruguai | Venezuela |
Dependencias: Aruba | Cheorchias d'o Sud | Curaçao | Guayana Francesa | Islas Malvinas | Sandwich d'o Sud | Sint Maarten |