Londres

capital d'o Reino Uniu
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000

Londres (en anglés London, pronunciato /ˈlʌndən/) ye una ciudat capital d'Anglaterra y d'o Reino Uniu, que ye una d'as mas grans ciudaz d'Europa. Situata a lo sud de Gran Bretanya y a o canto d'o río Tamisa, fue establita por os romanos en o sieglo I sobre un antigo asentamiento d'a tribu celta d'os cantios con o nombre de Londinium. O suyo territorio muga a lo norte con os condaus d'Essex y Hertfordshire, a l'ueste con os condaus de Buckinghamshire y Berkshire, y a lo sud con Kent y Surrey.

Londres
London
Localidat d'o Reino Uniu
Bandera

Parlamento britanico
Estau
 • País constituyent
 • Rechión
 • condau
 Reino Uniu
Anglaterra
Gran Londres
Gran Londres
Superficie 1,572 km²
Población
 • Total
 • Densidat

1011157 hab. (1801)
5.354 hab/km²
Altaria
 • Meyana

20 m.
Codigo postal E, EC, N, NW, SE, SW, W, WC, BR, CM, CR, DA, EN, HA, IG, KT, RM, SM, TN, TW, UB, WD
Chentilicio Londinenco/a[1]
Ríos Tamisa
Coordenadas
Londres ubicada en Reino Uniu
Londres
Londres
Londres en Reino Uniu
Web oficial

Toponimia editar

O toponimo procede de Londinium, adaptación latina d'un vocable celta que significaba ciudat d'a luz. En aragones ye documentato o emplego de Londres en textos medievals que fan referencia a lo comercio de productos textils.

Drapos de la ciudat de Londres han de sisa XXXVIII cobdos. Drapos de Buxestre han de sisa XXXVIII cobdos...
Drapos de grana de Londres, la pieça..............XL lb.

Tamién en obras historiograficas navarras como o "Libro de las Cheneracions" podemos leyer "Londres" y una explicación lechendaria sobre a suya etimolochía:

Estonz fo Estant rey de Escoçia, primero fo rey de Londres; Rudorfo rey de Galias; et Liontech fo rey en Cornualla.
Morio Belin en Londres, et aprés del regno so fijo, que ouo nombre Gorgunt.
Aprés de Elí, regnó so fijo el mayor, que ouo nombre Luth; et fo bon rey et franco, et fezo çerrar a Londres so ciudat de buena çerca, et poblola muy bene. Estonez avía nomne Londres Trionant per Troya; et por este rey Luth, ovo nompne Caer Luth, çe diz la ciudat de Luth.

Amplaria y población editar

En una superficie de 1.572 km² y 32 districtos, a ciudat de Londres tien una población humana de 8.416.535 habitants(2013), que fan d'ista una d'as ciudaz europeas mas densament pobladas, chunto con Moscú, Estambul y París, con una densidat de población de 4.700 hab/km².

En o cens de 2001, o 71% d'os siet millons de habitants se clasificaban en o grupo d'etnia "blanca" (en una mala aplicación d'o concepto etnia), o 10% en a india, bangladeshí u paquistaní, o 5% en l'africana, o 5% en a caribeña, o 3% en a de razas mixtas y o 1% en a china. A mayor colla relichiosa ye a cristiana (58,2%) y no relichión declarata (15,8%). O 21,8% d'os habitants de Londres son naixitos difuera d'a Unión Europea.

L'aria metropolitana de Londres tien una población de 13.945.000 habitants. Mayor que todas as poblacions d'Escocia, Galas y Irlanda d'o Norte chuntas. Ye a segunda aria metropolitana mes gran d'Europa, nomás superada por l'aria de Moscú, y una d'as 20 mayors en o mundo, con una vida y fluxo economico que la situan en o segundo puesto mundial, nomás por dezaga d'a ciudat de Nueva York, en Estaus Unius.

Historia editar

A ciudat fue establita por os romanos en os anyos 40, convertindo-se en a capital d'a Provincia romana de Britania arredol d'o 100. D'antis mas yera habitata por os cantios, una tribu celta que feba parte d'os britans y que dió nombre a la isla de Kent y a Canterbury, y mientres o dominio romano se convertió, con o suyo puerto sobre o río Tamisa, en a ciudat mas gran d'a provincia. A suya primera cita ye mientres o reinato de Nerón, encara que a suya conquiesta por os romanos estió mientres o reinato de Claudio, l'antecesor de Nerón.

Encara que a primera ciudat romana fue destruita de raso arredol d'o 61 mientres a sublevación de Boudicca, reina d'os iceni, encara que fue esviellata luengo d'a redota d'os sublevatos.

Fue albandonata por os romanos en o sieglo V, que en ixe inte albandonoron toda a isla de Gran Bretanya, y a ciudat quedó albandonata de raso en o sieglo VII, cuan os anglos, saxons y chutos la invadioron, encara que muit a man d'a ciudat romana, en l'actual carrera de Aldwych, bi heba un asentamiento saxón, dito Lundenwic, que estió l'orichen d'a recuperación d'a ciudat, que prenió importancia cuan tornó a ser ocupata l'antiga ciudat romana en os sieglos IX-X. Sindembargo, a ciudat no tornó a recuperar-se dica la desaparición de l'amenaza d'os vikingos, que feban incursions en as costas y remontando os ríos navegables (o río Tamisa, que trescruza Londres, ye navegable). Asinas, en 994 una flota vikinga conquirió la ciudat.[2]

A suya importancia fue ratificata con a devantadera d'a seu de Westminster, que prencipió en o sieglo XIII, en estar a ciudat esleyita por Guillén O Conquiridor como a suya capital luego d'a conquiesta normanda d'Anglaterra en 1066. En ixe inte, a residencia reyal se trobaba en l'actual Torre de Londres.

En 1640 bi habió una epidemia de peste, con arredol de 30.000 victimas, y en 1666 se produció l'incendio de Londres, que destruyó cuasi de raso a ciudat. Destacó en a suya reconstrucción o papel de l'arquitecto anglés Christopher Wren.

Sindembargo, a creixencia d'a ciudat de Londres (en superficie y en población) se convertió en en o sieglo XIX, con a Revolución industrial, cuan a ciudat yera o prencipal centro industrial britanico y a capital financiera d'o país.

Mientres a Segunda Guerra Mundial, a ciudat fue bombardiada por a Luftwaffe en a batalla d'Anglaterra en o dito bliz.

Clima editar

Encara que se diz que ye una ciudat a on as plevias escayecen a ormino, Londres no se troba en a zona d'Anglaterra con mas plevias, que ye situata a l'ueste, encara que bi ha plevias mas a sobén que en climas como o clima mediterranio. A presencia d'a nieu ye excepcional, y os suyos veranos son con temperaturas suaus.

Mes chi feb mar abr may chn chl ago set oct nob abi
Temp. max. meyana / °C 7,2 7,6 10,3 13,0 17,0 20,3 22,3 21,9 19,1 15,2 10,4 8,2
Temp. max. absoluta / °C 14 16 21 26 30 33 34 38 30 26 19 15
Temp. min. meyana / °C 2,4 2,5 3,8 5,6 8,7 11,6 13,7 13,4 11,4 8,9 5,1 3,4
Temp. min. absoluta / °C -10 -9 -8 -2 -1 5 7 6 3 -4 -5 -7
Plebidas meyanas / mm 53 36 48 47 51 50 48 54 53 57 57 57
Numero de días de plebia 14,8 10,8 13,4 12,7 12,5 10,5 10,1 10,9 10,5 11,6 14,0 13,2
Fuent : Worldweather.org y BBC Weather

Molimentos editar

 
A Torre d'o Reloch con o famoso Big Ben.
 
O palacio de Buckingham. A suya frontera ye obra d'Edward Blore, construita en 1850, y fue esviellata en 1913 por sir Aston Webb.

Palacios editar

Atros editar

Cultura editar

Cine editar

En a ciudat de Londres se celebra cada anyada lo Festival de Cine de Londres (London Film Festival).

Museus editar

Esportes editar

Competicions esportivas editar

Londres estió a seu d'os Chuegos Olimpicos de 1908 y os de 1944, que estioron cancelados por a II Guerra Mundial, y organizó os posteriors Chuegos de 1948, tamién estió a seu d'os Chuegos Olimpicos de 2012.[3]

Veyer tamién editar

Localidaz achirmanatas editar

Referencias editar

Vinclos externos editar