Mont Albán
- Ta atros emplegos d'o toponimo Mont Albán se veiga Mont Albán (desambigación).
Mont Albán ye una villa d'a provincia de Teruel. Ye a capital historico-cultural d'a comarca d'as Cuencas Meneras. A suya población yera de 1.335 habitants (2014).
Mont Albán | |
---|---|
Municipio d'Aragón | |
![]() | |
Entidat • País • Provincia • Comarca |
Municipio![]() ![]() Cuencas Meneras |
Superficie | 82 km² |
Población • Total |
1281 hab. (2016) |
Altaria | 907 m. |
Distancia • 81 km |
enta Teruel |
Codigo postal | 44700 |
Ríos | Martín |
Coordenatas | 40°49’55’’N 0°47’56’’U |
ToponimiaEditar
O toponimo Mont Albán s'explica a partir d'o latín MONTE ("mont") y ALBANU ("blanco")[1][2], presentando equivalents en Italia, Francia y Espanya, que maninemos Alvaro Galmés de Fuentes no considera relacionaus con a blancura sino con una radiz preindoeuropea *ALB-, *ALP- indicadera de tascas, altarias u costeras[3]. En tot caso a tonalidat d'as sierras y monts en a redolada de Mont Albán ye clara por l'abundancia de calsineras, de fueras d'a on afloran o rodeno, as arenas d'Utriellas u os terrers relacionaus con a extracción de lignito.
A terminación -án ye a evolución d'un sufixo latín -ANUS[1], pero no corresponde a lo sufixo -ANUS indicador de pertenencia porque fa part de l'adchectivo ALBUS, un arcaísmo en o contexto ibero-romanz. D'acuerdo con Francisco Marsá Gómez os toponimos con o elemento albo son anteriors a la cheneralización de l'adchectivo blanco en o sieglo XIII, que ye o que se troba en os toponimos tipicos de reconquiesta. A presencia d'o elemento arcaico ALBUS en Mont Albán s'explica porque a suya reconquiesta se produció un sieglo antes[1]. Presenta una apocopa d'a o final, placentera si se compara con os Montalbano d'Italia.
MugasEditar
O suyo termin municipal muga con Torre de las Arcas, con Cabra, con Palomar, con Escuita, con Utriellas, con Martín, con Vivel, con La Foz de la Viella y con Obón.
HistoriaEditar
A localidat de Mont Albán no ye documentada en fuents andalusís anteriors a la reconquiesta, quan precisament se documentan as primeras mencions historicas y literarias.
En o "Cantar de Mío Cid" (sieglo XII) ya se fa mención d'esta localidat:
Se considera que a primera mención historica ye en a Bula d'Hadrián IV, que s'escribió o 22 de chunio de 1158:
En un documento d'o 3 d'abril de 1189 figura como part d'os dominios de Ferrando Ruiz d'Azagra como vasallo d'o rei d'Aragón:
O 21 de marzo de 1208 o rei Pero II concedió o fuero de Zaragoza a los habitadors de Mont Albán. O 13 de chunio de 1210 este mesmo rei cedió Mont Albán y os suyos termins a la Orden de Sant Chaime[4] y d'esta traza esdevinió seu d'una comanda que incluiba as localidatz d'Adobas, Cabra, Escuita, Palomar, Torre de las Arcas, Utriellas y Villanueva de la Uerba.
En a primera Guerra Carlista bi habió importants destruccions en o patrimonio artistico.[5] Os isabelins fortificoron a villa. En 1836 os carlistas atacoron dende as posicions de Quílez en Alcorisa, preboron de prener Mont Albán y cremoron una part d'a población. En 1838 o cheneral Cabrera prenió Calanda y Alcorisa y los isabelins se refuchioron en Mont Albán, que fue asitiau en mayo de 1.839, cayendo dimpués de qualques asaltos y quedando muitos edificios escachaus.
AdministraciónEditar
Reparto de concellersEditar
Partito | 1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 |
Partido de los Socialistas de Aragón | 5 | ||||||||
Partido Aragonés | 1 | ||||||||
Izquierda Unida | 1 | ||||||||
Partido Popular | 1 | ||||||||
C. Aragón | 1 | ||||||||
Total | 9 |
Puestos d'intrésEditar
Molimentos relichiososEditar
- Ilesia de Sant Chaime apóstol u Ilesia de Sant Chaime o Mayor, relacionata con l'antiga Comanda d'a Orden de San Chaime que i habió en Mont Albán.
MuseusEditar
- Museu cheolochico d'o Río Martín.
ReferenciasEditar
- ↑ 1,0 1,1 1,2 (es) Agustín Ventura Conejero: Toponimia de la provincia de Teruel. Revista Teruel, nº 48, 1972. p 227, p 236, p 237, p 240.
- ↑ (es) Roberto Faure, María Asunción Ribes, Antonio García: Diccionario de apellidos españoles. Espasa-Calpe, 2009, p 524.
- ↑ (es) Álvaro Galmés de Fuentes: Los topónimos: sus blasones y trofeos (la toponimia mítica), Madrid, Real Academia de la Historia, 2000, pp 31-32.
- ↑ (es) Antonio Ubieto Arteta: Historia de Aragón. Los Pueblos y los despoblados, II. Anubar ediciones, 1986. pp 876-878.
- ↑ (es) Julián M. Ortega Ortega, José Luís Ona González: Montalbán: Guía de monumentos, paisajes, fiestas y servicios turísticos, Instituto de Estudios Turolenses, Teruel, 2002.
Se veiga tamién tamiénEditar
Vinclos externosEditar
- (es) http://usuarios.lycos.es/beflema/jerga.html
- (es) Asociación Cultural "Cuatrineros"
- (es) Mont Albán y Peñarroyas
- (es) Lexico de Mont Albán y Penyarroyas
Lugars d'o municipio de Mont Albán | |
---|---|
Poblaus: Mont Albán | Penyarroyas Despoblaus: Quatro Dineros |
Arcaine | Aliaga | Anadón | Blesa | Canyizar de l'Olivar | Cabra | Cortz d'Aragón | Chosa | Cuevas d'Almudén | Escuita | Exarc de la Val | Finollosa d'Exarc | Fuent Ferrada | Maicas | Martín | Mezquita d'Exarc | Mont Albán | Muniesa | Obón | La Foz de la Viella | Palomar | Plou | Salcediello | Segura de los Banyos | Torre de las Arcas | Uesa | Utriellas | Villanueva del Rebollar | Vivel | La Zoma |