Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Martín

En pasando por Oliet
Administración
Estaus {{{estaus}}}
Territorios Aragón
Cheografía
Longaria 98 km
Altaria d'o naixedero 1550 m
Naixedero Martín
Desembocadura río Ebro (Escatrón)
Hidrolochía
Superficie d'a cuenca 2110 km²
Cabal meyano {{{cabal}}} m³/s
Mapa

O Martín en Aragón

O río Martín naixe en una part d'a fondada de Martín-Cabra situada en o termin municipal de Martín (Teruel), a on que complegan os ríos Segura, de Fuent Ferrada, de la Rambla y de las Parras,[1] que baixan dende as sierras de la Costera, las Umbrías, Pelarda, Pedregosa y Segura. Caye en Ebro a l'altaria d'Escatrón (Zaragoza).

Encara que o naixedero ye prou altero, diz que per o clima seco d'es territorios que trescruza (montanya mediterrania) no compliega guaire auguas y, de traza parellana ta como fan altros ríos vecíns, como o río Aguas y la Uerba, fa lo suyo camín enta Ebro sin de prodigar-se guaire en o suyo cabal.

As estimacions d'a suya longaria en son dos, pendendo de cual criterio s'emplegue ta considerar-la; diz que cuan s'evalúa o suyo corso prencipal, a lonchitut ye de 98 Km, mas que si s'aconsideran es trangos anteriors, a baixadera s'enfila dica 115 km.

En o municipio de Martín compliega es cuatre afluents d'o cabalto d'a suya cuenca hidrografica, d'es cuals en ye l'uno mes important o río Segura, naixiu de Salcediello, toz éls plegando-be enta un transecto muito ramificau y a on que as aportacions d'altros corsos menors tamién bi son numbrosas. Amés, d'entre es municipios de Mont Albán y Albalat de l'Arcebispe s'estendilla un Parque Cultural adedicau a la conservación y protección d'a redolada en es aspectos naturals, cheolochicos y historicos (aintre d'éste se-bi troban chacimientos prehistoricos y poblacions prerromanas) que ye considerau Patrimonio d'a Humanidat de 1998 per mans d'a UNESCO.

En a cuenca d'o río Martín bi ha dos entibos; o Entibo d'Escuriza regula as auguas de l'afluent d'este nombre, y o Entibo de Cueva Foradada, que aproveita a foz que ubre o río Martín en a Sierra de los Moros, entre Arcaine y Oliet, dimpués de forcallo d'o río Radón con o Martín.

Calidat d'as auguas

editar

As auguas se consideran de buena calidat dica l'aportación d'o barranco de Mena. N'este punto se reciben os vertius d'as actividaz meneras d'Utriellas y Escuita. En a redolada de Mont-Albán a contaminación se fa maxima, millorando en Arcaine por as aportacions de manantials que reciben a denominación de Renacimiento del Martín. En bella epoca de l'anyada o Martín puet estar seco dica que circula por ixas surchencias.

Lo río Escuriza ye un d'os principals afluents d'o Martín y reculle auguas con vertius d'actividaz meneras d'a redolada d'Estercuel.

En Arinyo, auguas enta baixo d'o forcallo d'os dos ríos se troban as surchencias mes importants en cabal, aportando un augua mes salada, pero dende Arinyo bi ha usos agricolas que en tot o Baixo Martín retiran augua d'o cauz y tornando esta augua contaminada. Tamién aumenta a contaminación por as auguas fecals d'os lugars que bi ha en a ribera.

En a desembocadura l'augua ye muito degradada por o redueito cabal, a salinidat y a contaminación.

Referencias

editar
  1. (es) Prensa Diaria Aragonesa: Los ríos de Aragón. Río Martín. El Periódico de Aragón, Deputación Cheneral d'Aragón, 2005, pp 6-7, pp 47-50.

Bibliografía

editar
  • (es) Ana Falo: El Martín: sus aguas. La Crida. Anuario cultural del Bajo Martín. N 2, 2005.
  • (es) Prensa Diaria Aragonesa: Los ríos de Aragón. Río Martín. El Periódico de Aragón, Diputación General de Aragón, 2005.

Se veiga tamién

editar

Vinclos externos

editar


Afluents d'o río Martín
Marguin ezquierda Fuent Ferrada | Segura | Infierno | Radón | Seco
Marguin dreita Rambla | Parras | Mena | Palomar | Cabra | Escuriza | Valimanya


Afluents d'o río Ebro
Marguin izquierda Nela · Xerea · Bayas · Zadoya · Ega · Aragón · Arba · Galligo · Segre
Marguin dreita Oca · Tirón · Nacheriella · Iregua · Leza · Cidacos · Alhama · Queiles · Uecha · Xalón · Uerba · Chiner · Lopín · Aguas · Martín · Regallo · Guadalop · Matarranya