Balaguer
Balaguer ye un municipio catalán situato en la provincia de Leida, capital d'a comarca d'a Noguera y d'o partito chudicial de Balaguer.
| Balaguer | ||
|---|---|---|
| Municipio de Catalunya | ||
| ||
 | ||
| Entidat • Estato • Comunidat • Provincia • Comarca |
Municipio Espanya CatalunyaLeida Noguera (comarca) | |
| Superficie | 57,32 km² | |
| Población • Total |
15,781 hab. (2007) | |
| Altaria | 233 m. | |
| Distancia • 25 km |
enta Leida | |
| Codigo postal | 25600 | |
| Chentilicio | balaguerí / balaguerina (en catalán) | |
| Ríos | Segre | |
 Situación de Balaguer en a Noguera. | ||
| www.Balaguer.net | ||
A suya población ye de 15.781 habitants (2007), en una superficie de 57,32 km² con una densidat de población de 275,31 hab/km².
CheografíaEditar
A localidat de Balaguer ye situata a 373 metros d'altaria sobre o ran d'a mar, a una distancia de 25 km d'a ciudat de Leida, a capital d'a suya provincia. Ye trescruzata por o río Segre, un afluent de l'Ebro.
MugasEditar
O suyo termin municipal muga con Os de Balaguer a lo norte; con Camarasa y La Sentiu de Sió a l'este; con Vallfogona de Balaguer y Térmens a lo sur y con Menàrguens y Castelló de Farfanya a l'ueste.
HistoriaEditar
Edat AntigaEditar
Seguntes as escavacions arqueolochicas, estió un probable asentamiento ibero y román (se bi ha trobato terra sigillata), y d'as suyas murallas s'en han conservato partes d'o sieglo III y d'o sieglo IV. Posiblement o suyo orichen yera una fortaleza que guardaba un puent sobre o río Segre.
Edat MeyaEditar
Periodo islamicoEditar
Dica o sieglo IX no estió quaternata en a documentación. En l'anyo 864 unos monches d'a ciudat d'Albi (Occitania) que iban de Zaragoza ta Francia ficieron nueit en Balagium, etapa anterior a Berga.
Seguntes Abū Ahmad Ibn, Balaguer prencipió a estar important baixo a familia d'os Banu Qasi. O castiello de Balaguer fue construyito por Lope Ibn Ahmad, o sinyor d'a Taifa de Leida, en 877, que ya en 862 bi heba construyito una zuda.[1] Un escrito d'una mezquita d'a ciudat de Túniz charra d'a batalla d'Albesa, l'anyo 1003, amán de Balagé, entre Ramon Borrell (conte de Barcelona) y Ermengol I (conte d'Urchel) contra os musulmans.
Un documento cita que Muhammad Ibn Lope, o mesmo que firió de muerte en 897 a Wildredo I de Barcelona en un ataque a Barcelona, asitió os castiellos de Monzón, Balagay (Balaguer) y Balbastro. En l'anyo 927 Balaguer se rebeló contra Lop, pero a ciudat continó en mans d'os Banu Hud, d'as taifas de Leida y Zaragoza.
Periodo cristiánEditar
A ciudat de Balaguer resistió os ataques d'Arnau Mir de Tost, un noble d'o condato d'Urchel que fació encursions enta Moriello de Monclús, y fué conquerita breument (dende o 1100 dica 1101) por o suyo nieto Guerau II de Cabrera, baixo as ordens de Ermengol V d'Urchel. Balaguer fue reconquerita finalment l'anyo 1105 en un ataque conchunto de Remón Berenguer III, conte de Barcelona, y Pero Ansúrez, noble castellán tutor d'o suyo nieto Ermengol VI d'Urchel. Balaguer pasó t'as mans d'o condato d'Urchel (estió a residencia d'os condes d'Urchel), anque enfeudato a lo condato de Barcelona; o bizcondato d'Àger tenió un quarto d'a ciudat y dreitos sobre a suya zuda. O 7 de chunio de 1111, Balaguer pasó a mans d'a diocesi d'Urchel.
O 13 d'abril de 1106, Guerau II de Cabrera cedió en feudo os suyos dreitos a Arnau Berenguer d'Anglesola, que encomenzó a repoblación d'a ciudat con cristians debant d'os ataques d'a Taifa de Leida. En febrero de 1113, concedioron bells dreitos a lo bispe d'Urchel y a lo caballero Bernat Eixard.
As primeras repoblacions d'importancia, manimenos, estioron en 1118 (a carta puebla daba en propiedat as tierras d'as dos márguins d'o río Segre a os suyos habitants, 27 familias como os Guadall, Guirt, Bernat, Fortés, Isarn, Mir u Arnau), repoblacions feitas con chents orichinarias d'as vals d'Àger y de Meià, y dimpués d'a Ribagorza, a Gascunya y o Lenguadoc. Dimpués, en una ampliación de dreitos a los habitants de Balaguer, istos quedoron exentos d'os chudicios con fierro rusient y atros, amás de conceder-les a liberación d'os malos usos y conceder dreito a celebrar mercato os sabatos y a celebrar a feria de Sant Bertolomeu.
En as guerras entre o rei Chaime I d'Aragón y a nobleza aragonesa, a ciudat de Balaguer estió una plaza important en mans d'os sublevatos, dica a suya conquiesta l'anyo 1228, seguntes charra a Cronica de Bernat Desclot. Ermengol X d'Urchel se fizo vasallo d'o rei Chaime I para intentar retener o condato d'Urchel, pero iste pasó dimpués a mans d'o rei Alifonso IV d'Aragón por herencio. O condato tornó t'a familia d'Urchel, pero en 1413 pasó o poder d'o rei Ferrando I d'Aragón pa cutio, dimpués d'o setio d'a ciudat. Ferrando I dexó a ciudat en o suyo testamento a Chuan II d'Aragón, que la ocupó l'anyo 1418. En a Guerra Civil Catalana de 1462-1472, a ciudat de Balaguer estió a base d'operacions de Chuan II, dica a conquiesta de Leida en 1464. A ciudat fue incorporata a la Corona pa cutio a la muerte de Chuan II, por o suyo fillo, Ferrando II d'Aragón.
Edat ModernaEditar
O rei Carlos I concedió a la ciudat de Balaguer o dreito a celebrar mercato (feria) por a festividat de Sant Pero. En o sieglo XVI, a ciudat estió afectata por a peste negra y o bandolerismo, endemico en a suya redolada. O baile d'Alòs, Arnau Escuder, que yera uno d'ixos bandolers, asitió en 1589 en o castiello de Cubells a bells nobles d'a redolada.
En a Guerra d'os Segadors, as tropas francesas conquerioron a ciudat en 1642. Fue ocupata por as tropas castellanas en 1644, y dende ixe momento, fue atacata dende Aragón por os franceses, que la recuperoron. Fue reconquiesta por os castellans en 1652 ya pa cutio.
En a Guerra de Succesión Espanyola, a ciudat de Balaguer aceptó o gubierno de l'archiduque Carlos d'Austria, anque capituló en 1711 dimpués d'a batalla d'Almenar. Con os Decretos de Nueva Planta a ciudat fue degradata a una localidat común d'o correchimiento de Leida, en cuentas d'estar capital d'una beguería.
O 4 d'abril de 1810, en a Guerra d'o Francés, o mariscal francés Suchet ocupó a ciudat, albandonata por os suyos habitants. Os vecins d'a redolada fueron forzatos a reconstruyir t'o Exercito francés de Napoleón I as murallas de Balaguer, ocupata por os franceses dica 1814.
As fortificacions d'a ciudat fueron reconstruyitas tamién en 1833-1840, en a Primera Guerra Carlista, anque en 1894 as murallas fueron enronadas.
En a Guerra Civil espanyola, dimpués d'a retirata d'o Exercito Popular Republicán en o Frente d'Aragón, se desvinió a batalla de Balaguer, d'o 22 a o 28 de mayo de 1938, coordinato con un contraataque d'a 43ª División, que yera en ixas calendatas en a bolsa de Bielsa, ta eliminar una capeza de puent.
DemografiaEditar
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1497-1553: fuegos; 1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
AdministraciónEditar
Reparto de concellersEditar
| Partito | 1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 |
| CiU | 4 | 3 | 7 | 8 | 7 | 7 | 6 | 5 |
| PSC | 3 | 5 | 8 | 7 | 8 | 8 | 8 | 8 |
| Independients | 3 | 5 | - | - | - | - | - | - |
| ERC | - | - | - | 1 | 1 | 1 | 2 | 1 |
| IC | 7[2] | 1[2] | 1 | - | - | - | - | 2 |
| PP | - | 3[3] | 1[4] | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
| Total | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 |
Fuent: MUNICAT, en a pachina web d'a Generalitat de Catalunya.
AlcaldesEditar
| Lechislatura | Nombre | Partito politico |
|---|---|---|
| 1979–1983 | ||
| 1983–1987 | ||
| 1987–1991 | ||
| 1991–1995 | ||
| 1995–1999 | ||
| 1999–2003 | ||
| 2003–2007 | ||
| 2007–2011 | Miguel Aguilà Barril | Partit dels Socialistes de Catalunya |
MolimentosEditar
- Ilesia de Santa María de Balaguer, d'estilo gotico, construyita por orden de Pero IV d'Aragón.
- Ilesia d'o Santo Cristo.
- O castiello de Balaguer, que estió a residencia d'os contes d'Urchel.
- Monesterio de Santo Domingo, d'a Orden Dominicana, d'os sieglos XIV-XV.
Vinclos externosEditar
Se veigan as imáchens de Commons sobre Balaguer.- (ca) Pachina web municipal.
- (ca) Información en a web d'a Generalitat de Catalunya.
- (ca) Información en a web d'o Institut d'Estadística de Catalunya.
- (fr) Mapa de Balaguer en o sieglo XVII en a Biblioteca Nacional de Francia.
- (ca) O castiello de Balaguer en CastellsdeLleida.com.
ReferenciasEditar
- ↑ (ca) Balaguer Medieval, en a pachina web d'o Museu d'a Noguera.
- ↑ 2,0 2,1 Partit Socialista Unificat de Catalunya
- ↑ Alianza Popular-Partido Democrático Popular-Unión Liberal
- ↑ Alianza Popular
| Municipios d'a comarca de Noguera | |
|---|---|
| Àger | Albesa | Algerri | Alòs de Balaguer | Artesa de Segre | Les Avellanes i Santa Linya | Balaguer | La Baronia de Rialb | Bellcaire d'Urgell | Bellmunt d'Urgell | Cabanabona | Camarasa | Castelló de Farfanya | Cubells | Foradada | Ivars de Noguera | Menàrguens | Montgai | Oliola | Os de Balaguer | Penelles | Ponts | Preixens | La Sentiu de Sió | Térmens | Tiurana | Torrelameu | Vallfogona de Balaguer | Vilanova de l'Aguda | Vilanova de Meià |