Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Pero IV d'Aragón
Rei d'Aragón

Pero IV

1336 - 5 de chinero de 1387
Predecesor Alifonso IV
Succesor Chuan I

1375 (efectivament, dende 1344) - 5 de chinero de 1387
Predecesor Chaime IV de Mallorca
Succesor Chuan I
Coronación 1336
Naixencia 5 d'octubre de 1319
Balaguer
Muerte 5 de chinero de 1387
Barcelona
Enterreco Monesterio de Poblet
Consort María de Navarra
Alionor de Portugal
Alionor de Sicilia
Sibila de Fortiá
Descendencia Chuan I
Alionor d'Aragón
Constanza d'Aragón
Martín I d'Aragón
Casa reyal Casa d'Aragón
Dinastía Barcelona
Pai Alifonso IV d'Aragón
Mai Tresa d'Entenza

Pero IV d'Aragón, dito o Ceremonioso u o el del Punyalet (debiu a un chicot punyal que gosaba portiar),[1] (Balaguer, 5 d'octubre de 1319 - Barcelona, 5 de chinero de 1387), rei d'Aragón fillo d'Alifonso o Bueno.

Choventut editar

Fue educau entre aragoneses, d'alcuerdo con a suya luenga mas usual en a suya etapa como infant. Dica 1335 a mayor parti d'os escritos de Pero IV son redactaus en aragonés. Entre 1326 y 1335 cincuanta y un documentos son escritos en dita luenga y nomás dos en catalán. En as cartas endrezadas a su pai Alifonso IV emplegó tamién l'aragonés como luengua habitual.[2] Estando encara infant residió en Zaragoza, en Exeya d'os Caballers y en a redolada de Chaca. Mientres una malautía d'Alifonso IV prencipió a exercer de lugartenient d'o reino d'Aragón (cargo que en o futuro recibirá o nombre de virrei), refirmau por l'Arcebispe de Zaragoza Pero López de Luna, que teneba a o suyo cargo a educación d'o infant reyal, formando-se a o suyo arredol un partiu aragonesista.[3]

Seguntes os usos tradicionals d'a casa reyal, a la muerte de su pai en 1336 Pero IV se dispuso a coronar-se en Zaragoza.[4] encara que o conte Pero de Ribagorza y Ampurias y o conte de Prades Remón Berenguer d'Aragón le aconsellaban que heba d'ir-ne primero a Barcelona a churar os Usatges. Pero IV nomás los churó dimpués y en Leida, lo que prevocó o descontento d'os catalans, que le facioron represalias politicas. Manimenos, a partir de 1338, Pero de Ribagorza aconsiguió chitar temporalment a Pero López de Luna d'os suyos cargos publicos, y ocupar a cancellería reyal prencipiando a tener un ascendient decisivo sobre o rey, que pasó de tener una idea politica «continentalista» amanada a os intreses aragoneses a una mas proclive a la mediterrania, que beneficiaba a os catalans.[5]

Reinau editar

 
Moneda sarda d'o rei Pero IV.

En prencipiar o suyo reinau, o Reino de Mallorca yera gubernau por o suyo cunyado (y tío leixano) Chaime III de Mallorca, bisnieto de Chaime I d'Aragón. En chinero 1279 os dos fillos d'o Conquistador heban sinyau o tractau de Perpinyán, por o que o rei mallorquín Chaime II heba reconoixiu estar vasallo de Pero III, vasallache a o que secretament o rei mallorquín s'oposó y que nomás se reconoixió a radíz d'a campanya de conquiesta d'Alifonso III d'Aragón (1285), que remató con o tractau d'Anagni (1295), en que un redotau Chaime II renunció a la sobiranía d'o reino de Mallorca.

Dimpués d'enfrontinar-se por cuantas questions, Pero IV declaró a o rei mallorquín culpable d'o proceso ubierto en a suya contra (1343) y, en cumplimiento d'a sentencia, invadió Mallorca y redotó a las tropas de Jaime III en Santa Ponsa. Dimpués conquistó tamién o Rosellón. Dimpués de rendir-se, Chaime III fue desposeyiu d'a cadiera reyal. Se le respetó a sinyoría de Montpeller, dende a on miró de recuperar a Cerdanya y o Conflent. Atacó Mallorca (1349) y fue venciu de forma definitiva en a batalla de Llucmajor en a que murió Chaime III.

Dimpués d'a muerte de Chaime III, Pero permitió que Chaime IV (preso dica 1362) conservara iste títol de forma purament formal, pero a la suya muerte en 1375, o propio Pero IV asumió o cargo. Asinas s'incorporó o reino de Mallorca de forma definitiva a la Corona d'Aragón, situación que se mantenió dica os Decretos de Nueva Planta.

Fue un monarca enerchico y duro que reorganizó a cort, l'administración y l'exercito, dirichendo as suyas actividaz a incrementar o poder reyal en l'interior d'o suyo reino y a augmentar os suyos dominios en a mar Mediterrania, cosa que logró con a expedición d'os almogávarss, en conquistar istos os ducaus d'Atenas y Neopatria. Como muestra d'o suyo intrés por a cultura clasica, mandó que en l'Acropolis d'Atenas quedara una guardia permanent d'once ballesters, fendo constar que o molimento yera «a mas polida choya que exista en o mundo, tal que ni sisquiera toz os reis cristianos chuntos podrían fer bella cosa parellana».[6]

Redotó a la unión d'os nobles en Epila, refirmó a Enrique de Trastamara debant de Pero I de Castiella, arrebató o Rosellón a o suyo cunyau Chaime III de Mallorca y procuró a incorporación de Sicilia a o suyo reino.

En 1347 y 1348 habió de sofocar a revuelta d'a Unión d'Aragón, coaligada a la Unión de Valencia y dirichida por o suyo chermanastro o Infant Ferrando d'Aragón, que no aceptaban que hese nombrau heredera d'a corona a la suya filla mayor, Constanza d'Aragón, ya que en l'inte no teneba encara dengún fillo varón.

A peste negra prevocó a muerte d'a reina Alionor de Portugal (1348) con la que Pero s'heba casau un anyo antes. En enviudar, tornó a acomodar-se con Alionor de Sicilia, con la que tenió tres fillos: Chuan, Martín y Alionor, muller de Chuan I de Castiella.

En 1351 dentró en guerra contra Chenova, refirmando a Venecia, ya que os chenoveses alentaban revueltas en Cerdenya. Os chenoveses ocuporon l'Alguer, d'on fueron forachitaus por os catalans en 1354. A ciudat fue repoblada posteriorment con catalans, lo que explica que a ciudad sarda encara siga hue en día catalanoparlant. Pero IV habió de sofocar asinas mesmo una revuelta d'os Arborea en a isla entre 1364 y 1386.

Igualment s'enfrontinó con Pero I de Castiella en a conoixida como "guerra d'os dos Peros". Pero I quereba recuperar os territorios murcians que heban pasau a o Reino de Valencia. O conflicto remató con a paz d'Almazán en 1375 sin vencedors ni vencius. Os desastres d'ista guerra se sumoron a la peste negra y a atros desastres naturals como una sequera u plagas de langostas.

Mientres o suyo reinau s'instituyó a Deputación d'o Cheneral de Catalunya en as Corz celebradas en Barcelona, Vilafranca del Penedès y Cervera en 1358-1359. Castiella heba invadiu Aragón y Valencia, lo que creyó cuantos enfrentamientos belicos que ocasionoron grans gastos a la corona. Por ixo, as Corz designoron doce deputaus con atribucions executivas en materia fiscal, asinas como unos "oyents de cuentas" que controlaban l'administración baixo l'autoridat de Berenguer de Cruïlles, considerau o primer president d'a Diputación d'o Cheneral.

 
Pero IV d'Aragón, qui s'intitulaba a si mesmo Pero Tercero, mandó canonizar a ceremonia d'a coronación d'os reis d'Aragón en aragonés en a Ordinacion feyta por el muyt alto e muyt excellent Princep e Senyor el Senyor Don Pedro tercero Rey dAragon, de la manera como los Reyes dAragon se faran consagrar e ellos mismos se coronaran.

Mandó creyar os Sepulcres Reyals d'o monesterio de Poblet.

Matrimonios y descendencia editar

Casó en 1338 con María de Navarra (1326-1347), filla d'os reis de Navarra Felipe III y Chuana II. Descendencia:

En 1347 casó con Alionor de Portugal (1328-1348), filla d'o rei de Portugal Alifonso IV. Murió a l'anyo siguient d'a peste negra.

En 1349 casó con Alionor de Sicilia (1325-1375), filla d'o rei Pero II de Sicilia. Descendencia:

En 1377 casó con Sibila de Fortiá (1350-1406), filla d'o noble ampurdanés Berenguer de Fortiá. Descendencia:

Referencias editar

  1. (ca) MitCat. Mites dels orígens
  2. González Ollé, 2007, p. 304
  3. González Ollé, 2007, pp. 293-294
  4. En una ninviada por Pero IV a o papa en 1345 escribe:
    La esgleya de Saragoça [...] és cap de nostre regne et en la qual tots nostres predesseçors e nós havem presa corona de nostra reyal dignitat. ['La iglesia de Zaragoza (...) es cabeza de nuestro reino y en la cual todos nuestros predecesores y nosotros hemos tomado corona de nuestra dignidad real'.]
    Pere III, Epistolari, ed. de R. Gubern, Barcelona, Barcino, 1955, vol. I (único publicado), pág. 98.
  5. González Ollé, 2007, pp. 293-296
  6. (es) Plena y baja Edad Media. De la Reconquista a la expansión atlántica (siglos XI-XV). Tomo 4, de Historia de España. (Col. biblioteca EL MUNDO). José Luis Martín Rodríguez. 2004. Espasa Calpe, S.A.; Madrid. Pach. 468-469

Predecesor:
Alifonso IV
Rei d'Aragón
1336 - 1387
Succesor:
Chuan I