Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Iste articlo tracta sobre Muro de Roda. Ta altros usos d'o toponimo «Muro de Roda» se veiga Muro de Roda (desambigación).

Muro de Roda ye un lugar aragonés d'o municipio de a Fueva, en a comarca de Sobrarbe y a provincia de Uesca. En l'actualidat se troba despoblau.[1]

Muro de Roda
Despoblau d'Aragón

Muro de Roda
Entidat
 • País
 • Provincia
 • Comarca
 • Municipio
Despoblau
 Aragón
 Uesca
Sobrarbe
A Fueva (municipio)
Partiu chudicial Boltanya
Población
 • Total

0 hab. (2010)
Altaria
 • Meyana

1.036 m.
Distancia
 • 133 km
 • 23 km
 • 6 km

enta Uesca
enta l'Aínsa
enta Tierrantona
Codigo postal 22336
Patrons Sant Bertolomeu
Parroquial
 • Diocesi
 • Arcipestrau

Balbastro-Monzón
Sobrarbe-Ribagorza
Coordenadas
Muro de Roda ubicada en Aragón
Muro de Roda
Muro de Roda
Muro de Roda en Aragón

Cheografía editar

Muro de Roda sinyorea o tozal de Muro, l'altura mayor en a sierra de Muro de Roda, que recibe ixe nombre por a población, y que fa de divisoria d'entre a subcomarca natural que ye a Fueva en a man oriental y a val d'a Cinca en a occidental.

S'accede ta Muro por una pista que i puya dende Tierrantona, transitable en 4x4,[2] y por a que esnaviesa a la vista de o Pamporciello, o Plano y a casa de Carrera, y aman de o desbarro por a on se va ta Fumanal.

O lugar o forman dos barrios; la un, mas altero y mas antigo, ye en l'altura d'o tozal de Muro y aprofeita parcialment un discreto sallent de penya por a man occidental ta millor defensa, en estando tot rodeyau de muralla. L'atro barrio, mas baixo en altitut, o forman bellas casas y construccions arredol de l'antiga casa d'a villa, a escuela y a ermita de Sant Bertolomeu, y no tiene as defensas de l'antigo.

Cheodesia editar

Bi ha un vértiz cheodesico situau a una altaria de 1019 metros dende o livel d'a mar[3] chunto a os repuis d'os alacez d'a muralla ueste que rodía o castiello de Muro de Roda.

Historia editar

O lugar de Muro de Roda se va comenzar a fortificar en 1017,[4] baixo lo reinau de Sancho III lo Mayor, en una epoca en a que en o Sobrarbe se va consagrar bellas ilesias (como a ermita de St. Chuan y St. Pavlo de Tella -1018-) y se va fortificar aldeyas y castiellos. A primer construcción de Muro, probablement, no yera si que una bastida menor. D'ixa primer etapa data a ermita de Sant Bertolomeu (anyos 1040-1050), que s'ha quiesto veyer como a capiella que feba servicio a la fortificación.[4]

L'historiador Agustín Ubieto, en os anyos 1970, informaba que a primer aparición de Muro de Roda en os documentos yera de 1050.[5] Ta ixo se va basar en a tesi doctoral d'Ángel J. Martín Duque, «Colección diplomática de San Veturián y Santa María de Obarra (1000-1219)», de 1956, que ye dipositada en a Facultat de Filosofía y Letras d'a Universidat de Zaragoza.

En una segunda tongada de construccions, en o sieglo XII, se i va devantar a peculiar ilesia de Sta. María de l'Asumpción,[4] posiblement coincidindo con a desbastida de a torraza, de base cilindrica,[4] que dica alavez i heba habido y d'a cual no n'ha quedau sique a parte d'os alacez, debaixo d'os absides d'o templo. A carta de consagración de a ilesia, de 1107, se va descubrir en 1997,[2][4] y en l'actualidat se conserva en o Museu Diocesano de Balbastro. A ilesia substituye a l'antiga torraza, pus ye integrada en a muralla que environa o recinto y tiene un campanal que ye pensau ta fer-se servir ta doble función, liturchica y militar.[6]

 
A ilesia de l'Asumpción, en Muro.

En os sieglos XV, XVI y XVIII a ilesia y as construccions de lugar van sufrir remodelacions. Son destacables os cubos de a muralla perimetral d'o recinto, desarrollaus en o sieglo XVI,[6] u o campanal de a ilesia parroquial de l'Asumpción, remodelau la zaguer vegada en o XVIII.

Toponimia editar

As primers referencias toponimicas medievals de Muro, alportadas tamién por o profesor Ubieto, dan as formas «Muro» y «Muri», y a mas principal que ye «Muro Maiorem»,[5] que en baixo latín significa «o Muro Mayor» y da cuenta de a importancia que debeba tener.[4] Se sabe que con ixe nombre se va conoixer a fortificación en os suyos primers anyos, dica que en o sieglo XII, por a perda d'importancia estratechica, deixó d'estar una posesión reyal y le'n van ceder a o bispau de Roda d'Isabana, d'a on se suposa que se va ganar l'apelativo «de Roda».[4]

En Muro de Roda, bels autors han quiesto veyer o punto d'oríchen d'a on habría dimanau l'apellido Mur,[7][8] frecuent en buena cosa de l'Alto Aragón y que van lievar cualques personaches de l'alta y a baixa nobleza d'Aragón en diferents momentos de a historia.[8]

Patrimonio editar

O lugar de Muro de Roda, nian a tamas de trobar-se despoblau dende meyanías d'o sieglo XX,[1] comprende dos barrios y un numer important d'enrunas d'o que va estar as casas.

O barrio superior, mas antigo de construcción, se troba amurelau perimetralment, sacando-ne o troz occidental que mira t'a valle d'a Cinca y que, en trobar-se alto d'un cillo natural de bels metros d'altaria, no tiene sique un muret chicorrón, de poca altaria, ta sacar mas o miedo que no ta privar ataques.

 
A muralla de Muro de Roda.

A muralla ye declarada Bien d'Intrés Cultural[6][9] (cod. 1-INM-HUE-003-113-291-1_4[10]), y delimita un perimetro de forma ovalada, con bels 150 metros d'amplaria maxima (eixe Norte-Sud) y bels 50 en a minima.[6] O gruixo d'os muros ye d'1,57 metros y gosan arribar a fer 4 metros d'altaria, con una disposición que se crei que puede estar pareixida a la que heba de tener l'arruinau desplobau de Tou,[6] chusto en a cuentra d'a Cinca. Tiene un paseyo de ronda muit bien marcau, y se crei que ye a parte que actualment fa de paseu a que podeba haber estau a primer muralla,[6] tot habendo-se-le sumau cualque gruixo, posteriorment, que formaría a cara exterior.

A ilesia de Santa María de l'Asumpción tamién ye considerada Bien d'Intrés Cultural[4] (cod. 1-INM-HUE-003-113-291-1_5), y destaca por os tres absides que tiene, que miran t'afuera d'a muralla, anque o conchunto de a ilesia ye adintro d'o perimetro amurelau, de manera que a propia frontera d'o templo se contina con o lienzo exterior de o muro. O templo, por adintro, tiene tres naus paralelas que rematan, cadaguna, en un d'os absides.[4] L'altar ye caracteristicament elevau, y se i puya con seis escalons que tamién sirven ta acceder a dos absidez laterals que, por trobar-se tapiaus, fan de sacristía. O campanal, completau en o sieglo XVIII (mesmo que as pinturas interiors) teneba funcions relichiosas y defensivas.

Tamién comprendida en o perimetro de muralla, a ermita de Santa Barbara (sieglo XVI[6]) ye declarada Bien d'Intrés Cultural (codigo 1-INM-HUE-003-113-291-1_6[10]), anque en iste caso l'estau de conservación mala que presentaba va requerir-ne una intervención total en a zaguer restauración.[6] D'o sieglo XI data a ermita de Sant Bertolomeu, que por contra como las altras, no fa parte d'o recinto con murallas, sino que ye en o barrio baixo, a on que se troba a escuela, a casa d'a villa y belaltros edificios, que se i construyón muit posteriorment a cuan se fizon os d'o barrio d'alto

 
A puerta d'acceso a o recinto fortificau y a ilesia de Sta. María.

O perimetro amurallau y as ilesias de l'Asumpción, Sant Bertolomeu y Santa Barbara os va restaurar o Gubierno d'Aragón de forma recient, d'entre os anyos 1999 y 2010, y van estar inauguraus dimpuesas d'as obras por o president autonomico, Marcelino Iglesias, o dia 30 de mayo d'ixe zaguer anyo.[11]

Fiestas editar

Referencias editar

  1. 1,0 1,1 (es) ACÍN FANLO, José Luis. Paisajes con memoria; Viaje a los pueblos deshabitados del Alto Aragón (7ª Ed.). Ed. PRAMES; Zaragoza, 2006. ISBN 84-8321-202-1
  2. 2,0 2,1 (es) «Muro de Roda» en a pachina RomanicoAragones.com; consultada o 30 d'abril de 2011.
  3. (es) Fuella d'o vértiz cheodesico
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 (es) «Muro de Roda - iglesia de Santa María»; consultada o 30 d'abril de 2011.
  5. 5,0 5,1 (es) Ubieto Arteta, Agustín: Toponimia aragonesa medieval, Valencia, 1972, pachina 19.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 (es) «Castillo de Muro de Roda» en CastillosdeAragon.es; consultada o 30 d'abril de 2011.
  7. (es) Linaje de los Mur en a Gran Enciclopedia Aragonesa online, consultada o 30 d'abril de 2011
  8. 8,0 8,1 (es) «Mur» en a web Heráldica Aragonesa d'o portal RedAragón.com, consultada o 30 d'abril de 2011.
  9. (es) «Bienes de Interés Cultural» en o portal de turismo de Sobrarbe; consultada o 29 d'abril de 2011.
  10. 10,0 10,1 (es) ORDEN de 17 de abril de 2006, del Departamento de Educación, Cultura y Deporte, por la que se aprueba la relación de Castillos y su localización, considerados Bienes de Interés Cultural en virtud de lo dispuesto en la disposición adicional segunda de la Ley 3/1999, de 10 de marzo, del Patrimonio Cultural Aragonés, en o Boletín Oficial d'Aragón.
  11. (es) Nota de premsa amaneixida en a pachina d'o Gabinet de Comunicación de a DGA o 30 de mayo de 2010; consultau o 30 d'abril de 2011.
  12. (es) «Calendario festivo» en a pachina oficial d'a Comarca de Sobrarbe; consultada o 30 d'abril de 2011.