Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Iste articlo tracta sobre Moriello de Tou. Ta atros emplegos d'o toponimo «Moriello» se veiga Moriello (desambigación), y ta «Tou» se veiga Tou (desambigación).

Moriello de Tou[1] (oficialment, en castellano, «Morillo de Tou»[2][3]) ye un lugar aragonés d'o municipio de l'Aínsa-Sobrarbe, en a comarca de Sobrarbe y a provincia de Uesca. A suya población ye d'10 habitants (2018[2]).

Moriello de Tou
Lugar d'Aragón

Envista parcial de Moriello.
Entidat
 • País
 • Provincia
 • Comarca
 • Municipio
Lugar
 Aragón
 Uesca
Sobrarbe
l'Aínsa-Sobrarbe
Partiu chudicial Boltanya
Población
 • Total

10 hab. (2018)
Altaria
 • Meyana

538 m.
Distancia
 • 105 km
 • 5 km

enta Uesca
enta l'Aínsa
Codigo postal 22395
Patrons Santa Ana
Parroquial
 • Diocesi
 • Arcipestrau

Balbastro-Monzón
Sobrarbe-Ribagorza
Ríos Cinca
Coordenadas
Moriello de Tou ubicada en Aragón
Moriello de Tou
Moriello de Tou
Moriello de Tou en Aragón

Moriello de Tou estió capital d'o municipio homonimo dende os primers censos modernos de 1834 dica la suya absorción en o municipio de Cosculluela de Sobrarbe en bel momento en o periodo intercensal 1842-1857.[3] Feba parte d'o municipio de Moriello lo despoblau de Tou. Dende a decada de 1960,[4] o municipio de Cosculluela desapareixió absorvido por l'Aínsa.[4]

Cheografía editar

Moriello de Tou ye situau a 538 metros d'altaria sobre o nivel d'a mar, debaixo d'as garras d'o tozal que en a redolada se conoix como «Penya d'o Cotón» (±700 msnm), en a valle d'o río Cinca.

En l'actualidat, l'asentamiento de Moriello ye en a ribera de l'pantano de Mediano, que inunda buena cosa d'as tierras que enantes yeran de lugar. Por ixe motivo, y por a imposibilidat de meter en cultura las tierras afogadas, a Confederación Hidrografica de l'Ebro expropió tot lo lugar en os anyos 1960.[5]

L'acceso ta lugar ye simple, pus a carretera A-138 i pasa en o suyo trampo Balbastro-l'Aínsa. Dista, escasament, 5 kilometros ta'l sud de a villa que ye capital de l'Aínsa-Sobrarbe, y bels 3 km (por a carretera) en norte de Cosculluela de Sobrarbe, que tamién en fue capital municipal.

Por alto de Moriello, en a corona de a Penya Cotón, se i puede trobar o despoblau historico de Tou (d'a on que probablement dimana o nombre), o suyo campanal de o sieglo XI encara se conserva parcialment de peu. O conchunto, publicitau con o nombre de «castiello de Tou»,[5] se puede vesitar previa ascensión ta l'altura por un caminet balizau que naix en o cabo d'alto de Moriello.

Historia editar

 
Moriello, en a ribera d'o pantano, dende o caminet que puya ta Tou.

Se crei que os primers habitants de Moriello habrían dimanau, en tiempos de paz, de a población fortificada de Tou, a cual l'habría dau lo nombre. As enrunas arqueolochicas de Tou, encara vesitables en l'actualidat, antigament constarían d'un lugar fortificau en l'altura, ixo ye con muralla, semellant a como ye Muro de Roda, que se troba en a cuentra d'a valle d'a Cinca, en a sierra de Muro de Roda que fa de divisoria con a Fueva.

Se tiene constancia de que existise Moriello dende a Edat Meya,[6] y l'historiador Agustín Ubieto replega, de diferents documentos historicos, as diferents grafías «Morello de Tou», «Murello», «Moriello», «Murel», «Moriellyo» y «Moriellyo de Tou». En o Fogache de 1495 i amaneix como «Morello de Tou».

Con una economía eminentment agricola y ganadera, Moriello de Tou comenzó a sofrir a emigración cara ta principios d'o sieglo XX, cuan se fizo publico lo prochecto de construcción de o pantano de Mediano que i habría d'afogar buena cosa d'as partidas de tierra plana en a valle. O lugar, que heba arribau a estar cabecera de municipio d'entre 1834 y o periodo intercensal 1842-1857,[3] quedó expropiau por a Confederación Hidrografica de l'Ebro en a decada de 1960, en despoblando-se de tot en os anyos siguients.[5]

Centro vacacional editar

 
A reconstrucción d'o lugar por partes d'un sindicato se plasma en a existencia de cualques anacronismos en o casco urbano de Moriello, como ista dedicatoria a Thomas Moore.

En 1986, a Unión Sindical d'Aragón de Comisiones Obreras planteyó un prochecto de recuperación de o despoblau que a par d'alavez yera Moriello ta reconvertir-lo en un centro vacacional.[5] Seguntes Antonio Martínez, responsable d'o centro vacacional en l'anyo 2000,[7] a percepción que se teneba sobre Moriello en os 80 yera:

Quan viniemos t'aquí no i heba cosa. Yera un rabanyo d'enrunas, zaborros y barzas. [...] Por ixas envueltas denguno no n'hese dau una perra.[7]

A cesión por partes d'a Confederación Hidrografica y a reconstrucción se fizo en a decada de 1990,[5] con buena cosa de mano d'obra de voluntarios,[7] afiliaus a lo sindicato,[7] que i fizon diferents funcions relacionadas con as suyas profesions. Sobre a reconstrucción, Martínez declaró:

Cal contar que quan arribemos ta Moriello, feba 35 anyos que yera albandonau, y o solo indicio de vida que i trobemos fuén o metro y meyo de costiellas [de corder] que os antigos habitants i heban deixau en o cimenterio, d'os cabos de semana que veniban a chentar t'aquí.[7]

Actualment, Moriello de Tou funciona como centro de vacacions, obierto toda l'anyada, y disposa de piscina,[5] aria de camping, bungalows, supermercau,[5] y apartamentos y casas unifamiliars ta logar.[5] L'expleita la sociedat privada Sobrarbe S.A.,[5] con seu en Zaragoza y vinclada con CC.OO.

Manimenos, a rehabilitación y puesta en expleitación de o nuclio descartó ta cutio la posibilidat de reversión d'as propiedaz inmuebles ta os suyos amos orichinals. Debant de l'inicio d'as obras, bels antigos vecinos de a localidat, que en ixas envueltas viviban en belaltros nuclios d'a redolada, manifestón en bellas ocasions o suyo desalcuerdo con a cesión d'os terrens y edificios ta fer-ie o centro vacacional, anque por diferents motivos nunca no se formó garra asociación con obchectivo de contraposar-se a lo prochecto.

Con Ligüerre d'a Cinca, emprendido analogament por o sindicato UGT, Moriello de Tou ye un d'os dos solos nuclios expropiaus y dimpués cedidos por a Confederación Hidrografica de l'Ebro ta fer-ne centros vacacionals que se troba en tot l'Alto Aragón, y toz dos son en Sobrarbe.

Demografía editar

Evolución demografica
1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
- - - - - - 6 6 7

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
10 10 6 7 7 8 11 11 -

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
- - - - - - - - -

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 -
- - - - - - - - -

1990- : población de dreito.
Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE.

Imáchens editar

Fiestas editar

Monimentos editar

 
A ilesia parroquial de Santa Ana (s. XI - XVI), que agora contiene o Museu d'Alfarería Tradicional Aragonesa adintro.
  • Ilesia de Santa Ana, d'estilo gotico, d'o sieglo XVI, que en l'actualidat se destina a contener o Museu d'Alfarería Tradicional Aragonesa, con una colección remanent de mas de 450 piezas.[5]
  • Casa Cambra, d'o sieglo XVIII.[5]
  • L'edificio de a biblioteca publica, obierto en a temporana de veranos.
  • A Casa Forestal, feita nueva.

Referencias editar

Vinclos externos editar