Griegos
- Iste articlo ye sobre o pueblo griego. Ta o lugar de Teruel se veiga Griegos (Teruel)
- Iste articlo ye sobre l'actual pueblo griego. Ta o pueblo antigo se veiga Griegos antigos
Griegos | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Griego | |||||||||
Cristiana Ortodoxa | |||||||||
Pueblos griegos |
Os griegos son os habitants mayoritarios de Grecia (96% d'a población), de Chipre (80% d'a población), habendo-ie minorías griegas en o sud d'Albania (o Epiro), Turquía (en Estambul), con una diaspora en antigos países d'a URSS, America, Australia y Echipto. Parlan una luenga indoeuropea propia, o griego, derivata d'o griego bizantín y a gran mayoría son cristians ortodoxos.
EtnonimoEditar
Inicialment os griegos diciban Pωµαϊοι a los romans, l'adchetivo derivato yera ρωµαϊχός y l'adverbio yera ρωµαϊστί, (Plutarco escribiba ρωµαϊστί λαλειν, "latine loqui"). Pero quan Costantinoble esdevinió capital d'o Imperio Román d'Orient, o termin Pωµαϊοι fue aplicato tamién a los griegos y os griegos diciban a los romans d'o Imperio Román d'Occident "romans occidental", "romans més antigos". Os griegos olvidoron l'antigo etnonimo suyo Hel·lenos u Ελληνες (reintrodueito en epoca moderna por vía culta), y denominoron a la suya luenga ρωµαϊχή γλώσσα ("luenga romana", termin que designaba a luenga latina l'antiguedat grecorromana). Encara a denominación d'o "griego moderno" ye ρωµαϊχή, (a denominación νεοελληνιχή γλώσσα ye una introducción erudita).
En aragonés o etnonimo ye griego, y con esta variant se troba quasi siempre en os textos churidicos y literarios. Manimenos una clase de vin yera dita vino grec en os textos notarials porque a suya conoixencia arribó por meyación d'os catalans. A forma teorica grieco con conservación d'a xorda intervocalica latina no ye documentata. En os textos literarios trobamos tamién formas con o sufixo -isco u variants (grecisco, gerguesco, ecetra).
En os textos comercials aragoneses d'o sieglo XV, se veye a influencia d'os comerciants catalans u catalanoparlants ye común trobar-se formas como grec (Zaragoza), grechs (Zaragoza), greci quan parlan de productos como a cera u a seda que proveniban de Grecia. Tamién se veye escrito vin grec u vin grech en Zaragoza. En o lexico comercial de Tarazona s'escribiba Griega y en Albalat de la Cinca Greça.
Modo de vida tradicionalEditar
Entre os modos de vida tradicionals en Grecia se troban l'agricultura mediterrania y a pesca. Os griegos han destacato dende antigo como pueblo marinero y muitos s'han dedicato a lo comercio maritimo.
RelichiónEditar
En o periodo otomán os griegos yeran unitos baixo o patriarcato ortodoxo de Costantinoble. Os griegos uniatas (con liturchia griega pero que acceptan l'autoridat d'o Papa de Roma) siempre han estato una minoría chicota y a sobén perseguita dende o poder. En bells puestos os griegos han posato més enfasis en conservar a relichión cristiana ortodoxa que en mantener a luenga griega como senyal d'identidat.
LuengaEditar
En o periodo román a romanización d'a parte oriental d'o imperio se feba en griego y no en latín. Por ixo a población romanizata en realidat esdebeniba griega. Dende a koiné griega u griego helenistico se producioron una serie de cambeyos foneticos que conducioron a la formación d'o griego bizantín y dimpués o griego moderno. O griego estió a primera luenga a la que se tradució a Biblia y esdevinió a prencipal luenga d'a Ilesia Cristiana enantes que o latín.
Bellas comunidatz griegas de Natoliu dixoron de parlar griego y prenioron o idioma turco pero mantenendo a relichión cristiana como sinyal d'identidat etnica, dimpués desembolicoron un dialecto turquico propio denominato urum, que encara conservan bellas comunidatz que emigroron a las costas d'a Mar Negra d'o Imperio Ruso.
HistoriaEditar
Periodo román y bizantínEditar
En o Imperio Román d'Orient a romanización se fació fendo servir o griego como luenga principal. En os Balcans a linia que deseparaba a zona de romanización en latín y romanización en griego se diz Linia Jirecek. Os griegos mantenioron buena parte d'a cultura greco-romana en o Imperio Bizantín, desembolicando una civilización propia.
Os griegos d'o Imperio Román d'Orient perdioron muitos territorios quan as invasions d'avaros y eslavos. O emperador Mauricio a fins d'o sieglo VI prebó una contraofensiva més allá d'o Danubio y forachitar a los eslavos ya establitos en os Balcans, pero a penetración d'os eslavos ya yera irreversible y los eslavos s'establiban ya tan a lo sud como Macedonia y Salonica enta l'anyo 600, y aprendeban tecnicas de piratería y saqueyo navals a bordo de monoxilos. A campanya de l'anyo 601 de Mauricio estió un fracaso y fue enchaquia d'a suya caita.[1]
A principios d'o sieglo VII i heba anarquía en Costantinoble y o limes danubián desapareix pa cutio baixo a presión d'os avaros y eslavos. A presencia eslava se consolidó en Macedonia y Mesia, y i habió saqueyos en Tracia, Tesalia, Grecia, Peloponiso y dica Creta en l'anyo 623. Salonica fue asitiata en os anyos 617 y 619.[1] En l'anyo 626 os avaros y persans asitiaban Costantinoble, pero sufrioron una derrota decisiva que dixó a los avaros sin capacidat de tornar a atacar en os Balcans.[1]
Entre l'anyo 623 y 631 os eslavos se liberan d'o chubo d'os avaros y mientres o sieglo VII esdevienen os amos d'os Balcans. O emperador Heraclio permitió a os crovates y serbios que s'establisen en territorios d'o Imperio Román d'Orient mugants con os avaros pa que fesen d'etnia-tampón. En l'anyo 626 diferents grupos eslavos dominaban ya totz os Balcans, Macedonia y parte de Tesalia, Grecia central y Peloponiso, encara que os serbios y crovates reconoixeban teoricament a sobiranía imperial.[1] Os griegos permaneixeban en Tracia, en a costa dica Salonica, en as islas y en o sector oriental d'o Peloponiso.[1]
En os Balcans muitas zonas que s'eslavizoron mientres o periodo d'as invasions fuoron re-helenizatas de nuevo mientres o periodo bizantín. Por eixemplo o emperador Niceforo I trayó colons griegos d'Asia la Chica ta zonas eslavizatas ya recuperatas por o Imperio a man d'a muga con Bulgaria (Macedonia oriental, Tracia y Salonica).[1] Tamién forachitó a muitos eslavos d'o Peloponiso occidental y trayó griegos exellatos d'esta zona. Os griegos que bi heba en a rechión de Filipopolis-Stanimaka (Bulgaria), descienden de soldatos-colonos que defendeban as mugas imperials[2].
Dimpués d'a derrota bizantina en Manzikert o centro, sud y este d'Anatolia se turquizó, quedando unicament presencia griega important en a faixa costera norte, (Imperio de Trapisonda), y en as rechions Echeas (Imperio de Nicea), amés de chicotz enclaus de Capadocia. Os aragoneses medievals diciban a los griegos d'o periodo bizantín "grifons" (encara que escribiban grifones).
Periodo otománEditar
En o periodo otomán os griegos formoron una Millet ("comunidat etnica"), con centro en Costantinoble y controlaban o comercio d'o Mediterranio Oriental. O gobierno otomán fació estar a los cristians ortodoxos no griegos (bulgaros, serbios, ecetra...) en a subchección d'o Patriarcato de Costantinoble. Os griegos colaboraban en l'administración otomana, que reclutaba funcionarios en o vico de Fanar de Costantinoble, (griegos fanariotas). A población griega s'ixemenaba por as ciudatz y costas d'o Imperio. Aleixandría estió una ciudat de mayoría griega dica o sieglo XX. Mientres o Imperio Otomán entraba en decadencia o Imperio Ruso aproveitaba a los griegos y atros cristians d'os Balcans como escusa pa interferir en os afers d'o Imperio Otomán. Bells griegos d'Anatolia emigroron ta Trascaucasia u Crimea.
En 1821-1829 se produció una guerra d'independencia con intervención d'os imperios colonials britanico, francés y ruso que conducioron a la formación d'una chicota Grecia independient en o sud de l'actual Grecia con capital Atenas. Muitos griegos encara seguiban leyals a lo Imperio Otomán, y teneban a Costantinoble como centro.
Os griegos en a Grecia independient y atros estatosEditar
O territorio d'a Grecia independient s'exampló en 1848 con as Islas Chonicas, en 1881 con Tesalia. En as Guerras Balcanicas Grecia aumentó muito a suya superficie, anexionando-se Creta, Islas d'a Echea fueras d'o Dodecaneso, Epiro y part de Macedonia con Salonica. En ixe inte ya ocupaba extensas zonas de mayoría no griega, y se facioron limpiezas etnicas.
En 1917 Grecia participó en a primera Guerra Mundial y podió ocupar Tracia Occidental y una parte d'a rechión Echea d'Anatolia con Esmirna como capital. Os griegos de Trapisonda refusoron a propuesta de fer part d'un estato armenio estendillato dica a costa d'a Mar Negra. En 1921 Gran Bretanya empentó a Grecia a adrezar una ofensiva en Anatolia contra os kemalistas pero con resultatos desastrosos. Os griegos fuoron vencitos y por o tractato de Lausana se produció un intercambio poblacional que forachitó a los griegos de Turquía ta Grecia y forachitó a los musulmans turcos y bulgaros de Grecia t'Anatolia. Os griegos d'Estambul y os turcos de Tracia occidental no yeran incluitos en ixe intercambeyo.
En a Segunda Guerra Mundial Grecia fue ocupata por as potencias de l'Exe y Bulgaria recuperó Tracia occidental y forachitó a muitos griegos en represalia por a expulsión d'os pomacos en virtut d'o Tractato de Lausana.
En o periodo estalinista os griegos de Crimea fuoron deportatos. En 1960 Chipre obtenió a independencia, em 1974 os estremistas griegos facioron un golpe d'estato pa unir-sen a Grecia (a enosis), pero os turcos reaccionoron invadindo a isla, fendo una limpieza etnica en o norte y creyando dos zonas etnicas: una zona turca en o norte (Republica Turca de Chipre) y una zona griega sin población turca en o sud.
ReferenciasEditar
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Miguel A Ladero Quesada HISTORIA UNIVERSAL, EDAD MEDIA. Vicens Vives
- ↑ Distribución de las nacionalidades en Bulgaria Apéndiz 2 d'a Enciclopedia Espasa
BibliografíaEditar
- Amiram Gonen DICCIONARIO DE LOS PUEBLOS DEL MUNDO. 1996 Anaya&Mario Muchnik.
- André Sellier, Jean Sellier ATLAS DE LOS PUEBLOS DE EUROPA CENTRAL. Acento editorial.
- Felipe Fernández-Armesto. LOS HIJOS DE ZEUS. PUEBLOS, ETNIAS Y CULTURAS DE EUROPA. 1996 Grijalbo.