Eslovenia
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
A Republica d'Eslovenia ye un país y estato d'Europa Central. Muga con Italia a l'ueste, con a mar Adriana por o sudueste, con Croacia por o sud y l'este, con Hongría por o nord-este y con Austria por o norte.
| Republica d'Eslovenia Republika Slovenija | |||||
| |||||
| Lema nacional: | |||||
| Himno nacional: Zdravljica | |||||
 | |||||
| Capital • Población |
Ljubljana 265.881 | ||||
| Mayor ciudat | Ljubljana | ||||
| Idiomas oficials | Esloveno | ||||
| Forma de gubierno | Republica Nataša Pirc Musar Robert Golob | ||||
| Independencia - Declarata - Reconoixita |
de Yugoslavia 25 de chunio de 1991 1992 | ||||
| Superficie • Total Mugas |
Posición 153º 20.253 km² 1.334 km | ||||
| Población • Total (2021) • Densidat |
Posición 143º 2.111.461 104,25 hab/km² | ||||
| PIB (PPA) • Total (2008) • PIB per capita |
Posición 81º € 44.429 millons US$ 29.472 | ||||
| Moneda | Euro (EUR) | ||||
| Chentilicio | Esloveno/a[1] | ||||
| Zona horaria • en Verano |
UTC+1 UTC+2 | ||||
| Dominio d'Internet | .si | ||||
| Codigo telefonico | +386
| ||||
| Prefixo radiofonico | S5A-S5Z
| ||||
| Codigo ISO | 705 / SVN / SI | ||||
| Miembro de: UE, OTAN, ONU, OSCE | |||||
Ye un país d'amplas selvas y con modelato karstico. A mas gran part d'a población ye de nacionalidat etnica eslovena, anque bi ha tamién croatas y serbios. A identidat d'os eslovenos ye fundamentada en a suya luenga, l'Esloveno, que los fa diferents d'os suyos vecins alemans d'Austria. L'idioma eslau sirvió pa que en o pasato bel esloveno creyese en o ilirismo, ideolochía que fracasó con a fin de Yugoslavia. A identidat eslovena ye diferents d'atras identidaz eslavas a causa d'a experiencia historica d'un pueblo eslau que ha vivito chunto con os alemans (concretament os austriacos, fendo parte de l'Imperio Austriaco y de l'Imperio Austrohongaro), compartindo una evolución socioeconomica enta la industrialización y o capitalismo, en un contexto diferent a los pueblos eslaus d'os Balcans, que han tenito influencias griegas y turcas. Simbolo de tot ixo ye l'alfabeto latino que fan servir y a relichión catolica que comparten con os eslaus croatas.
Cheografía
editarEslovenia se troba en Europa central y sudoriental, tocando os Alpes y marguinando la mar Mediterrania. Se troba entre as latituz 45 ° y 47 ° N, y as longarias 13 ° y 17 ° E. Lo meridiano 15 este cuasi corresponde a la linea meya d'o país en l'adreza ueste-este.[2] Lo Centro Cheometrico d'a Republica d'Eslovenia ye ubicau en as coordenadas 46 ° 07' 11.8 N y 14 ° 48' 55.2 E. Se troba en Slivna en o municipio de Litija. A tuca mas alta d'Eslovenia ye Triglav (2.864 m); l'altaria promeyo d'o país sobre o livel d'a mar ye de 557 m.
Cuatro rechions cheograficas europeas importants se troban en Eslovenia: os Alpes, os Dinarides, a plana de Panonia y a mar Mediterrania.
Lo termin topografía karstica se refiere a lo saso karstico d'o sudueste d'Eslovenia, una rechión de piedra calsinera de ríos subterranios, congostos y espelungas, entre Ljubljana y a mar Mediterrania. En a plana de Panonia a l'este y nord-este, enta as buegas croata y hongara, o paisache ye esencialment plano. Manimenos, a mayor parti d'Eslovenia ye montanyosa, con arredol d'o 90 % d'a suya superficie terrestre a 200 m u mas sobre o livel d'a mar.
Mas d'a metat d'Eslovenia, que tien 11.823 km2, ye cubierta de selvas, ocupando o tercer puesto en Europa, per porcentache d'aria boscosa, dimpués de Finlandia y Suecia. As comarcas son cubiertas sobretot per selvas de faus, abez y caixicos y tienen una capacidat de producción relativament alta. Encara se troban restas de selvas vírchens, as mas grans en a redolada de Kocevje.
Clima
editarEslovenia se troba en latituz templadas. Lo suyo clima tamién ye influenciau per a variedat de relieu y l'influxo d'os Alpes y la Mar Hadriana. En o nord-este predomina o tipo de clima continental con mayor diferencia entre as temperaturas d'hibierno y verano. En a rechión costera, i hai un clima submediterranio. L'efecto d'a mar sobre as temperaturas tamién ye visible en a val de Soca, mientres que en as rechions d'alta montanya ye present un clima alpino severo. Existe una fuerte interacción entre istos tres sistemas climaticos en a mayor parti d'o país.[3]
As precipitacions, que a ormino provienen d'o golfo de Chenova, tamién vareyan en tot o país, con mas de 3500 mm en cualques rechions occidentals y descendiendo a 800 mm en Prekmurje. A nieu ye pro frecuent d'hibierno y a capa de nieu récord en Ljubljana se rechistró en 1952 con 146 cm.
En comparanza con Europa occidental, Eslovenia no fa muito aire perque se troba dezaga d'os Alpes. As velocidaz meyas de l'aire son mas baixas que en as planas d'os países vecins. A resultas d'o suyo terreno accidentau, os aires verticals locals con periodos diarios son presents. Amás d'istos, i hai tres aires d'especial importancia rechional: o bora, o jugo y o foehn. Lo jugo y o bora son caracteristicos d'o Litoral. Mientres que o jugo ye humido y calido, o bora gosa estar fredo. Lo foehn ye tipico d'as rechions alpinas d'o norte d'Eslovenia. Cheneralment presents en Eslovenia son l'aire d'o nord-este, l'aire d'o sudeste y l'aire d'o norte.[4]
Organización politico-administrativa
editarMunicipios
editarOficialment, Eslovenia ye subdividida en 212 municipios (doce d'os cuals tienen status de municipios urbans). Os municipios son os unicos organos d'autonomía local en Eslovenia. Cada municipio ye encabezau per un alcalde (župan), triau cada cuatro anyos per voto popular, y un consello municipal (občinski svet).
Diez ciudaz mas importants
editarAs diez ciudaz mas importants son:
| Puesto | Nombre | Población en 2018 |
|---|---|---|
| 1 | Ljubljana | 289.518 |
| 2 | Maribor | 110.871 |
| 3 | Kranj | 55.950 |
| 4 | Koper | 51.794 |
| 5 | Celje | 49.377 |
| 6 | Novo mesto | 36.533 |
| 7 | Domžale | 35.675 |
| 8 | Velenje | 32.802 |
| 9 | Nova Gorica | 31.638 |
| 10 | Kamnik | 29.487 |
Cheografía humana y sociedat
editarGastronomía
editar
A cocina eslovena ye una mestura de cocina centroeuropea (especialment austriaca y hongara), cocina mediterrania y cocina balcanica. Historicament, a cocina eslovena se dividió en cocina de ciudat, casa de campo, casa de campo, castiello, rectoría y cocina monastica. A resultas d'a variedat de paisaches culturals y naturals d'Eslovenia, i hai mas de 40 cocinas rechionals distintas.
Etnolochicament, os platos eslovenos mas característicos yeran os d'una olla, como o ricet, l'estofau d'Istria, o minestrone (mineštra) y o pan de cullara d'hordio sarracín žganci; en a rechión de Prekmurje tamién i hai bujta repa y prekmurska gibanica. Lo prosciutto (pršut) ye una delicadeza d'o litoral esloveno. Lo ruello de nueces (potica) s'ha convertiu en un simbolo d'Eslovenia, especialment entre a diaspora eslovena en os Estaus Unius. As sopas s'adhibioron a las birollas tradicionals solo en l'historia relativament recient.
Cada anyo dende 2000, a "Sociedat pa la Reconoixencia d'as Trunfas Rustidas como Plato Distinto" organiza o Festival d'a Trunfa Rustida, que atraye a mils de vesitants. As trunfas rustidas, que tradicionalment s'han serviu en a mayoría d'as familias eslovenas nomás os domingos, precedidas d'una sopa a pur de carne, como la de vetiella u de pollo, s'han representau en una edición especial de matasiellos d'o Correu d'Eslovenia lo 23 de noviembre de 2012. A salchicha mas conoixida ye a kranjska klobasa.
Esportes
editarA partecipacion d'Eslovenia como equipo nacional ye recient porque dende 1929, compitioron con l'equipo d'o Reino de Yugoslavia dica 1945 y dimpués con l'equipo d'a Republica Federal Socialista de Yugoslavia dica 1991.
Os esportes mes practicatos en o país son o fútbol, o baloncesto, o handbol, l'atletismo (mas que mas en as prebas de lanzamientos), a natación, o remo y os esportes d'hibierno, mas que mas o hockey chelo.
Referencias
editar- ↑ (an) Diccionario aragonés-castellano-catalán. Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de 2024.
- ↑ (sl)Jenko, Marjan (2005). "O pomenu meridiana 15° vzhodno od Greenwicha". Geodetski Vestnik . 49 (4). pp. 637–638.
- ↑ (en) Tanja Cegnar. "Climate of Slovenia at Glance". Arso.gov.si.
- ↑ (sl) Bertalanič, Renato (2003). "Značilnosti vetra v Sloveniji" [Characteristics of Wind in Slovenia]. Klimatografija Slovenije
Vinclos externos
editar- Pachina web oficial d'o Gubierno d'Eslovenia.
- Slovenia.si, portal d'información d'Eslovenia.
| Estaus d'Europa |
| Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano |
| Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard |
| 1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito |
