Istambul
Istambul, Estambul (d'o turco İstanbul), Costantinnoble u Costantinoble ye a ciudat mas gran de Turquía, y tamién una d'as ciudatz mas grans d'Europa, con amán de 9.000.000 de habitants en a ciudat (2000) y entre 12 y 15 millons en l'aria metropolitana. Ye tamién a capital administrativa d'a provincia d'Istambul.
| Istambul İstanbul | |
| Localidat de Turquía | |
 Istambul, con o Cuerno d'Oro y o Bosforo. | |
| Estau • Provincia |
 TurquíaIstambul |
| Superficie | 1.538,77 km² |
| Población • Total • Densidat |
14657434 hab. (2015) 6521 hab/km² |
| Altaria • Meyana |
100 m. |
| Codigo postal | 34000–34990 |
| Coordenadas | |
| Web oficial | |
.jpg)
A ciudat viella ye prencipalment clavada en o estreito d'o Bosforo. Sindembargo, a ciudat muderna ye muito mas ampla y complega os dos cantos (europeu y asiatico) d'o estreito. Entre as atraccions toristicas s'encluyen a Ilesia d'a Divina Sabiduría (Aya Sofia), Sariyer, Eyüp y Taksim en o canto europeu, y Beyköz, Üsküdar, Kadiköy, Moda, Bostanci y Adalar en o canto asiatico. Como capital que estió de dos d'os imperios mas poderosos d'a Tierra, y ciudat cosmopolita que, t'o sieglo XVI, yera prebablement a más civilizada y multicultural, Istambul ahuespa molimentos extraordinarios: palacios, ilesias y o hipodromo que datan d'a epoca bizantina; as mezquitas Azul y Süleymaniye; o Palacio Topkapi, seu d'o poder imperial otomán, y atros. Fa parte d'a Organización d'as Ciudatz d'o Patrimonio d'a Humanidat.
Anque dende 1923 a capital de Turquía ye Ankara, Istambul sigue estando una ciudat que tien un papel central en a industria, o comercio y a cultura de Turquía. Ahuespa más d'una dotzena d'universidatz. Ye seu d'o Patriarcato Ecumenico, cabeza d'a Ilesia Ortodoxa Griega.
NombreEditar
Se clamó Bizancio dica 330, quan cambeó ta unatra denominación, en griego Konstantinoúpolis y en latín Constantinopolis, emplegando-se'n derivatos en cadaguna d'as luengas d'os países europeus. En la Cronica de Sant Chuan d'a Penya s'escribe Constantinnoble u Costantinnoble. En o Libro d'os Emperadors s'escribe Contastinoble con metatesi. Encara que o nombre cambeó atra vegata en 1453 con a conquiesta turca otomana, os derivatos europeus de Constantinopolis s'emplegaban en Occident dica 1930. En o periodo otomán os turcos clamaban a la ciudat İstanbul, pero oficialment s'emplegaba o nombre Qustantaniyyeh (قسطنطنيه) ("Ciudat de Costantín" en arabe). O nombre oficial d'Istambul fue imposato lo 28 de marzo de 1930.
HistoriaEditar
Establita por l'emperador román Costantín I lo Gran sobre l'antiga colonia griega de Bisancia (establita por colonos griegos de Megara en 667 aC). En a Cronica de los Conquiridores en fan mención:
Dende ixe inte Bisancia u Bizancio fue conoixito como Costantinopolis en a suya honor (y en aragonés Costantín Noble, Constantinoble, Contastinoble y atras variants). Esdevinió a capital d'o Imperio Román de Orient y dimpués estió a capital d'o Imperio Bizantín. Dezaga d'a Caita de Costantín Noble (u Conquista de Istambul) en 1453 pasó a estar parti y capital d'o Imperio Otomán, dic'a suya caita oficial o 1 de noviembre de 1922. Con a proclamadura d'a Republica endrezada por Mustafa Kemal (clamato dimpués Atatürk u pai d'os turcos), a capital turca se tresladó ta Ankara l'1 d'octubre de 1923.
O BosforoEditar
O Bosforo (En turco Boğaziçi) ye un estreito que divide en dos partis a ciudat de Estambul, conectando a lo Mar de Marmara con a Mar Negra.
Bi ha dos puents sobre este estreito. O puent Bogazici (Boğaziçi Köprüsü) de 1074 metros de largo estió replenau en 1973. O segundo puent, o Fatih Sultan Mehmet (Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, FSM) posedeix una largaria de 1014 metros, estió replenau en 1988 y se troba a quasi cinco kilometros a lo norte d'o primer puent.
Túnel en construcciónEditar
Un tónel ferroviario de 13,7 kilometros ye estando construito y se estima a suya rematanza ta 2008. Alto u baixo 1.400 metros d'o tónel van a construyir-se baixo l'estreito, por meyo d'a tecnica d'acolada d'o canyo, y ye previsto que será o más fundo tónel executau por este metodo (con un maximo de 56 m baixo lo ran de l'augua). O prochecto alufra a construcción d'un metro de 13,3 km con quatre estacións, que unirá o centro de Estambul con a urbe oriental y con a urbe occidental.
MolimentosEditar
Estambul ha estau y ye un mezclayo cultural y etnico que han deixau mientres la suya historia numerosos testimonios aquitectonicos y culturals. Per tanto, i hai numerosas mezquitas, ilesias, sinagogas, palacios historicos, edificios civiles y vicos enters pa visitar en a ciudat. Per estas razons la Unesco declaró las zonas historicas d'Estambul como Patrimonio d'a Humanidat en l'anyo 1985.
Entre atros puestos los que no se pueden deixar de visitar son:
- Cisterna de Yerebatan, a mas gran d'as 60 antigas cisternas construyidas baixo la ciudat d'Estambul, se construyió en pocos meses en epoca bizantina y rematada en l'anyo 532, mientres lo reinau de l'emperador bizantino Chustinián I.
- Monesterio de Studion, repuis d'un monesterio construido en l'anyo 463 a iniciativa d'o cónsul Studios, qui li dió o suyo nombre. L'edificio se devantó a man d'a mar de Marmara en estilo bizantín baixo l'advocación de Sant Chuan Baptista, y esdevenió un gran monesterio con alto u baixo mil monches.
- Palacio de Topkapi, ye un palacio formau per muitos chicotz edificios construyius chuntos y rodiaus per quatro patios situaus sobre lo Sarayburnu, entre lo Cuerno d'Oro y lo mar de Mármara, a suya construcción estió ordenada per lo sultán Mehmet II en 1459 y estió rematada en 1465, estió lo centro administrativo de l'Imperio otomano dende 1465 dica 1853.
- Santa Sofiya d'Istambul, ye una mezquita construida por construita por Chustinián I en 532-537 como ilesia ta o culto cristiano, adedicada a la tercera presona d'a Trinidat, y que dimpués d'a cayita d'a ciudat en mans d'os turcos otomans en l'anyo 1453 y esdevenir a capital d'o nuevo Imperio Otomán, fue convertida en mezquita ta o culto islamico dica 1935, quan esdevenió un museu, en l'anyo 2020 tornó a esdevenir una mezquita ta o culto islamico.
EsporteEditar
En estambul bi ha una gran tradicción esportiva, os esportes mas populars son o fútbol y o baloncesto.
Clubs esportivosEditar
- O Galatasaray Spor Kulübü, o Fenerbahçe Spor Kulübü y o Beşiktaş Jimnastik Kulübü, que son d'os clubs poliesportivos mes importants y que tienen seccions de fútbol y baloncesto, a más d'atras d'esportes menos populars.
Instalacions esporivasEditar
- Estadio de fútbol Ali Sami Yen Spor Kompleksi mes conoixito como Türk Telekom Arena.
