Río Danubio

(Reendrezau dende Danubio)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Danubio
Donau - Duna - Дунав - Dunăre
O Danubio en trescruzando Budapest
O Danubio en trescruzando Budapest.
Administración
Estaus Alemanya
Austria
Eslovaquia
Hongría
Croacia
Serbia
Rumanía
Bulgaria
Moldavia
Ucraína
Territorios
Cheografía
Longaria 2.860 km
Altaria d'o naixedero 678 m
Naixedero Selva Negra
Desembocadura mar Negra
Hidrolochía
Superficie d'a cuenca 777.000 km²
Cabal meyano 6.400 m³/s
Mapa
Mapa d'a compleganza d'o río Danubio
Mapa d'a compleganza d'o río Danubio.

O Danubio (en alemán Donau, en eslovaco Dunaj, en hongaro Duna, en croata Dunav, en serbio Дунав/Dunav, en bulgaro Дунав, en rumano Dunăre, en ucrainés Дунай) ye un río d'Europa Central, o segundo río d'Europa por a suya longaria dezaga d'o río Volga.[1]

Puent de piedra sobre o río Danubio en a ciudat alemana de Ratisbona.
Alegoría d'o río Danubio en a fontana dei Quattro Fiumi, en Roma.

Naixe en a Selva Negra (Alemanya) y recorre 2.850 km antis de plegar a las costas rumanesas d'a mar Negra, en o dito delta d'o Danubio (que ye declarato Patrimonio d'a Humanidat por a UNESCO). O Danubio ye navegable por grans barcos dica la ciudat de Brãila (Rumanía) y ta barcos mas chicoz dica Ulm (Alemanya) a una distancia de 2.600 km d'a mar. Alto u baixo 60 d'os suyos afluents son tamién navegables. Os prencipals afluents son o Lech, l'Isar, l'Inn, o Morava, o Váh, o Rába, o Drava, o Tisza, o Sava, o Siret y o Prut.

A cuenca d'o Danubio tien una superficie de bels 777.000 km², distribuyitos entre os estaus d'Alemanya, Austria, Eslovaquia, Hongría, Serbia, Croacia, Bosnia y Herzegovina, Eslovenia, Bulgaria, Rumanía, y Ucraína. Belunas d'as ciudaz mas importants que banya son: Ulm, Ratisbona y Passau en Alemanya; Linz y Viena en Austria; Bratislava en Eslovaquia; Gyõr y Budapest en Hongría; Belgrado en Serbia; y Galatzi y Brãila en Rumanía. Antiparte, d'a suya cuenca en fan parte atros países, como Italia, Polonia, Suiza, a Republica Checa, Eslovenia, Bosnia-Herzegovina, Montenegro, Macedonya d'o Norte y Albania.

Ye un curso fluvial con a-saber-la importancia en a Historia d'Europa; asinas, estió cuantas anyadas a muga de l'Imperio Romano, o dito limes, chunto con o río Rin.

Hidronimia

editar

O nombre d'o río Danubio ye en alemán Donau, en eslovaco Dunaj, en hongaro Duna, en croata Dunav, en serbio Дунав/Dunav, en bulgaro Дунав, en rumano Dunăre, en ucrainés Дунай, y en turco Tuna, estando toz istos nombres derivatos d'o nombre d'o río en latín, Danubius, que pareix estió o nombre d'un dios fluvial en a mitolochía romana. Cal parar cuenta que en farsi (una atra luenga indoeuropea), a palabra ta decir "río" ye dānu, a on se puet reconoixer a mesma radiz.

Nomás o nombre en griego tien una radiz diferent, en decir-se en ixa luenga Ἴστρος (Istros).

En os textos medievals aragoneses mos podemos trobar denominacions derivatas d'estas dos radices coexistindo en un mesmo libro, dependendo de l'idioma orichinal d'a traducción. En o "Libro d'o Trasoro" leyemos un fragmento intresant cuan parlan de Tracia:

Et sabet que en la fin de Craçia ues septentrion corre en Danoyn, es a saber, el grant flum de Alamanya
Et sabet que es daua vezes vn grant flum que yes clamado Ystras, que nasce en grandes montanyas de Alamanya on ocident ves Lonbardia; e rescibe .lx. flums, cadauno assi grant que nau y puede andar; tanto que el se parte en .vij. e se entra en mar en ves orient, en do y entran asi fuertement que sus auguas su dolçor bien .xx. leguas, que ellas no son mezcladas con el agua de la mar.
Mas es trobado por los saujos que la tierra de Stica es en Asia, segunt el conto departe aqui deuant, ya sia esto que las islas de Stica que son daqua el Danaun son .lxx. passos luente del golfo de Tarsia do es la mar congelada, e por esta razon la claman la mar Muerta. Apres esta Alamanya, que comjença a las montannas de Saona deues el Danaun, e dura entro au Rin.

Mitolochía

editar

En a mitolochía griega, Danubio (Ἴστρος, Istros), yera uno d'os 25 fillos de Tetis y Ocián, y asinas amanix en as obras d'Hesiodo.

Antiparte, o mito d'os argonautas diz que puyoron por o curso d'o río Istros dende a mar Negra dica o suyo naixedero, ta dimpués tornar a la mar Hadriana por una atra branca d'o mesmo río. Diodoro de Sicilia, ya en o sieglo I aC, diz que ixo ye platero que no ye posible, y diz que ye fácil una confusión con a homonimia entre o río Istros y a peninsula d'Istria, a o norte d'a mar Hadriana.

Afluents

editar

Os prencipals afluents d'o río Danubio (por orden d'a suya confluyencia en o curso prencipal) son:

Vinclos externos

editar

Referencias

editar
  1. (es) Claudio Magris. El Danubio. Barcelona: Editorial Anagrama, S. A., 1988