O Pueyo d'Araguás

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Iste articlo tracta sobre o municipio d'o Pueyo d'Araguás. Ta atros emplegos d'o toponimo Pueyo u Araguás se veiga O Pueyo (desambigación) u Araguás (desambigación).

O Pueyo d'Araguás (El Pueyo de Araguás en castellano) ye un municipio aragonés d'a provincia de Uesca y comarca de Sobrarbe.

O Pueyo d'Araguás El Pueyo de Araguás
Municipio d'Aragón
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca	Municipio  Aragón  Uesca Sobrarbe
Partiu chudicial	Boltanya
Superficie	61,78 km²
Población  • Total  • Densidat	173 hab. (2013) 2,8 hab/km²
Altaria  • Meyana	697 m.
Distancia  • 121 km	enta Uesca
Alcalde	Jesus Angel Buetas Coronas
Codigo postal	22338
Patrons	Santa Engracia
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau  • Parroquia	Balbastro-Monzón Sobrarbe-Ribagorza Sant Blas
Coordenadas	42°26’28’’N 0° 9’42’’E
O Pueyo d'Araguás O Pueyo d'Araguás en Aragón
Web oficial

A suya población ye de 173 habitants en una superficie de 61,78 km² y una densidat de población de 17 361,78 hab/km².

Cheografía

O Puyo d'Araguás se troba situau a 697 metros d'altaria sobre o ran d'a mar, a una distancia de 121 km d'a ciudat de Uesca, a capital d'a suya provincia.

Ye un municipio que brinca d'entre a valle d'a Cinca y a valle d'a Fueva, en a parte mes alta d'a cual bi tien as extensions d'o Baixo Penyas, bel lugar d'o cual pertenixen a o suyo achuntamiento. O suyo termin municipal sigue alto u baixo a muga que debuixa a Cinca per l'ueste, tenindo-be buegas con l'Aínsa-Sobrarbe (a man d'o bario de Sudiera d'a mesma villa de l'Aínsa que bi plega en o canto sud-ueste), con A Buerda mientres 3 u 4 km per l'ueste, con Puertolas per o nort-ueste, y con A Espunya tammién per o norte, en una linia recta que a priesas s'enfila per as gleras d'a Penya Montanyesa y tota a crestera d'a Sierra Ferrera que ye la muga natural d'entre es dos municipios. Per alto d'A Espelunca a muga d'o municipio baixa seguindo a linia que marcan a Penya Madrid (1982 m, punta d'a Sierra Ferrera), a lenera d'a mesma ermita y o Tozal d'A Muera (1037 m) enta la fondalada d'A Fueva, cortiando per meyas d'o Barranco d'o Plano (mesmo que baixa enta Arro), ta enfilar-se dimpués enta l'alto per as faixas d'Almozaras d'a sierra d'Arro que la han de portar enta A Pardina d'O Soto per a on que alto u baixo fa a linia dica l'Aínsa. A muga mes lierga ye, per ixo, a que tien con o municipio d'A Fueva.

O nuclio urbán

Una arcada sobre a carrera central d'O Pueyo.

O nuclio d'O Pueyo ha conservato dica os nuestros días a fesionomía regular d'un lugar sobrarbenco de fa sieglos, con prou casas tradicionals y sin de nuevas construccions, y encara prou una estructura de lugar aversato enta una sola carrera central a on que se-bi ubren as puertas d'as viviendas, mientres que per as fronteras d'a zaga no bi heba mes que puertas d'os patios u talment corrals y bordas.

Esta estructura urbanistica permetiba de defender o lugar con prou mes trazas, deixando-ne o final d'a carrera ubierto per o sud anque enchascato d'entre casas de manera que estás posible trangar-lo con una barana u puerta, y con a dentrata prencipal per baixo d'a ilesia, que con a torre plena d'aspilleras, constituyeba l'edificio mes fácil d'esfensar y asinas un bastión en a puerta d'o lugar. Os enchaques d'ixa manera de construir han remaso dica os nuestros días en a memoria oral d'os pobladors mes ancianos d'a comarca, beluns en dicen que yera "ta defender-se en tiempos de Napoleón", altros "ta cuan veniban os franceses". Probablement, os oríchens d'ixa traza constructiva son mes antigos que no a guerra contra Napoleón, y caldría millor de mirar-los d'entre es conflictos hispano-franceses d'o sieglo XVI, que condicionoron de manera efectiva a fisionomía de tantos lugars montanyeses.

Una d'as casas d'o lugar ye Casa Coronas, a mes antiga conoixita en Sobrarbe, alzata en o 1549.

A ilesia

A ilesia d'a Santa Cruz d'o Pueyo d'Araguás.

A ilesia d'O Pueyo tien calendata a suya construcción en o sieglo XVI, o sieglo que, chunto con o XII, estió a epoca d'a construcción d'os mes numbrosos edificios de Sobrarbe. A ilesia ye consagrata a la Santa Cruz, d'estilo simplero, mes que construita con una vuelta interior ye una d'as ilesias mes simples d'a comarca. Tien, como altras edificacions relichiosas d'a comarca, aspilleras defensoras en a frontera suya, y as manieras constructivas con as cuals s'alzó son transicionals d'o gotico aragonés ent'o renaixentismo.

A mes singular d'as caracteristicas d'este edificio no ye si que a presencia d'un esconchurador a l'alto de tot d'o campanar, per cuentas de puesto en o suelo como a o mes gran numbro d'ilesias pirenencas que ne tienen.

A ilesia d'O Pueyo, como totas as d'o suyo municipio, pendeban d'antes mes d'o sinyorato de Sant Veturián d'Asán, o monesterio mes poderoso de Sobrarbe y de Ribagorza, que con O Pueyo achuntaba baixo d'as suyas posesions mes d'una cincuentena de lugars d'as dos comarcas, de Socastiello enta Chía.

Demografía

Evolución demografica

1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 - - - - 163 161 160 154 150

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 143 151 160 164 159 155 153 150 151

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 154 153 145 149 156 152 154 161 161

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 - 167 168 - - - - - - -

1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidaz poblacionals en l'INE.

Administración

Reparto de concellers

Eleccions municipals
Partiu	1979	1983	1987	1991	1995	1999	2003	2007	2011	2015	2019
Partido de los Socialistas de Aragón	-	-	5	5	3	3	4	4	4	4	4
Partido Popular	-	5	-	-	1	2	1	0	1	1	1
Chunta Aragonesista	-	-	-	-	-	-	0	1	0	0	0
Partido Aragonés	-	-	-	0	1	-	0	-	0	-	-
Independients	5	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Total	5	5	5	5	5	5	5	5	5	5	5

Alcaldes

Lista d'alcaldes

Lechislatura	Nombre	Partiu politico
1979–1983
1983–1987
1987–1991
1991–1995
1995–1999
1999–2003
2003–2007
2007–2011
2011–2015	Jesús Ángel Buetas Coronas	Partido de los Socialistas de Aragón
2015–2019
2019–2023
2023–2027	Sergio Pueyo Juberias	PSOE

Fiestas

• 3 de febrero: emprenuta d'as fogueras de Sant Blas.
• 16 d'abril: Fiesta Mayor fendo honor ta Santa Engracia. Tammién diz que se fa una romería enta l'alto enta la ermita d'a santa en o Mont d'Araguás.
• 26 de chulio, romería enta la ermita de Santa Ana.

Veyer tamién

• Lista de municipios de Uesca.
• Sierra Ferrera.
• Baixo Penyas.
• Sant Veturián d'Asán.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre O Pueyo d'Araguás.
• (an) Estadisticas d'O Pueyo d'Araguás en AragonEsAsi.com.
• (es) O Pueyo d'Araguás en o portal Sobrarbe.com.
• (es) Información d'O Pueyo d'Araguás.
• (es) ElPueyoDeAraguás.com, web d'a concellería de turismo d'o municipio.

• Datos: Q1648705
• Multimedia: El Pueyo de Araguás / Q1648705