Buco (mitolochía)

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

O buco ye un animal mitolochico que gosa representar a o Diaple presidindo os aquelarres debant d'as bruixas. O Diaple se apareixe a vegadas prenendo a forma d'o buco u atras montau dencima d'iste animal. Atras vegadas ye a bruixa a que vola montada dencima d'o propio Diaple transformau en buco dica a lanna, o puesto a on se fan os aquelarres.

L'aquelarre, obra de Francisco de Goya

En os rabanyos o buco siempre ha teniu un aspecto machico, por ixo ye tradición que o truco u a canabla que portan en o cuello leve dibuixaus simbolos como quatrefuellas u hexapetalas. A presencia en o rabanyo d'una marta u un buco negro yera obligatoria ta atrayer a buena suerte.

En as trangas d'o carnaval de Bielsa os bucos representan a fertilidat d'a naturaleza, por ixo levan en a esquena trucos granizos, pintan de negro a suya cara ta que l'onso libere as almas d'os muertos y trucan con os suyos tochos ritmicament en a tierra fendo referencia a los ritos fecundadors d'os campos.

Denominacions

Amás d'a parola buco ta referir-se a o masclo d'a craba, en os diferents puestos d'Aragón se fan servir atras denominacions ta iste como boc u boque, derivadas d'a mesma radiz, que se gosa interpretar a partir d'o francico, pero que tamién podría remontar-se a las luengas celtas. Estos vocables y as variants ortograficas boch, bosc u box apareixen en os documentos d'a Enquisición contras as bruixas en Aragón como son os casos de Domencha a Coxa u a Narbona de Cenarbe.

Trobamos tamién istas diferents denominacions en os puestos a on se reuniban as bruixas ta trobar-se con o Diaple como o prau d'o Boch, as lannas del Bosc, o campo de lanna del Boc u o boch de Biterna. En Cenarbe y Broto se facioron acusacions a bruixas por acudir volando a aquelarres en las landas du Buc, en a localidat occitana de Lanamesán. As lannas u landas, puestos a on se feban istas trobadas u aquelarres, yeran terrenos yermos, arenosos u esteparios que no se feban servir ta o cautivo.

Se veiga tamién

• Craba (mitolochía).
• Crabón royo.
• Home choto.

Biografía

• (es) Breve inventario de seres mitológicos fantásticos y misterioros de Aragón. Chema G. Lera. Prames. ISBN 978-84-8321-268-4.

• Datos: Q20613450