Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Un rabanyo[1][2][3] ye una agrupación social d'animals d'una mesma especie, ya sían domesticos u salvaches. De regular, se fa servir o termin ta referir-se a las agrupacions de mamiferos, especialment d'ungulaus herbivoros, que son os que mas tendencia natural tienen a agrupar-se asinas.

Un rabanyo de uellas.

En cualques especies domesticas, o comportamiento d'agrupación en rabanyos, que fa parte natural d'a suya conducta, se potencia por man de l'hombre ta facilitar o treballo u a conducción d'os animals como ganau, especialment por l'acción d'os pastors y os cans de chirar que os acompanyan.

Anque a palabra prencipal en a mayor parte d'a cheografía altoaragonesa ye «rabanyo», existe en aragonés a palabra ramada[4][5], propia de a Ribagorza, y que apareix tamién espontaniament en a vecina comarca de o Sobrarbe[4] (a on que coexiste con a mas habitual rabanyo). En l'actualidat tamién en Ribagorza s'emplega a sobén o termino rabanyo[5], en estando cada vegada menos frecuent sentir dir ramada, por o que si se contimpara con l'elevado uso que teneba a finals d'o sieglo XIX (conoixiu por as indagacions de Saroïhandy) se puede dicir que en o pasau teneba mas uso.

A palabra rabanyo se fa servir, tamién, en sentiu metaforico, ta describir una gran cantidat d'una mesma cosa: «O crío mío tiene un rabanyo (de) chuguetes», «Tiene un rabanyo' tierras que pa' qué», «M'ha costau un rabanyo' diners», etc.

Referencias editar

  1. (es) Chabier Tomás Arias: El aragonés del Biello Sobrarbe. Instituto de Estudios Altoaragoneses (1999), p 250, p 288.
  2. (an) Silbia Garcés Lardiés,Francho Rodés Orquín:Un borguil de parolas.Bocabulario dialeutal escolar, Gubierno d'Aragón, 2006, ISBN 84-689-7358-0, p.44
  3. (es) Ana Leiva Vicén:Léxico aragonés de Antillón (Huesca). Análisis lingüístico (II). Alazet: Revista de Filología Nº 16, 2004, pp. 67-174, ISSN 0214-7602
  4. 4,0 4,1 (es) SAROÏHANDY, Jean-Joseph, Misión lingüística en el Alto Aragón (compilación de materials ineditos dende 1906); Xordica Editorial. Zaragoza, 2005. ISBN 84-96457-06-0
  5. 5,0 5,1 (es) ARNAL PURROY, Mª Luisa, Diccionario del habla de la Baja Ribagorza Occidental -Huesca-; Gara d'Edizions. Zaragoza, 2003. ISBN 84-8094-052-2

Se veiga tamién editar