Abai
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Abai (Abay en castellano) ye un lugar aragonés en o termin municipal de Chaca, comarca d'a Chacetania y partiu chudicial de Chaca, en a provincia de Uesca. Fa parte d'a diocesi de Chaca y archidiocesi de Pamplona.
Abai Abay | |
Lugar d'Aragón | |
Entidat • País • Provincia • Comarca • Municipio |
Lugar Aragón Uesca Chacetania Chaca |
Partiu chudicial | Chaca |
Población • Total |
42 hab. (2017) |
Altaria • Meyana |
775 m. |
Distancia • 7 km • 76 km |
enta Chaca enta Uesca |
Codigo postal | 22700 |
Patrons | Sant Andreu apóstol |
Parroquial • Diocesi • Arcipestrau • Parroquia |
Chaca Chaca-Berdún Sant Andreu |
Coordenadas | |
Cheografía
editarAbai, construyito a 775 metros d'altaria sobre o livel d'a mar, ye situato a una distancia de 7 km a l'ueste de Chaca,[1] a capital d'o municipio y d'a comarca, y a 76 km de distancia de Uesca, a capital d'a suya provincia.
Ye amán d'o río Aragón.
Historia
editarSeguntes Agustín Ubieto Arteta, a primera cita d'o lugar ye de 1042, recullita en a obra d'Eduardo Ibarra y Rodríguez Documentos correspondientes al reinado de Ramiro I (1034-1063), en Colección de documentos para el estudio de la Historia de Aragón, I (Zaragoza, 1904), y documenta as variants Abay, Abagi, Auai, Auay, Auagi, Auaye, Avay, Avagi y Avaye.[2]
En 1042 o monesterio de Sant Hadrián de Sasau yera propietario de biens en Abai; en 1063 o rei d'Aragón Remiro I donó o lugar a lo capítol d'a seu de Chaca.[1]
En 1915 Abai formó municipio independient, con as localidaz d'Ascara (adhibita a Abai en os anyos 1860), Banaguás y Guasiello.[1] En 1944, seguntes o Decreto de 25 de chinero (Boletín Oficial del Estado de 10 de febrero) formó o municipio de Banaguás, chunto con Araguás d'o Solano y Caniars. Huei toz istos lugars fan parte d'o termin municipal de Chaca, dende a incorporación a Chaca de Banaguás, en 1963 (Decreto 1803/63, de 4 de chulio, Boletín Oficial del Estado numero 178, de 26 de chulio).[3]
Demografía
editar
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidaz poblacionals en l'INE. |
Comunicacions
editarA traviés d'a carretera HU-V-2141, Abay se troba conectata con l'A-2605, una carretera local que marcha dende Chaca enta l'ueste, en pasando por Asieso, Guasiello y Banaguás antis de trobar-se con a HU-V-2141, continando enta l'este dica Caniars, Novés y Araguás d'o Solano, ta dimpués puyar enta o norte, por a val d'o río Estarrún, en pasando por O Fraixinal Alto, O Fraixinal Baixo (O Fraixinal), Lastiesas Baixas y Lastiesas Altas ta, contino, albandonar o termin muicipal de Chaca y marchar enta os Pirineus, en o termino municipal d'Aísa, a traviés d'Esposa.
Molimentos
editar- Ilesia de Sant Andreu d'Abai, una ilesia d'estilo romanico, d'os sieglos XI y XII, enamplata en o sieglo XVI. Protechita con a suya declaración como Bien d'Intrés Cultural en 2002.[4] Bi ha una cruz d'estilo renaixentista.[1]
- O crismón d'a primitiva ilesia romanica de Sant Andreu, trobato en o suelo d'o lugar, que hue s'expone en l'interior d'o templo.[5]
Fiestas
editar- 20 de chinero: Foguera de Sant Sabastián.
- 15 d'agosto: Fiestas de l'Asumpción d'a Virchen.
- 30 de noviembre: Fiestas de Sant Andreu apóstol, patrón d'Abai.
Vinclos externos
editar- (es) Web no oficial sobre Abay.
- (es) Abay en Románico aragonés.
Referencias
editar- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 (es) www.Abay.org.
- ↑ (es) Ubieto Arteta, Agustín: Toponimia aragonesa medieval, Valencia, 1972, pachina 19.
- ↑ (es) Gubierno d'Aragón: Entidades de población de Aragón y sus habitantes en los Censos de 1857 a 2001, febrero de 2003, 1ª edición.
- ↑ (es) Declaración d'a ilesia de Sant Andreu d'Abai como Bien d'Intrés Cultural en o BOA.
- ↑ (es) O Crismón d'Abay en o Catalogo de Crismons.
Lugars y barrios rurals de Chaca | |
---|---|
Poblaus: Abai | Avena | Ara | Araguás d'o Solano | Ascara | Asieso | Atarés | Badaguás | Banaguás | Baraguás | Barós | Bernués | Bescós de Garcipollera | Binué | Botaya | Caniars | Chaca | Espuéndolas | O Fraixinal | Gracionépel | Guasa | Guasillo | Ipás | Latiesas Altas | Latiesas Baixas | Lerés | Martillué | Navasa | Navasiella | Novés | Orante | Osia | Puerto d'Astún | Ulle | Villanoviella | Xarlata Despoblaus: Acín | Altasobre | Aspriella | Bataraguá | Bergosa | Bescansa | A Carrosa | Frauca | Larrosa | Sant Climent | Sasal | O Segaral | Uruén | Yosa de Garcipollera |