O Vetato
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
O Vetato ye un fabar situato en a val de Tena, en as garras de Penya Telera, entre as localidaz de Piedrafita y Tramacastiella.
Prencipalment ye un fayar, pero tamién bi ha pinos y abetoches. Entre a fauna hue podemos trobar sarrios, esquiruelos, pardos y mincharras, anque d'antis mas bi habió tamién lupos, bisonts y onsos.
O suyo nombre viene de que yera d'antis mas un puesto "vetato" ya que en iste fabar se reuniban as bruixas y bruixons d'a val ta fer os suyos aquelarres. Tamién viviban en a selva duendes y atras criaturas y por ixo los habitadors d'os lugars d'a val no gosaban dentra-ie muito a sobén. Cuan os vecins d'istos lugars dentraban en a selva yera ta replegar bella planta medicinal que i creixeba y que emplegaban ta curar tota mena de malautías, as mesmas plantas que con atras fins feban servir as bruixas y bruixons.
A bruixería
editarSon famosos en l'Alto Aragón os casos de bruixería que amaneixioron en Tramacastiella y O Vetato en o sieglo XVII que mos recenta Blasco de Lanuza en o suyo libro de 1653 "Patrocinio d'anchels y combate de demonios". Entre os anyos 1637 y 1642 bi habió una serie de posesions demoniacas en ista localidat y atras d'a val que afectoron a setanta y dos mullers. O diaple tamién s'apareixio cuantas vegatas con diferents formas como un francés y un mosén entre atras. O mesmo rei Felipe III d'Aragón habió d'intervenir ninviando a lo Inquisidor Cheneral ta la val. Por istos feitos fuoron chuzgatos Pedro Arruebo, vecín de l'Artosa y un d'os mas famosos bruixons d'Aragón, Miguel Guillén y Juan de Larrat, complices os dos d'istos feitos, tamién estioron embrecatos en o proceso mosen Lucas Aznar y a suya chermana. Arruebo fue condenato por bruixería y ninviato ta las galeras reyals y se cremoron a-saber-los amuletos y atros materials de bruixería publicament en Tramacastiella, antimás de fer-sen esconchuros en frent d'a suya ilesia.
Vinclos externos
editar