Luna

Luna
A Luna
Caracteristicas orbitals
Radio meyo:	384.400 km
Excentricidat:	0,0549
Periodo orbital:	27d 7h 43,7m
Inclinación:	5,1454º
Satelite de:	Tierra
Caracteristicas fisicas
Superficie:	38 millons km²
Masa:	7,349×10²² kg
Gravedat superficial:	1,62 m/s²
Velocidat d'escape:	2,38 km/s
Inclinación axial:	1,5424°
Albedo:	0,12
Temperatura superficial:
• Minima:	40 K
• Maxima:	396 K
• Meyana (día):	380 K
• Meyana (nueit):	120 K
Caracteristicas atmosfericas
Presión:	3 × 10^-10 Pa
Oxichén	43%
Silicio	21%
Aluminio	10%
Calcio	9%
Fierro	9%
Magnesio	5%
Titanio	2%
Níquel	0,6%
Sodio	0,3%
Cromo	0,2%
Potasio	0,1%
Manganés Ixufre Fosforo Carbonio Nitrochén Hidrochén Helio	0,1% 0,1% 500 ppm 100 ppm 100 ppm 50 ppm 20 ppm

Iste articlo ye sobre un satelite d'a Tierra; ta atros usos, se veiga Luna (desambigación).

A Luna^[1] ye o solo satelite natural d'a Tierra y o cinqueno satelite natural mas gran d'o sistema solar.^[2] Ye l'astro mas amanau t'a Tierra, y o que millor se conoix. O suyo diametro ye de 3.475 km (menos d'un tercio d'o diametro terrestre) y a distancia meya t'a Tierra ye de 384.400 km, bellas trenta vegadas o diametro d'a Tierra. Fa un chiro arredol d'a tierra en 27,3 días (periodo orbital) y a variación periodica d'a cheometría d'o sistema Tierra-Luna-Sol ye a responsable d'as fases lunars, que se repiten cada 29,5 días (periodo sinodico). Tien una masa muito menor que a terrestre, y l'aceleración d'a gravedat ye alto u baixo 1/6 d'a d'a Tierra. A suya superficie ye plena de cráters y poseye una atmosfera muito tenue. Vista dende a Tierra, ye l'obchecto terrestre mas brilant dimpués d'o Sol, y encara que no brila por ella mesma, sí que reflecta a luz d'o Sol.

FormaziónEditar

Se creye que a Luna se formó fa uns 4.510 millons d'anyos, no guaire dimpués d'a Tierra. A explicación mas acceptada ye que a Luna se formó a partir d'as enruenas que quedoron dimpués d'un impauto chigant entre a Tierra y un cuerpo hipotetico d'a grandaria de Marte clamau Theia.

Movimiento de rotaciónEditar

Fases d'a Luna vistas dende o hemisferio norte (dende o hemisferio sur l'orden ye inverso). 1. Luna perdita, 2-4. Luna creixient, 5. Luna plena, 6-8. Luna en mingua.

A Luna chira sobre un eixe de rotación que tien una inclinación de 88,3º con respecto a lo plano d'a eliptica de traslación arredol d'a Tierra. Ya que a duración d'os dos movimientos ye a mesma, a Luna presenta a la Tierra siempre o mesmo hemisferio.

AtmosferaEditar

A Luna tiene una atmosfera tant tenue que pareixe estar quasi en o vuedo, con una masa total de menos de 10 toneladas. A presión superficial d'ista chicota masa ye d'arredol de 3 × 10-15 atm (0.3 nPa); y vareya con o día lunar. As suyas fuents incluyen l'esbaficación y l'estricallación catodica, producto d'o bombardeyo d'o suelo lunar por os ions de l'aire solar.^[3] Os elementos que s'han detectau incluyen sodio y potasio, producius por l'estricallación catodica (tamién se troban en as atmosferas de Mercurio y Io); helio-4 y neón de l'aire solar; y argón-40, radón-222 y polonio-210, esbafaus dimpués d'a suya creyación por desintegración radioactiva dentro d'a crosta y o manto.

ExploraciónEditar

A Luna estió aconseguida por primera vegada por un obchecto creyau por humans en setiembre de 1959, quan a Luna 2 d'a Unión Sovietica, una nau espacial sin tripulación, s'esclafó intencionalment contra a superficie lunar. Estió seguiu por o primer aterrizache suau exitoso en a Luna por Luna 9 en 1966.

A Luna ye o unico obchecto celestial en que os humanos son plegaus y en que s'ha feito un aterrizache tripulau (clamau alunizache). O 20 de chulio de 1969 os astronautas d'a nau espacial Apollo XI estioron os primers hombres en pisar a suya superficie. Dende alavez, s'han feito 6 alunizaches tripulaus, o zaguero en 1972, toz adintro d'o programa Apollo. Bells países han nunciau os suyos plans ta fer tornar humans t'a superficie lunar como que por eixemplo Estatos Unitos con o suyo programa Artemis.

Estatus legalEditar

Encara que os modulos d'aterrizache d'as sondas Luna espardioron banderetas d'a Unión Sovietica en a Luna, y os astronautas d'o programa Apollo plantoron simbolicament banderas d'Estatos Unitos en os suyos puestos d'aterrizache, garra nación reclama a propiedat de garra parte d'a superficie d'a Luna. Rusia, China, India y Estatos Unitos son parte d'o Tractau de l'Espacio Exterior de 1967, que define a Luna y tot o espacio exterior como que a "provincia de toda a humanidat".

Luna en a culturaEditar

O contraste entre a parte mas luminosa y as zona mas fosca creya os patrons vistos por diferents culturas como que l'Hombre d'a Luna, o conello y o [[brúfol], entre atros. En muitas culturas prehistoricas y antigas, a Luna estió personificada como que una deidat u unatro fenomeno sobrenatural, y as vistas astrolochicas d'a Luna continan espardindo-se hue.

As fases regulars d'a Luna lo convierten en un reloch muit convenient, y os periodos d'os suyos creixents y minguants forman a base de muitos d'os calandarios mas antigos.

ReferenciasEditar

↑ (an) Silbia Garcés Lardiés,Francho Rodés Orquín:Un borguil de parolas.Bocabulario dialeutal escolar, Gubierno d'Aragón, 2006, ISBN 84-689-7358-0, p.35
↑ (en) Joseph A. Angelo Jr. Encyclopedia of Space and Astronomy, Facts on File, 2006, ISBN 978-0-8160-5330-8, p.406
↑ (en) Crotts, Arlin P.S. (2008). "Lunar Outgassing, Transient Phenomena and The Return to The Moon, I: Existing Data" (PDF). The Astrophysical Journal. 687 (1): 692–705.