Chupiter (planeta)

Iste articlo ye sobre a planeta Chupiter, ta atros usos d'iste termin se veiga Chupiter.
Articlo d'os 1000

Chupiter ye una planeta d'o Sistema Solar (estando la cinquena planeta d'o Sistema Solar, ordenadas as planetas seguntes a suya lonteza d'o Sol y d'o centro d'o sistema solar) y en ye la mas gran d'ixas planetas[1] por a suya masa, debant de Saturno; y chunto con Urano y Neptuno se clasifica como planetas chigantas gasiosas. A vegadas, a istas cuatre planetas se lis diz "chovianas", que significa "parellanas a Chupiter".

Chupiter  ♃
Caracteristicas orbitals
Radio meyo: 778.330.000 km
Distancia
ta o Sol:
5,20336301 UA
Excentricidat: 0,04839266
Periodo orbital
(sideral):
11a 315d 1,1h
Periodo orbital
(sinodico):
398,9 días
Inclinación: 1,30530°
Velocidat orbital meya: 13,0697 km/s
Satelites: 63 conoixitos
Caracteristicas fisicas
Diametro equatorial: 142.984 km
Superficie: 6,41×1010 km²
Masa: 1,899×1027 kg
Densidat meya: 1,33 g/cm³
Gravedat superficial: 23,12 m/s²
Velocidat d'escape: 59,54 km/s
Periodo de rotación: 9h 55,5m
Inclinación axial: 3,12°
Albedo: 0,52
Temperatura superficial:
 • Minima: 110 K 
 • Maxima: N/A K
 • Meyana: 152 K 
Caracteristicas atmosfericas
Presión: 70 kPa
Hidrocheno 81%
Oxicheno 17%
Metano 0,1%
Vapor d'augua 0,1%
Almoniaco 0,02%
Etano 0,0002%
Fosfina 0,0001%
Sulfuro d'hidrocheno 0,0001%

Ye como s'ha dito una planeta chigant gasiosa y tien un diametro de 142.984 km; a suya orbita tien un radio de 778.330.000 km (5,2 UA). De feito se tracta d'una planeta que ye por a suya masa mas voluminosa que todas as atras planetas d'o Sistema Solar reunidas; de feito, la masa choviana s'ha convertiu en una unidat de mesura en a ciencia de l'Astronomía ta mesurar a masa d'obchectos subestelars como las nanas pardas y las planetas chigantas gasiosas.

Ye una planeta formada mas que mas por hidrocheno, encara que una cuarta part d'a suya masa y una decena part d'o suyo volumen se composa d'helio, tenendo asinas comoisición pareixida a la d'o Sol. Se creye que poseye un nuclio rocoso formau por elemetos quimicos mas pesaus, pero como s'escayece en atras planetas chigantas gasiosas, Chupiter no poseye formalment una supericie solida, so que formada por una ampla capa d'hidrocheno metalico. En a composición d'a planeta tamién s`han detectau chicotas cantodas d'atros compuestos y elementos, como l'amoniaco, lo metano y mesmo l'augua. D'atra man, as grans presions cheneradas por compresión en a interior d'a planeta fan que se i chenere una cantidat de calor que mesmo supera la calor que la planeta recibe d'o Sol, como explica lo mecanismo de Kelvin-Helmholtz.

Exteriorment en a suya atmosfera son visibles as suyas bandas, un conchunto de cinturons de colors diferents impulsaus por vientos de gran intensidat (dica 600 km/h de velocidat) que cheneran turbulencias en as zonas de contacto entre bandas. Tamién destaca la Gran Taca Roya, una gran taca d'ixa color royenca que no ye atra cosa que un anticiclón chigant con una envergadura alto u baixo equivalent a la d'a Tierra y que se conoix denede lo sieglo XVII, encara que se constata que ha perdiu una part important d'o suyo volumen en as observacions sistematicas feitas dende lo sieglo XX..

Descubierto en l'antigüidat, o suyo nombre procede d'o dios d'a mitolochía romana Chupiter (equivalent a Zeus en a mitolochía griega).

Caracteristicas prencipals

editar

Atmosfera

editar

L'atmosfera de Chupiter no presenta una buega clara con l'interior liquido d'a planeta; la transición se va producindo d'una traza gradual. Se compone en a suya mayor parte d'hidrocheno (87 %) y d'helio (13 %), amás de contener chicotas cantidaz de metano, vapor d'augua, amoniaco y sulfuro de hidrocheno.

L'atmosfera de Chupiter ye dividida en cinturons foscos clamaus "bandas" y rechions claras clamadas "zonas", toz éls aliniaus en a dirección d'os paralelos. As bandas y zonas amugan un sistema de corrients d'aire alternants en dirección con a latitut y en cheneral de gran intensidat; per eixemplo, los aires en l'ecuador d'a planeta bufan a velocidaz arredol de 100 m/s (360 km/h) mientres que en a Banda Ecuatorial Norte, os aires pueden plegar a bufar a 140 m/s (500 km/h).

A Gran Taca Roya (conoixida en anglés per as siglas "GRS", Great Red Stain) tien una envergadura d'aproximadament unas dos vegadas y meya la d'a Tierra, y ye un anticiclón chigant muit estable en o tiempo. Os aires en os arredols d'o vortice tienen una velocidat de 400 km/h.

 
Boiras de Chupiter.

Estructura interna

editar

En l'interior d'a planeta l'hidrocheno, l'helio y l'argón se comprimen progresivament. L'hidrocheno molecular s'atape de tal traza que se transforma en un liquido a profundidaz d'uns 15 000 km baixo la superficie. Mas abaixo s'aspera la existencia d'un nuclio rocoso formau prencipalment per materials chelaus y mas densos.

Satelites

editar

Satelites galileanos

editar

Os prencipals satelites de Chupiter estioron descubiertos per Galileo Galilei lo 7 de chinero de 1610, ragón per a cual se les clama satelites galileanos. Son clamaus Io, Europa, Ganimedes y Calisto.

Satelites menors

editar

Amás d'os mencionaus satelites galileanos, as distintas sondas espacials ninviadas a Chupiter y observacions feitas dende la Tierra han enamplau lo numero total de satelites de Chupiter dica 79. Istos satelites menors se pueden dividir en dos grupos:

Sistema d'aniellos

editar

Chupiter poseye un tenue sistema d'aniellos que estió descubierto per la sonda espacial Voyager 1 en marzo de 1979. L'aniello prencipal tien uns 6400 km d'amplaria, orbita la planeta a 122 800 km de distancia d'o centro y tien una espesor vertical inferior a la decena de kilometros. A suya espesor optico ye tan reducida que nomás ha puesto estar observada per as sondas espacials Voyager 1, Voyager 2 y Galileo. Os aniellos son formaus prencipalment per polvo en cuenta de chelo como los aniellos de Saturno.

Exploración

editar
 
Recreyación d'a Jupiter Icy Mooons Explorer.

Chupiter ha estau visitau pa la suya exploración per bellas misions espacials d'a NASA dende l'anyo 1973.

Dinantes as misions Pioneer 10 y Pioneer 11 realizoron una exploración preliminar con sobrevuelos d'a planeta estando a sonda Pioneer 10 qui sobrevoló Chupiter per primera vegada en a historia en aviento de 1973.

D'atra man, as misions Voyager 1 y Voyager 2 tamién visitoron Chupiter en l'anyo 1979. En 1995 a misión Galileo encetó una misión d'exploración d'a planeta de siet anyadas de durada.

As siguients misions facioron nomás que aproximacions, ya en o sieglo XXI; en aviento de 2000 a misión espacial Cassini-Huygens fació un sobrevuelo leixano en o suyo viache con destín a Saturno. En febrero de 2007 a planeta Chupiter estió visitada per a sonda New Horizons en o suyo viache enta Plutón.

Dica l'anyo 2016, concretament o 5 de chulio, no dentró en orbita de Chupiter la sonda espacial Juno pa estudiar l'atmosfera, a magnetosfera y as auroras d'ista planeta.

L'Achencia Espacial Europea (ESA) con a Misión JUICE (Jupiter Icy Moons Explorer) explorará y estudiará Chupiter y tres d'os suyos satelites galileanos, Ganímedes, Calisto y Europa, una vegada allí habría de descubrir si i hai augua liquida debaixo d'as suyas superficies. La nave estió lanzada lo 14 d'abril de 2023,[2] estando prevista la suya plegada a Chupiter en chulio de 2031. A suya primera etapa de treballo prencipiará orbitando arredol de Ganímedes en aviento de 2034.

Referencias

editar

Vinclos externos

editar
 
Biquizionario
O Biquizionario tien una dentrada sobre o simbolo astronomico de Chupiter.


O Sistema
Solar
 
Planetas · Nanas Sol · Mercurio · Venus · Tierra · Marte · Ceres · Chupiter · Saturno · Urano · Neptuno · Orcus · Plutón · Haumea · Quaoar · Makemake · Gonggong · Eris · Sedna