Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Carbonio
BoroCarbonioNitrocheno
-

C

Si
Información cheneral
Nombre, simbolo, numero Carbonio, C, 6
Serie quimicaNo metal
Grupo, periodo, bloque 142, p
ColorNegro (grafito)
Incoloro (diamant)
Peso atomico 12.0107(8) g·mol−1
Configuración electronica 1s2 2s2 2p2
Electrons por capa 2, 4
Propiedaz fisicas
FaseSolido
Densidat (a t.a.)(Grafito) 1.9-2.3 g·cm−3
Punto de fusión3925 K
(3652 °C, 6605 °F)
Entalpía de fusión(Grafito) ? 100 kJ·mol−1
Entalpía de fusión(Diamant) ? 120 kJ·mol−1
Entalpía de vaporización715 kJ·mol−1
Calor especifica(25 °C) (Grafito)
8.517 J·mol−1·K−1
Calor especifica(25 °C) (Diamant)
6.115 J·mol−1·K−1
Presión de vapor (Grafito)
P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T/K   2839 3048 3289 3572 3908
Propiedaz atomicas
Estructura cristalina(Grafito) hexagonal
Estatos d'oxidación4, 3 , 2, 1, 0, -1, -2, -3, -4
Electronegatividat2.55 (escala de Pauling)
Enerchías d'ionización
(mas)
1ª: 1086.5 kJ·mol−1
2ª: 2352.6 kJ·mol−1
3ª: 4620.5 kJ·mol−1
Radio atomico70 pm
Radio atomico (calc.)67 pm
Radio covalent77 pm
Radio de van der Waals170 pm
Atra información
Ordenación magneticaDiamagnetico
Resistividat electrica(Grafito) 1.375*10-5Ω·m
Conductividat termal(300 K) (Grafito)
(80–230) W·m−1·K−1
Conductividat termal(300 K) (Diamant)
(900–2320) W·m−1·K−1
Difusividat termica(300 K) (Diamant)
(503–1300) mm²/s
Dureza Mohs(Grafito) 1-2
Dureza Mohs(Diamant) 10.0
Numero CAS7440-44-0
Isotopos mas estables
iso AN Vida MD ED (MeV) PD

15

12C 98.9% 12C ye estable con 6 neutrons
13C 1.1% 13C ye estable con 7 neutrons
14C traza 5730 anyos beta- 0.156 14N

O carbonio ye un elemento quimico de numero atomico 6. Ye un elemento, por un regular, tetravalent, no metalico y solido a temperatura ambient.

Ye l'elemento quimico base en a vida organica, y ye a base d'a quimica organica. Totas as formas de vida conoixidas son formatas de moleculas composatas prencipalment por carbonio, hidrocheno, nitrocheno y oxicheno (amás de muitos atros elementos en menos proporción). Iste elemento no metalico tien a intresant propiedat de poder enlazar-se con él mesmo y con una ampla variedat d'atros elementos. Se conoix cuasi 10 millons de compuestos organicos composaus por estructuras de carbonio.

Caracteristicas prencipals editar

O carbonio ye un elemento important por diversas razons:

Aplicacions editar

O carbonio ye un component vital de toz os sers vivos, y sin o cual a vida, tal como a conoixemos, no podría existir. L'actividat economica mas gran relativa a o carbonio (en l'actualidat) ye en forma d'hidrocarburos, os ditos combustibles fosils, gas metano y crudo. O crudo ye emplegato por a industria petroquimica ta producir mas que mas petrolio, benzina, gasolio y queroseno a traviés d'un proceso de destilación en as ditas refinerías. O crudo ye a materia primera ta muitas sustancias sinteticas, entre ellas os omnipresents plasticos.

 
Tochez de carbón vechetal

Atros usos:

As propiedaz quimicas y estructurals d'os fulerenos, en a forma de nanotubos de carbonio, tienen un futuro prometedor en o naixient campo d'a nanotecnolochía.

Historia editar

 
Caseta de carboners en a val de l'Asieso

O carbonio (l'orichen latín d'a parola proviene d'o carbón), fue descubierto en a prehistoria, y se creyaba cremando material organico (lenya) en manca d'oxicheno. L'obchectivo de l'oficio de carbonero yera a obtención de carbón.

Os diamants, tamién conoixitos dende fa muito tiempo, son consideratos a piedra preciosa por excelencia, debito a la suya gran dureza y brillo.

Os fulerenos, descubiertos en a decada de 1980, tienen un futuro prometedor en o campo d'a nanotecnolochía.

En a naturaleza editar

 
Os diamants son carbonio puro

O carbonio no se creyó mientres o Big Bang ya que hese amenistato a triple colisión de particlas alfa (nuclios atomicos d'helio) y l'universo s'expandió y enfrió prou a escape ta que a probabilidat de que ixo pasase fuese significativa. A on sí ocurre iste proceso ye en l'interior d'as estrelas (en a fase «RH (Branca horizontal)») a on iste elemento ye abundant, trobando-se amás en atros cuerpos celestes como as estrelas y en as atmosferas d'as planetas. Bels meteoritos contienen diamants microscopicos que se formoron cuan o sistema solar yera encara un disco protoplanetario.

En combinación con atros elementos, o carbonio se troba en l'atmosfera terrestre y disuelto en l'augua, y acompanyato de menors cantidaz de calcio, magnesio y fierro forma masas granizas de roca (calcaria, dolomia, marbre, etc.).

O grafito se troba en grans cantidaz en Estaus Unius, Rusia, Mexico, Gronlandia y India.

Os diamants naturals se troban asociatos a rocas vulcanicas (kimberlita y lamproita). Os mayors depositos de diamants se troban en o continent africano (Sudafrica, Namibia, Botsuana, Republica d'o Congo y Sierra Leona. Existe amás depositos importants en Canadá, Rusia, Brasil y Australia.

Precaucions editar

Os compuestos de carbonio tienen una gran variedat d'efectos toxicos. O monoixido de carbonio (CO), present en os gases d'escape d'os motors de combustión, y o cianuro (CN-), que a vegadas contamina as menas, son extremadament toxicos ta os mamifers. Muitos atros compuestos no son toxicos, sino esencials ta la vida, pero presentan atros periglos. Gases organicos como o etileno (CH2=CH2), l'acetileno (HC≡CH), y o metano (CH4) son explosivos y inflamables si se mezclan con l'aire.

Se veiga tamién editar

Referencias editar

  1. {{{títol}}}.
  2. (en) The Nobel Prize in Chemistry 1960 A. Westgren. Nobel Foundation, 1960

Vinclos externos editar