Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Ta atros emplegos d'o toponimo Mont-fort se veiga Mont-fort (desambigación) u Monforte (desambigación).

Mont-fort (en castellano Monforte de Moyuela) ye un municipio y localidat aragonesa situata en a muga norte d'a provincia de Teruel, en a comarca de Xiloca.[1]

Mont-fort
Monforte de Moyuela
Municipio d'Aragón
Bandera Escudo d'armas
Anvista de Mont-fort
Envista de Mont-fort
Entidat
 • País
 • Provincia
 • Comarca
Municipio
 Aragón
 Teruel
Xiloca
Partiu chudicial Calamocha
Superficie 47,77 km²
Población
 • Total

83 hab. (2013)
Altaria
 • Meyana

1.008 m.
Distancia
 • 121 km

enta Teruel
Alcalde Paula Delmás Biel (2019)
Codigo postal 44493
Chentilicio Montfortino
Parroquial
 • Diocesi
 • Arcipestrau
 • Parroquia

Teruel y Albarracín
Mont Albán
Asumpción de Ntra. Sra.
Ríos Nogueta (u Santa María)
Coordenadas
Mont-fort ubicada en Aragón
Mont-fort
Mont-fort
Mont-fort en Aragón
Web oficial

Tien una población de 80 habitants (censo de 2007) en una superficie de 47,77 km², con una densidat de población de 1,68 hab./km².

Cheografía

editar

Mont-fort se troba situato a o piet d'a sierra d'Orich (Sistema Iberico), a una altaria de 1.008 m y en a marguin dreita d'o río Nogueta (u Santa María), afluent d'o río Moyuela, a o que debe o suyo apellito en castellano.

Ye situato a una distancia de 121 km de Teruel, a capital d'a suya provincia.

O termin municipal de Mont-fort muga con os municipios de Blesa, Uesa, Loscos y Plenas.

Historia

editar

A carta de población de Mont-fort ye de l'anyo 1157. Mont-fort yera situato orichinalment chunto a o castiello, esplazando-se dimpués a o plan. Tenió, dende o prencipio d'a Reconquiesta una gran importancia estratechica: yera o punto de contacto entre a depresión d'Ebro y o Sistema Iberico, en a Extremadura aragonesa.

Mont-fort amanixe como una d'as mencions decumentals mas antigas d'a redolada, ya que se repobló en 1157, anyada en a que Remón Berenguer IV lo prene y le da a Carta de población, con os fueros de Zaragoza y fixando as mugas d'o lugar. Mientres un breu periodo de tiempo estió cabeza d'una Comunidat d'aldeyas, ta integrar-se dimpués en a Sexma de Trassierra, una d'as cinco u seis en que se trestallaba a Comunidat de Daroca.

En 1877 s'adhibió a o termin municipal montfortino a pardina d'Otón, con a condición de que heba a pagar un censo a la Comanda de Mont Albán d'a Orden de Sant Chaime.

Toponimia

editar

Seguntes diz a tradición popular en primeras se deciba Montefuerte y por contracción d'o vocable cambeó ta Monfort. O nombre podría tener un orichen a partir de nombre de persona (bi ha toponimos d'o tipo Mont-fort en Francia con orichen antroponimico[2]).

Monfort ye como se vei ya en a Carta de población de 1157:

In nomine sancte et individue trinitatis. Ego Raimundus Dei gracia comes barchinonensis et princeps aragonensis facio hanc cartam donationis et cesionis vobis omnibus populatoribus de Monfort qui ibi estis populati veneritis.

Tamién apareix como Monfort, Montfort, u bellas variants, en a Bula d'Hadrián IV (que ye una confirmación d'ilesias que fa o Papa Hadrián IV a o bispe de Zaragoza en 1159), en a lista de primicias de 1279-1280 y en o Fogache de 1495. En o "libro d'a manifestación d'o morabetín d'as aldeyas d'a ciudat de Daroca"[3] (1373) s'escribe Moffort.

O nombre se castellanizó anyadendo una -e seguindo o modelo de Argent-Argente, Cascant-Cascante, y se convertió en Monforte. Dende 1916 ye conoixito oficialment ya como Monforte de Moyuela.

Bi ha microtoponimos en idioma aragonés u talment en mozarabe como o río Nogueta (d'o latín NUCETUM como "Nocito"), tamién conoixiu como río Santa María.

Camín d'o Cit

editar
 
Placa conmemorativa d'o paso d'o Cit Campeador por Mont-fort.

A localidat ye incluyita en a Rota d'o Cit, creyata en 1999 por diversas deputacions provincials ta remerar os nueucientos anyos d'a muerte d'o Cit Campeador, ya que ye Mont-fort un d'os lugars por a on que pasó iste personache. A prueba d'ello ye que apareixe en o propio Cantar d'o mío Cit, libro en que se basa a rota:

Hya va el mandado por las tierras todas,
pesando va a los de Monçon [Mont-fort] e a los de Huesca [Huesa].

Demografía

editar
Evolución demografica
1362 f 1495 f 1842 1857 1860 1877 1887 1897 1900
- - - - - - - - 702

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991
753 698 664 488 478 347 203 126 116

1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
- - - - 84 63 61 58 81

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
73 75 76 81 80 84 80 69 64

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
63 66 63 66 66 64 65 67 71

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 -
71 75 - - - - - - -

 1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito.
Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidaz poblacionals en l'INE.

Administración

editar
 
L'actual Casa d'a Villa de Mont-fort.

Reparto de concellers

editar
Eleccions municipals
Partiu 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019
CHA 1
PAR 1 1 - - 2 3 1
PCE -
PP 4 5 - - - - - 1
PSOE 1 5 - 1 1 1 -
UCD 5
Total 5 5 5 5 1 1 1 1 3 3 3

Alcaldes

editar
Lista d'alcaldes
Lechislatura Nombre Partiu politico
19791983 Adolfo Roche Gadea UCD
19831987 PP
19871991 PP
19911995 PSOE
19951999 Pedro Ángel Gadea de Cortes PAR
19992003 Pedro Ángel Gadea de Cortes PAR
20032007 Carmelo Esteban Lacasa PSOE
20072011 Carmelo Esteban Lacasa PSOE
20112015 José Gracia Plou PAR
20152019 José Gracia Plou PAR
20192023 Paula Delmás Biel PP
20232027 Paula Delmás Biel [4] PP

Molimentos

editar

Molimentos relichiosos

editar
  • Ilesia Parroquial de Nuestra Sinyora de l'Asumpción (sieglos XVI a o XVIII). Edificata a espensas d'os vecins, dimpués de ser destruita l'antiga mientres as Guerras Carlistas; se remató a suya construcción en 1847, encara que en 1849 mancaba de fer a torre.
  • Ermita d'a Virchen de Belén (sieglo XVIII), con precedents goticos.
  • Ermita d'a Virchen d'o Pilar.
  • Ermita d'a Santa Sepoltura (Santo Sepulcre) (1791). Construcción de mampostería, d'una nau d'un trampo cubillata con vuelta vaída y lunetos. Actualment de propiedat privata.

Molimentos civils

editar

Fiestas

editar
  • Sant Antón, patrón d'as bestias (17 de chinero). Fogueras y bendición d'animals.
  • Sant Blas, patrón de Mont-fort (3 de febrero). Procesión con a imachen d'o santo por as carreras d'o municipio, bendición de lamins y reparto de roscón bendecito.
  • Romería a l'Ermita d'a Virchen d'o Pilar (Tercer sabado de mayo, encara que a suya calendata real ye o Lunes de Pentecostés). Se celebra misa en ista ermita, situata amán d'os estreitos d'o río Santa María, dimpués d'a cual o Concello ofreixe un "refresco popular". Gran parti d'os asistents realiza dimpués una chenta en o campo.
  • Fiestas Mayors en Honor a l'Alabanza d'a Santa Cruz (Meyatos d'agosto, encara que en realidat ye o 14 de setiembre). As tipicas fiestas de verano d'os lugars, con actos relichiosos, festivals de ixota, chuegos tradicionals y ta os mas chicoz, concursos y verbenas.
  • Birlas, chuego tradicional (pareixito a os bolos) que practican hue en día as mullers. Anyalment se fa un campionato local mientres as fiestas patronals.

Asociación Socio-Cultural

editar

Mont-fort tien una asociación socio-cultural dita Montefuerte, establita en 1990 y con seu en l'antiga escuela de ninyas. O nombre d'esta asociación proviene de l'antigo nombre d'o lugar y realiza tot tipo de actividaz culturals; dende excursions a chentas, cursos y chuegos ta os ninos, antimás d'a tipica participación en a Ofridura de Flors a la Virchen d'o Pilar.

Personalidaz naixidas de Mont-fort

editar

Bibliografía

editar
  • "Monforte de Moyuela". Folleto informativo. (Ayuntamiento de Mont-fort, Deputación de Teruel, Gubierno d'Aragón; ¿2002?)

Referencias

editar

Vinclos externos

editar