Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Istriot
Atras denominacions:
Parlau en: Costa suroccidental d'Istria (Croacia)
Rechión: {{{territorios}}}
Etnia: {{{pueblo}}}
Parladors: 1000-2000, en periglo de desaparición
Posición: [1] (Ethnologue 1996)
Filiación chenetica: Indoeuropea

  Luenga italica
   Luenga romanica
    Istriot

Estatus oficial
Oficial en:
Luenga propia de: {{{propia}}}
Reconoixiu en: {{{reconoixiu}}}
Regulau por: Sin de regular
Codigos
ISO 639-1 -
ISO 639-2
ISO 639-3 [2]
SIL
Distribución historica d'o istriot

L'istriot u istrián ye una luenga romanz que se charraba en tota a costa suroccidental d'Istria antes d'a segunda Guerra Mundial, y que ye en periglo de desapareixer, con talment 1000 parlants. Os lingüistas no se posan d'alcuerdo en a suya clasificación, pero por un regular ye considerata d'o diasistema italiano d'o norte chunto con o veneciano.

Denominación editar

Os parlants no lo denominan istrián, y lo denominan con o chentilicio d'a localidat gran de referencia en l'aria on se parla: En Vodnjan en dicen "Bumbaro", en Bale "Vallese", en Rovinj "Rovignese", en Šišan "Sissanese", en Fažana "Fasanese" y en Galižana "Gallesanese". O termin istriota fue creyato por o lingüista italiano Graziadio Isaia Ascoli, qui tamién creyó o toponimo Venezia Giulia ("Venecia Chuliana").

Clasificación editar

 
As luengas romances d'a costa hadriana

Matteo Bartoli considera que ye un luengache relacionato con o retorromanico d'os Alpes, que dica 'anyo 1000 s'estendería dende Istria dica Suiza.[1]

Tullio de Mauro y Maurizio Dardano lo consideran un dialecto noritaliano independient, que no perteneixería ni a lo veneciano ni a lo galoitalico.

Atras ideyas sobre a clasificación d'o istrián se planteyan que siga una luenga independient d'a branca italo-dalmata, u un dialecto transicional entre o veneciano y o dalmata.

Situación editar

 
Porcentaches de parlants de l'italiano (incluindo-ie l'istriot y o veneciano) seguntes o cens austriaco de 1910.

L'aria on se charraba o istrián antes d'a segunda Guerra Mundial yera una estreita francha costera, a marina suroccidental d'Istria, y ya levaba un sieglo retaculando debant d'o croata y d'o veneciano. Carlo Tagliavini estimaba que os parlants de l'istriot yeran uns 50.000. Dimpués d'a segunda Guerra Mundial, cuan Istria deixó de depender d'Italia y pasó a depender de Yugoslavia, a mayor part d'os italianos de tota a costa de Croacia u fuoron forachitatos u emigroron ta Italia. Muitos parlants de l'istriot s'establioron en Trieste, alavez capital d'o Territorio libre de Trieste.

Entre os parlants d'o istrián que quedoron en Istria se crebó a transmisión cheneracional d'o luengache romanz, y hue no lo charran que os viellos. Con menos de 2.000 parlants, talment uns 1.000, a Unesco ha declarato este idioma como luenga en periglo d'estinción. As ciudaz on bi ha mes parlants son Rovinj (Rovigno) y de Vodnjan (Dignano).

Referencias editar

  1. Bartoli, Matteo. Le parlate italiane della Venezia Giulia e della Dalmazia. Tipografia italo-orientale. Grottaferrata 1919.


Luengas romances
Aragonés | Arrumano | Astur-leyonés | Castellano | Catalán | Corso incluindo o gallurés | Chudeocastellano | Dalmata | Francés incluindo o diasistema d'as luengas d'oïl con o Borgonyón, Campanyés, Franco-Contés, Galó, Lorenés, Normando (Guernesiés, Jèrriais y Anglo-normando), Petavín-Santonchés, Picardo y Valón | Francoprovenzal | Friulán | Gallego | Istriot | Istrorrumano | Italiano | Ladino | Ligur | Lombardo | Meglenorrumano | Napolitán | Occitán incluindo o gascón y l'aranés | Piemontés | Portugués | Rumanche | Rumano | Sardo incluindo o sasarés | Siciliano | Veneciano