Macizo de Perdiguero
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
O macizo de Perdiguero (en francés massif de Perdiguère u massif du Luchonnais) ye un macizo d'os Pireneus, situau entre os departamentos franceses de l'Alta Garona y os Altos Pireneus en a rechión d'Occitania, y a provincia de Uesca en Aragón. Ye situau por tanto en a muga entre Aragón y Francia, asinas como en a divisoria d'auguas entre as compleganzas d'a Garona, que desaugua en l'Atlantico en a versant norte, y de l'Ebro, que lo fa en a Mediterrania en a versant sud.
| Macizo de Perdiguero Massif de Perdiguère | |
|---|---|
 | |
| Cheografía | |
| Cordelera | Pireneu axial |
| Sector | {{{sector}}} |
| {{{tpran}}} | {{{ran}}} |
| Maxima altaria | 3.222 m, Tuca d'el Perdiguero |
| Cimas importants | |
| Largaria | |
| Amplaria | |
| Superficie | |
| Vértiz cheodesico | |
| Subsistemas | {{{subsistemas}}} |
| Administración | |
| Estau | |
| País |  Ribagorza, Aragón Alta Garona y Altos Pireneus Occitania.
|
| ' | |
| Cheolochía | |
| Edat | Paleozoico |
| Materials | Rocas plutonicas |
| Tipo | {{{tipo}}} |
.png)  | |
Tien unas midas de 19 km de largaria por 15,5 km d'amplo, y remata en a tuca d'el Perdiguero a 3.222 metros. Ye o cinqueno macizo más alto d'os Pireneus dimpués d'os macizos de Maladeta (3.404 m), Pocetz (3.375 m), As Tres Serols (3.355 m) y Camachibosa (3.298 m). Chelochicament parlando, debiu a la naturaleza plutonica d'as suyas rocas y d'a suya posición central en a cordelera, o macizo de Perdiguero fa parti de'a zone axial d'os Pireneus[1].
Toponimia
editarO nombre d'as montanyas, d'os ibons y atros accidents cheograficos, tien a sobén orichens locals:
- o cul de Crabioles viene de Crabieues en occitán gascón y significa "chicotas crabas u bucardos"[2].
- os ibons des Gorgs Bllancs, tamién d'o gascón Gourg, gorga en occitan, con o mesmo significau en aragonés, y d'a color bllanca que tienen istos ibons.
- l'ibón d'O, antis dito ibón de Séculéjo dica o sieglo XIX, tamién d'o gascón iu u èu que significa chustament "ibón"[3], por lo que sería un tautotoponimo.
As montanyas, a vegadas, pueden tener dos nombres diferents en función d'os habitants de cada versant, como a tuca de Cllarabida que se diz tamién Pouchergues.
O pireneísmo, en o sieglo XIX, aportó nombres oficials a tot lo que se diferenciaba una mica en cada crencha. Apareixen alavez muitos nombres d'ista epoca en picos de más de 3.000 m, altaria simbolica en os Pireneus. En son eixemplos:
- o pico de Campvièlh pa desinar a o pico que domina os praus de Campvièlh.
- a tuca de Crabioles por os praus de Crabioles que se troban debaixo.
- a tuca de Gorgs Bllancs por os ibons situaus debaixo en a versant francesa.
- o pico d'eths Picholes por os cursos d'augua en o suyo costau este, en gascón eths picholes u es pitcholes, que significa "as chicotas canals".
Bellas cimas fuoron nombradas en homenache a pireneistas d'ixa epoca:
- o pico Belloc homenacheando a Émile Belloc (1841-1914).
- o pico Lézat, fendo referencia a Toussaint Lézat qui fació a suya primera puyada en 1852.
- a tuca d'el Puerto d'O tamién se conoixe como pico Jean Arlaud en homenache a Jean Arlaud, muerto en o macizo en 1938.
- os picos vecins de Rabadá y de Navarro fuoron nombraus en homenache a os pireneistas y alpinistas aragoneses, os dos companyers, Alberto Rabadá y Ernesto Navarro.
Cheografía
editarO macizo se situa en a linia d'a crencha d'as más altas cimas d'os Pireneus, constituyindo a linia divisoria d'auguas d'as dos versants d'a cordelera. A muga entre Aragón y Francia s'estableixe en ista linia natural, y o macizo ye situau en a parti sud en o municipio aragonés de Benás en l'extremo norte d'a provincia de Uesca, y en as comunas francesas de Lodenvièla, en os Altos Pireneus, y d'Òu y Banyeras de Luixón en Comenche en l'extremo sud d'o departamento de l'Alta Garona.
O macizo ye muito mas estendillau por a cota occitana que por l'aragonesa. En efecto, en a cota aragonesa o macizo baixa dreitament dende a linia d'a crencha pa formar as versants d'a vall d'Estós y de l'alta vall de Benás, fueras d'una zona triangular entre istas dos vals, a on trobamos os suyos picos en territorio aragonés. En a cota occitana, o macizo s'estendilla más de 10 km a o norte, y tien a-saber-los ibons, fruito d'os antigos culs, como o cul de Crabioles, asinas como cheleras, como a d'el Sellant de la Vaca, amán d'as crenchas altas. Toz istos relieus son de grandaria modesta y representan as restas d'o zaguer periodo glaciar en os Pireneus.
O pico de la Madera, chusto a l'ueste d'a tuca de Cllarabida, marca a muga occidental d'o macizo, dillá prencipia o macizo de Vachimala. A o declive d'o relieu s'une una cesura cheolochica a on se pasa de rocas plutonicas a sedimentarias. En a cota este a linia d'a crencha en a muga baixa lentament y s'une a o macizo de Benás que ye de feito l'antena nord-este d'o macizo de la Maladeta.
Prencipals picos
editar| Pico | Altaria (metros) |
|---|---|
| Tuca d'el Perdiguero | 3.222 |
| Tuca de Lliterola | 3.132 |
| Tuca de Gorgs Bllancs | 3.129 |
| Tuca Roya de Lliterola | 3.121 |
| Tuca de Crabioles | 3.116 |
| El Sellant de la Vaca | 3.110 |
| Tuca de Malpás | 3.109 |
| Pico Lézat | 3.107 |
| Tuca d'el Sellant de la Vaca | 3.071 |
| Pico d'eths Picholes | 3.065 |
| Gran Quayrat | 3.060 |
| Tuca d'el Portillón d'O | 3.050 |
| Tuca de Rabadá | 3.045 |
| Tuca de Navarro | 3.043 |
| Pico Camboué | 3.043 |
| Tuca de Cllarabida | 3.020 |
| Pico Belloc | 3.008 |
| Tuca d'el Bom | 3.006 |
| Pico Saint-Saud | 3.003 |
| Pico de Hourgade | 2.964 |
| Pico des isclots | 2.922 |
Referencias
editar- ↑ (fr) Cartes géologiques de France. Bureau de recherches géologiques et minières
- ↑ (fr) Marcellin Bérot, La toponymie
- ↑ (fr) Au pays des 2500 lacs. Confédération Pyrénéenne du Tourisme
| Macizos, sierras y sarratos d'o Pireneu axial | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
Datos: Q40410092
Multimedia: Massif de Perdiguère / Q40410092
