Castor fiber
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Castor fiber | |
---|---|
Denominacions populars | |
Vebre, Vibre, Castor
| |
Estau de conservación | |
Clasificación cientifica | |
Eukaryota | |
Animalia | |
Filo:
|
Chordata |
Mammalia | |
Rodentia | |
Castoridae | |
Castor | |
C. fiber | |
Descripción | |
Castor fiber
Linné, 1758 | |
Distribución cheografica | |
Aria de distribución de Castor fiber. |
O castor europeu (Castor fiber (Linné 1758)), en bel texto medieval aragonés nombrau vibre u vebre, ye una especie de radedors d'a familia d'os Castoridae, a sola especie euroasiatica d'o chenero. Ya en a Edat Meya heba desapareixiu d'Aragón pero encara se'n troba eixemplars en a compleganza d'o Roine en Occitania y Arpitania.
Castor fiber apareixe en o Pleistoceno inferior, estando-ne os restos mes antigos en os Pireneus d'a glaciación de Mindel, continando present en o Riss y en o Würm. A zaguers d'o Würm y en part de l'Holoceno ye cuan mes abundant ha estau en os Pireneus, en as dos versants. Plinio o Viello y Estrabón parlan de l'abundancia d'o vibre en Hispania, y de feito se n'han trobau restas de vibre en o chacimiento romano de Bilbilis (Calatayú). O zaguer vibre peninsular conoixiu ye de periodo romano tardano y ye de Sant Pere de Gavà en a desembocadura d'o Llobregat.
Os vibres d'Europa Occidental estioron a cantos d'extinguir-se en os sieglos XIX y XX por un caza abusiva, y os zaguers que quedaban yeran en o sud de Noruega y en as compleganzas de l'Elba y o Roine. As mesuras de protección tenioron efecto y dende ixos reductos s'ha puesto reintroducir en atros puestos.
Zoonimia
editarEn o sieglo XV son denominaus vebres en os peaches de Zaragoza y Monzón. En atros textos medievals como "Letra intimada" dicen vibre. O zoonimo vebre, vibre ye una palabra d'orichen celta con paralelo en o francés bièvre.
Manimenos en a traducción aragonesa d'o "Libro d'el Trasoro" dicen castor, que ye como en os peaches de Zaragoza y Daroca denominan a la secreción d'as glandulas odoriferas de l'animal y que se feban servir como perfumes y medecinas.
Pa diferenciar a esta especie d'a suya vicariant en Norteamerica en o luengache cientifico anyaden l'adchectivo "europeu" y "euroasiatico" a la denominación vernacla. D'esta traza en aragonés sería "vibre europeu" u "castor europeu".
Presencia en Aragón
editarEn Espanya estió introduciu en o río Ebro con a suelta de 18 eixemplars en 2003,[1] dende alavez presenta una rapida expansión y esta present en muitos rios d'a cuenca de l'Ebro, lo Galligo, lo Cinca, lo Xalón, lo Martín, lo Arba y en a cabecera d'a Onsella.[2]
Referencias
editar- ↑ Ceña, J.C., Alfaro, I., Ceña, A., Itoitz, U., Berasategui, G. & Bidegain, I. 2004. Castor europeo en Navarra y La Rioja. Galemys.
- ↑ Los castores siguen con su expansión y se asientan ya en pleno centro de Zaragoza.
Especies d'o chenero Castor | |
---|---|
C.canadensis | C.fiber | C.tamanensis (†) |