Carbón
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
O carbón (d'o latín < CARBONE) ye una roca sedimentaria d'orichen organico, de color negra y combustible, y muy rico en l'elemento quimico carbonio.
Gosa localizar-se baixo una napa de loseta y dencima una napa d'arena y tiza.
Se creye que a mayor parti d'o carbón se formó mientres o periodo carbonifero (fa 280 a 345 millons d'anyos).
As suyas aplicacions son prencipalment:
- Combustible
- Coque (repui d'o carbón).
- Plastico
Existen 4 tipos de carbón, seguntes o suyo poder calorifico y d'a suya antigüidat:
O carbón en Aragón
editarO prencipal tipo de carbón en Aragón ye o lignito. A mayor parti s'extraye en as Cuencas Meneras, en o norte d'a provincia de Teruel: Utriellas, Estercuel, Gargallo y Val d'Arinyo y atras mas chicotas como as de Castellot.
Dimpués s'emplega prencipalment como combustible ta las centrals termoelectricas de Aliaga, Escatrón, Escuita y Andorra
Tamién bi ha atra cuenca menera de lignito en a confluencia de l'Ebro y a Cinca entre as provincias de Uesca y Zaragoza en as localidaz de Mequinenza, Torrent de Cinca, Viliella de Cinca y Fayón, encara que hue en día ya no s'extraye carbón.
Bi ha lignitos d'o Cenozoico en a compleganza d'o río Isabana en os lugars de Capella, Laguarres y Caixigar. En Sallent de Galligo tamién bi ha hullas d'o Carbonifero (Paleozoico superior), encara que hue estas menas ya no s'espleitan.
Costumbres
editarEn Navidat se dice que os Reis Magos trayen carbón a los ninos que han estato malos toda l'anyada.
Se veiga tamién
editar
