Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Ademuz (Ademús en catalán) ye un municipio d'a provincia de Valencia, situato en o enclau d'o Rincón d'Ademuz, comarca valenciana entre Aragón y Castiella-La Mancha, y en ye a suya capital. A suya población ye de 1.242 habitants (2007), en una superficie de 100,4 km² con una densidat de 12,37 hab/km².

Ademuz
Municipio d'o País Valenciano
Escudo d'armas
Ermita de Santa María de la Güerta d'Ademuz. S. XIV
Ermita de Santa María de la Güerta d'Ademuz. S. XIV

Ermita de Santa María de la Güerta d'Ademuz (S.XIV)
Entidat
 • Estau
 • Comunidat
 • Provincia
 • Comarca
Municipio
 Espanya
 País Valenciano
Valencia
Rincón d'Ademuz
Superficie 100,40 km²
Población
 • Total

1004 hab. (2013)
Altaria
 • Meyana

660 m.
Distancia
 • 130 km

enta Valencia
Alcalde Fernando Soriano Antón
Codigo postal 46140
Ríos Guadalaviar y Boílgues
Coordenadas
Ademuz ubicada en País Valencián
Ademuz
Ademuz
Ademuz en País Valenciano
Web oficial

Cheografía editar

A villa d'Ademuz se troba entre as marguins dreitas d'os ríos Guadalaviar y Boílgues y situata en as pronunciatas vesants d'a montanya d'os Zafranares. Ye por ixo que ista villa tien como caracteristica as largas y estreitas carreras estando muitas en cuesta, que se comunican entre ellas por chicoz callizos, y carreras mas estreitas, muitas d'ellas escalonatas, mientres as casas pareixen sobreposar-sen as unas dencima d'as atras, formando a caracteristica anvista d'iste lugar, que manda a bega d'o río Guadalaviar. A villa d'Ademuz ye a capital d'a comarca d'o Rincón d'Ademuz.

Mugas editar

O termin municipal d'Ademuz muga con Libros, Río Deva, La Puebla de Sant Miguel, Santa Cruz de Moya, Casas Altas, Vallanca y Castiel Fabib.

Espacios naturals editar

 
Flors d'almendrera.

O termin municipal d'Ademuz ye en a suya mayor parte montanyoso, con cautivos tipicament mediterranios como as almendreras. O termin municipal ye trescruzato por o río Guadalaviar y o suyo afluent, o río Boílgues, con un amplo rete de zaicas que permete os cautivos de regano, mes que mes mazaneras y atros fruitals.

O paisache natural ye muito polito y adecuato pa las gambatas y rotas senderistas, en especial en o río Boílgues, con una intresant fauna y vechetación de ribera, declarato microrreserva natural. Tamién bi ha molins, beluns d'ellos muito antigos como o d'a Villa, d'Efren, y una central hidro-electrica huei en desuso.

vecín a lo termin d'Ademuz ye o Parque Natural de Puebla de Sant Miguel, declarato parque natural por o gubierno valenciano en mayo de 2007. Tien sabinas centenarias, y lo pico mes alto d'o País Valenciano: l'Alto de las Barracas u tamién dito Cerro Calderón.

Nuclios de población editar

Bi ha 3 nuclios de población en o municipio, a mes d'a mesma villa d'Ademuz:

Tamién bi ha a-saber-las masadas por tot o termin municipal, como as d'Altamira, Guerrero, El Soto, San Juan de las Veguillas y La Balsa, entre atras.

Historia editar

Antes que lo reconquerisen se menciona Demuz en 1142 como una d'as mugas d'a Comunidat de Daroca. Por lo que pareix Remón Berenguer IV lis ne atorgaba a los Daroca si lo reconqueriban. Sindembargo a Comunidat de Daroca nunca no plegó a controlar territorios tan a lo sud.

 
Castiello d'Ademuz. Anvista parcial

Ademuz fué reconquiesto en 1210, ya pa cutio por Pero II d'Aragón (Daymuz et Castellum Habib et castellum cuom dicitur lo Corbo et castellum cuom dicitur Serrella) con aduya templera. En 1216 se confirmó que Sancho VII de Navarra teneba cualques castiellos en a muga aragonesa con lo reino taifa de Valencia, entre ellos lo de Castiel Fabib y lo d'Ademuz, castiellos que probablement consiguió con penyoras de Pero II. O 20 d'abril de 1229 se firmó un tractau entre Chaime I d'Aragón y Zait Abu Zait. Abu Zait se declaró vasallo de Chaime I, se producioron cesions territorials y Ademuz quedó como lugar d'a Corona con os dreitos d'as diezmas ceditos a lo Temple. Ademuz fue adhibito a lo Reino de Valencia por o fillo y succesor de Pero II, Chaime I o Conqueridor.

O castiello d'Ademuz estió muit important en a Edat Meya, en especial en a guerra con Castiella, asetiato dos vegatas por as tropas de Pero I de Castiella. Os ademucers estioron fidels siempre a la Corona d'Aragón.

Esta fidelidat la premioron muitas vegatas los reis d'Aragón, con fueros y libertaz a la municipalidat. Yera Ademuz villa reyal y teneba representación de sendicos en as Corz de Valencia.

Demografía editar

Dende a decada de 1940 a emigración despobló Ademuz. Os vecins se'n iban pa grans centros industrials como Barcelona, Valencia y o Puerto de Murviedro. Tamien estió significativa a emigración temporal pa las vendemas de Francia.

Demografía editar

Evolución demografica
1749 1787 1842 1857 1860 1877 1887 1897 1900
- - 3.033 - - 3.339 - - 3.415

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991
- 4.092 - 3.866 - 2.827 - 1.545 -

1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
- - - - - - - 1.115 -

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
- - 1.157 1.183 1.242 1.269 - - -

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 -
- 1.000 - - - - - - -

 1749-1981: población de feito; 1990- : población de dreito.
Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidaz poblacionals en l'INE.

Actualment a tendencia negativa s'invierte por a plegata de emigrants pa Ademuz, provinients d'a Berbería y de Rumanía mes que mes.

Economía editar

 
Variedaz de mazanas

As actividaz economicas principals son agricolas. En o pasato estioron os cerials y a vinya os cautivos principals. Huei son importants os cuasi monocautivos como as almendreras y as mazaneras. As mazanas d'Ademuz tienen un reconoixito prestichio en os mercatos exteriors.

As actividaz ganaderas se centran en o bestiar ovín mes que mes.

A industria ye redueita a actividaz alimentarias como turrons u carnicas, y atros productos de consumo basico, venditos en os mercatos exteriors y tamién muito apreciatos por os visitants.

O comercio ye muito desembolicato, se i concentran uns cuantos comercios, supermercatos, bancos y caixas, tallers, etc. a on acuden tamien os habitants d'as poblacions vecinas.

O dia de mercato semanal ye o miercols, en a Plaza del Rabal.

O turismo rural tien en os zaguers tiempos un desembolique acceptable, cuenta con un hotel y unas cuantas pensions y casas rurals.

Ademuz concentra tamién os principals servicios d'a comarca: o Centro de Salut Comarcal, o Colechio de Primaria, o Instituto d'Amostranza Segundaria y l'helipuerto en construcción.

Administración editar

Alcaldes editar

Lista d'alcaldes
Lechislatura Nombre Partiu politico
19791983 Martirián Sánchez Monterde Unión de Centro Democrático
19831987 Martirián Sánchez Monterde OIV
19871991 Rafael Edo Pertegaz Partido Socialista Obrero Español
19911995 Jesus Férriz Hinojosa Partido Popular
19951999 Jesus Férriz Hinojosa Partido Popular
19992003 Jesus Blasco Sánchez Partido Popular
20032007 Fernando Soriano Antón Partido Socialista Obrero Español
20072011 Fernando Soriano Antón Partido Socialista Obrero Español

Patrimonio historico-artistico editar

 
Ilesia Arciprestal de Sant Per y Sant Pavlo. Sieglo XVII. Ademuz

Arquitectura relichiosa editar

Arquitectura civil editar

 
Antigo escudo d'armas d'Ademuz en epoca foral

Museus y espacios culturals editar

  • Museu p'a Interpretación de l'augua, en o Molín Reyal.
  • Museu d'o Pan y forno tradicional. En Mas de l'Olmo.
  • Casa d'a Cultura. Se tracta d'un edificio historico construito en a decada de 1920, o Café-Teatro "La Unión", conoixito popularment como La Sociedad, pus a suya edificación la movioron os vecins d'ideolochía republicana. En a actualidat ye un centro multiusos que aculle, entre atros organismos, l'Instituto Cultural y de Estudios del Rincón de Ademuz, a Biblioteca Monecipal y a Sociedat Musical.
  • Sala de Exposiciones Temporales. en l'edificio d'a antiga Fosqueta Monecipal de'o sieglo XVI.

Toponimia menor editar

Se conservan microtoponimos coincidents con l'aragonés, como Val, Cambra (en Cambra vieja del trigo) u a Casa de la Villa, que se clama asinas mes que ayuntamiento.

Fiestas editar

  • Feria de San José. Tradicional feria de bestiar.
  • Sant Vicente Ferrer. Domingo siguient a Pascua de Resureccion. Mona y por a noche hoguericas en las calles.
  • Asumpción d'a Virchen. Fiestas d'agosto. Bailes, toros en a carrera y o Rabal, penyas, toro embolato, etc.
  • Nuestra Sinyora d'el Rosario. Tradicionals Fiestas Patronals d'a villa. Primer domingo d'octubre. Bailes, toro embolato...
  • Tambien se celebran Sant Roque, Santa Bárbara y o patron d'a villa, Sant Pero. Atros santos celebrados son Sant Blas y Sant Antón.
  • Sant Miguel Arcánchel en Val de la Sabina.
  • Santa Barbara en Mas de l'Olmo.

Personalidaz naixidas d'Ademuz editar

  • José Ríos.[4] Escritor y anticuario del siglo XVIII, naixito d'Ademuz, retor de Líria y Cullera.
  • Vicente Español. Rector ilustrato de la ilesia arciprestal d'Ademuz d'o sieglo XVIII.
  • Eusebio Cañas.[4] Escritor y traductor chesuita d'o sieglo XVIII, naixito d'Ademuz y muerto en Italia en 1807.
  • Elvira Lindo. Escritora y guionista, naixita en 1962 de Cádiz y d'orichen ademucer.

Bibliografía editar

  • Eslava Blasco, Raúl: Ademuz y su patrimonio histórico-artístico. Ademuz, 2007. ISBN 978-84-606-4251-0
  • Gargallo Gil, J.E.: Habla y cultura popular en el Rincón de Ademuz. Madrit, 2004.
  • Rubio Herrero, Samuel: Historia verdadera de la cruz que chilla y fundación del Hospital de San Joaquín. Ademuz, 2001.
  • Rodrigo Alfonso, Carles: El Rincón de Ademuz, análisis comarcal. Valencia, 1998.
  • ABABOL. Revista del Instituto Cultural y de Estudios del Rincón de Ademuz (ICERA), dirigida por Ángel Antón Andrés y publicada trimestralmente en Ademuz dende 1995.

Referencias editar

Vinclos externos editar