Pero IV d'Aragón

(Reendrezau dende Pero III de Barcelona)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Pero IV d'Aragón
Rei d'Aragón

Pero IV

1336 - 5 de chinero de 1387
Predecesor Alifonso IV
Succesor Chuan I

1375 (efectivament, dende 1344) - 5 de chinero de 1387
Predecesor Chaime IV de Mallorca
Succesor Chuan I
Coronación 1336
Naixencia 5 d'octubre de 1319
Balaguer
Muerte 5 de chinero de 1387
Barcelona
Enterreco Monesterio de Poblet
Consort María de Navarra
Alionor de Portugal
Alionor de Sicilia
Sibila de Fortiá
Descendencia Chuan I
Alionor d'Aragón
Constanza d'Aragón
Martín I d'Aragón
Casa reyal Casa d'Aragón
Dinastía Barcelona
Pai Alifonso IV d'Aragón
Mai Tresa d'Entenza

Pero IV d'Aragón, dito o Ceremonioso u o el del Punyalet (debiu a un chicot punyal que gosaba portiar),[1] (Balaguer, 5 d'octubre de 1319 - Barcelona, 5 de chinero de 1387), rei d'Aragón fillo d'Alifonso o Bueno.

Choventut editar

Fue educau entre aragoneses, d'alcuerdo con a suya luenga mas usual en a suya etapa como infant. Dica 1335 a mayor parti d'os escritos de Pero IV son redactaus en aragonés. Entre 1326 y 1335 cincuanta y un documentos son escritos en dita luenga y nomás dos en catalán. En as cartas endrezadas a su pai Alifonso IV emplegó tamién l'aragonés como luengua habitual.[2] Estando encara infant residió en Zaragoza, en Exeya d'os Caballers y en a redolada de Chaca. Mientres una malautía d'Alifonso IV prencipió a exercer de lugartenient d'o reino d'Aragón (cargo que en o futuro recibirá o nombre de virrei), refirmau por l'Arcebispe de Zaragoza Pero López de Luna, que teneba a o suyo cargo a educación d'o infant reyal, formando-se a o suyo arredol un partiu aragonesista.[3]

Seguntes os usos tradicionals d'a casa reyal, a la muerte de su pai en 1336 Pero IV se dispuso a coronar-se en Zaragoza.[4] encara que o conte Pero de Ribagorza y Ampurias y o conte de Prades Remón Berenguer d'Aragón le aconsellaban que heba d'ir-ne primero a Barcelona a churar os Usatges. Pero IV nomás los churó dimpués y en Leida, lo que prevocó o descontento d'os catalans, que le facioron represalias politicas. Manimenos, a partir de 1338, Pero de Ribagorza aconsiguió chitar temporalment a Pero López de Luna d'os suyos cargos publicos, y ocupar a cancellería reyal prencipiando a tener un ascendient decisivo sobre o rey, que pasó de tener una idea politica «continentalista» amanada a os intreses aragoneses a una mas proclive a la mediterrania, que beneficiaba a os catalans.[5]

Reinau editar

 
Moneda sarda d'o rei Pero IV.

En prencipiar o suyo reinau, o Reino de Mallorca yera gubernau por o suyo cunyado (y tío leixano) Chaime III de Mallorca, bisnieto de Chaime I d'Aragón. En chinero 1279 os dos fillos d'o Conquistador heban sinyau o tractau de Perpinyán, por o que o rei mallorquín Chaime II heba reconoixiu estar vasallo de Pero III, vasallache a o que secretament o rei mallorquín s'oposó y que nomás se reconoixió a radíz d'a campanya de conquiesta d'Alifonso III d'Aragón (1285), que remató con o tractau d'Anagni (1295), en que un redotau Chaime II renunció a la sobiranía d'o reino de Mallorca.

Dimpués d'enfrontinar-se por cuantas questions, Pero IV declaró a o rei mallorquín culpable d'o proceso ubierto en a suya contra (1343) y, en cumplimiento d'a sentencia, invadió Mallorca y redotó a las tropas de Jaime III en Santa Ponsa. Dimpués conquistó tamién o Rosellón. Dimpués de rendir-se, Chaime III fue desposeyiu d'a cadiera reyal. Se le respetó a sinyoría de Montpeller, dende a on miró de recuperar a Cerdanya y o Conflent. Atacó Mallorca (1349) y fue venciu de forma definitiva en a batalla de Llucmajor en a que murió Chaime III.

Dimpués d'a muerte de Chaime III, Pero permitió que Chaime IV (preso dica 1362) conservara iste títol de forma purament formal, pero a la suya muerte en 1375, o propio Pero IV asumió o cargo. Asinas s'incorporó o reino de Mallorca de forma definitiva a la Corona d'Aragón, situación que se mantenió dica os Decretos de Nueva Planta.

Fue un monarca enerchico y duro que reorganizó a cort, l'administración y l'exercito, dirichendo as suyas actividaz a incrementar o poder reyal en l'interior d'o suyo reino y a augmentar os suyos dominios en a mar Mediterrania, cosa que logró con a expedición d'os almogávarss, en conquistar istos os ducaus d'Atenas y Neopatria. Como muestra d'o suyo intrés por a cultura clasica, mandó que en l'Acropolis d'Atenas quedara una guardia permanent d'once ballesters, fendo constar que o molimento yera «a mas polida choya que exista en o mundo, tal que ni sisquiera toz os reis cristianos chuntos podrían fer bella cosa parellana».[6]

Redotó a la unión d'os nobles en Epila, refirmó a Enrique de Trastamara debant de Pero I de Castiella, arrebató o Rosellón a o suyo cunyau Chaime III de Mallorca y procuró a incorporación de Sicilia a o suyo reino.

En 1347 y 1348 habió de sofocar a revuelta d'a Unión d'Aragón, coaligada a la Unión de Valencia y dirichida por o suyo chermanastro o Infant Ferrando d'Aragón, que no aceptaban que hese nombrau heredera d'a corona a la suya filla mayor, Constanza d'Aragón, ya que en l'inte no teneba encara dengún fillo varón.

A peste negra prevocó a muerte d'a reina Alionor de Portugal (1348) con la que Pero s'heba casau un anyo antes. En enviudar, tornó a acomodar-se con Alionor de Sicilia, con la que tenió tres fillos: Chuan, Martín y Alionor, muller de Chuan I de Castiella.

En 1351 dentró en guerra contra Chenova, refirmando a Venecia, ya que os chenoveses alentaban revueltas en Cerdenya. Os chenoveses ocuporon l'Alguer, d'on fueron forachitaus por os catalans en 1354. A ciudat fue repoblada posteriorment con catalans, lo que explica que a ciudad sarda encara siga hue en día catalanoparlant. Pero IV habió de sofocar asinas mesmo una revuelta d'os Arborea en a isla entre 1364 y 1386.

Igualment s'enfrontinó con Pero I de Castiella en a conoixida como "guerra d'os dos Peros". Pero I quereba recuperar os territorios murcians que heban pasau a o Reino de Valencia. O conflicto remató con a paz d'Almazán en 1375 sin vencedors ni vencius. Os desastres d'ista guerra se sumoron a la peste negra y a atros desastres naturals como una sequera u plagas de langostas.

Mientres o suyo reinau s'instituyó a Deputación d'o Cheneral de Catalunya en as Corz celebradas en Barcelona, Vilafranca del Penedès y Cervera en 1358-1359. Castiella heba invadiu Aragón y Valencia, lo que creyó cuantos enfrentamientos belicos que ocasionoron grans gastos a la corona. Por ixo, as Corz designoron doce deputaus con atribucions executivas en materia fiscal, asinas como unos "oyents de cuentas" que controlaban l'administración baixo l'autoridat de Berenguer de Cruïlles, considerau o primer president d'a Diputación d'o Cheneral.

 
Pero IV d'Aragón, qui s'intitulaba a si mesmo Pero Tercero, mandó canonizar a ceremonia d'a coronación d'os reis d'Aragón en aragonés en a Ordinacion feyta por el muyt alto e muyt excellent Princep e Senyor el Senyor Don Pedro tercero Rey dAragon, de la manera como los Reyes dAragon se faran consagrar e ellos mismos se coronaran.

Mandó creyar os Sepulcres Reyals d'o monesterio de Poblet.

Matrimonios y descendencia editar

Casó en 1338 con María de Navarra (1326-1347), filla d'os reis de Navarra Felipe III y Chuana II. Descendencia:

En 1347 casó con Alionor de Portugal (1328-1348), filla d'o rei de Portugal Alifonso IV. Murió a l'anyo siguient d'a peste negra.

En 1349 casó con Alionor de Sicilia (1325-1375), filla d'o rei Pero II de Sicilia. Descendencia:

En 1377 casó con Sibila de Fortiá (1350-1406), filla d'o noble ampurdanés Berenguer de Fortiá. Descendencia:

Referencias editar

  1. (ca) MitCat. Mites dels orígens
  2. González Ollé, 2007, p. 304
  3. González Ollé, 2007, pp. 293-294
  4. En una ninviada por Pero IV a o papa en 1345 escribe:
    La esgleya de Saragoça [...] és cap de nostre regne et en la qual tots nostres predesseçors e nós havem presa corona de nostra reyal dignitat. ['La iglesia de Zaragoza (...) es cabeza de nuestro reino y en la cual todos nuestros predecesores y nosotros hemos tomado corona de nuestra dignidad real'.]
    Pere III, Epistolari, ed. de R. Gubern, Barcelona, Barcino, 1955, vol. I (único publicado), pág. 98.
  5. González Ollé, 2007, pp. 293-296
  6. (es) Plena y baja Edad Media. De la Reconquista a la expansión atlántica (siglos XI-XV). Tomo 4, de Historia de España. (Col. biblioteca EL MUNDO). José Luis Martín Rodríguez. 2004. Espasa Calpe, S.A.; Madrid. Pach. 468-469

Predecesor:
Alifonso IV
Rei d'Aragón
1336 - 1387
Succesor:
Chuan I