Consonants oclusivas xordas intervocalicas
As consonants oclusivas xordas intervocalicas son a P, T, K, fonemas xordos y oclusivos que existiban en latín. En muitas zonas de l'Imperio Román d'Occident teneban tendencia a sonorizar dando B, D, G. En rumán y dialectos italianos meridionals se conservan xordas. En gallaico-portugués, astur-leyonés, castellano, occitán, francés, franco-provenzal y dialectos noritalicos sonorizan y se creye que ye por substrato celta. As lenguas celtas actuals tienen como caracteristica a sonorizazión d'estos fonemas indouropeus.
Consonants oclusivas xordas intervocalicas en mozarabeEditar
As desapareixidas parlas mozarabes presentaban diferencias en o grau de conservación y sonorización, igual que adintro d'os dialectos italianos.
Tradicionalment s'ha considerau que existiba una resistencia a a sonorización en bell dialecto mozarabes, como o mozarabe levantín. En este caso se puede pensar en substrato ibero. De feito bell linguista creye en base a palabras como canuto y marchito que o mozarabe levantín dende Granada ta Valencia teneba resistencia a sonorizar as oclusivas xordas intervocalicas.
Extendendo este punto de vista tamién s'ha considerau que en a val d'Ebro se conservaban as xordas intervocalicas. Manimenos bell autor moderno interpreta que o mozarabe d'a val d'Ebro sonorizaría como norma cheneral.[1]
Leopoldo Peñarroja argumenta que en l'alfabeto arabe a Ṭā enfatica y a Qāf no representaban en a transcripción d'as palabras patrimonials realizacions xordas sino sonoras. D'esta traza os fitonimos como turiquntiyah s'interpretarían como drogontea (<DRACONTEA), y o fitonimo xansu aguwinu, derivato de ABSINTHIU AQUINU en sería revelador.
Consonants oclusivas xordas intervocalicas en aragonésEditar
L'aragonés y o gascón encara que sigan en Europa Occidental tienen resistencia a la sonorización y conservan muitos casos de xordas intervocalicas latinas. Dentro de l'aragonés l'aria con mayor freqüencia de conservación ye l'aragonés central, y dentro d'o gascón o gascón pirenenco. Se sabe que existiban más casos de conservación en l'aragonés d'os sieglos XI y XII pero que ya heban sonorizau palabras que conservan a xorda en aragonés central; tamién se sabe que en ixos tiempos Ribagorza yera una zona de sonorización d'as oclusivas xordas. A sonorización en elementos romances dentro de textos latinos d'a epoca de Remiro I d'Aragón se produciba en poquetz casos, pero en textos d'a epoca d'Alifonso I se produciba en a mayor parte d'os casos, y mesmo casos de hipercorrección. Se creye que a resistencia a la sonorización ye por substrato basco-aquitán. Quan en tiempos de Pero III d'Aragón queda fixada a scripta aragonesa en l'Alto Aragón y val d'Ebro o luengache escrito representa palabras con sonorización.
En aragonés central, mozarabe levantín, italiano central y meridional y en rumán a conservación d'a oclusiva xorda entre vocals fa que o participio siga d'o tipo -ato, -ata, -ito, -ita, -uto, -uta, con perda secundaria d'a vocal o en o caso d'o rumán y ausencia d' -uto, -uta en aragonés y mozarabe por estar en a zona ibero-romance, més conservadera en lo verbal.
ReferenciasEditar
- ↑ (es) Leopoldo Peñarroja Torrejón: Romance nativo del valle del Ebro y de la Frontera Superior de Al-Ándalus. Aragón en la Edad Media XX, 2008