Idioma franco
Franco | |
---|---|
Atras denominacions: | Francico, francón, baixo francico antigo |
Parlato en: | Galia |
Territorios: | {{{territorios}}} |
Parladors: | Amortata |
Clasificación: | {{{clasificazión}}} |
Filiación: | Indo-europea Chermanica |
ISO 639-1 | |
ISO 639-2 | gem |
ISO 639-3 | frk |
SIL | [1] |
![]() |
O franco (tamién francico, francón, baixo francico antigo) ye un termin que se fa servir historicament ta referir-se a la luengua d'os francos y ye clasificato adintro d'as luengas indo-europeas, en o grupo chermanico occidental. A luenga s'extinguió enta o sieglo VIII por dos causas: d'una man l'asimilación lingüistica d'a clase dirichent franca a on se charraban as luengas d'Oil, y d'atra man a evolución d'o franco esta unas parlas d'o continuum dialectal alemán y ya documentadas a primers o sieglo IX.[1]
EvoluciónEditar
Os testimonios d'o francón entre os sieglos III y VIII son escasos y penden en antroponimos y parolas franconas de textos escritos en latín.[1]
En evolución d'o franco se produció en dos direccions principals. A segunda mutación consonantica no afectó a las parlas d'o norte pero sí a las d'o sud:
- 1) A luenga d'os francos d'o norte evolucionó enta a luenga d'os flamencos y holandeses (idioma neerlandés), a lo norte d'a linia de Benrath chunto con o baixo saxón.
- 2) A luenga d'os francos d'o sud evolucionó enta as luengas altochermanicas centrals occidentals part occidental d'o meyo alemán, a lo sud d'a linia de Benrath y a lo norte d'a linia de Speyer. O "luxemburgués" perteneixe a este conchunto.
Influencia d'o francico en as luengas romancesEditar
Muitas palabras d'o franco fuoron ampradas por as luengas galo-romances como superstrato, dende a on que pasoron t'atras luengas romances occidentals como galicismos y lingüistica. Se puede considerar que en aragonés tamién bi ha un superstrato francico por haber estau l'Alto Aragón zona de dominación carolinchia, pero buena part de los franconismos han plegau a traviés de l'occitán u a traviés d'o francés.
Os chermanismos d'orichen francón corresponden a las variants septentrionals u baixas, de fueras de bella excepción como échevin, que se documenta en latín medieval local como scabinus y corresponde a l'alto alemán sceffin y a lo francón skapin ("chuez" u "machistrato").[1]
As luengas d'oïl amproron palabras franconas con h aspirada, que se perdió en o sieglo XVIII en francés pero se conservó en valón y lorenés. Encara huei bi ha una influencia d'esta h aspirada impedindo fer a liaison en francés.[2]
Os antroponimos francos con a terminación -hart ("duro") entroron primer con antroponimos como Bernhart y Reginhart y pasoron dimpués a substantivos comuns y adchectivos esdevenindo o sufixo -ard, que dimpués pasó dende o francés y l'occitán a l'aragonés como -ardo.
O mesmo se puede dicir sobre l'orichen d'o sufixo -aud que entró con antroponimos feitos con a terminación -wald (Guiraud, Regnaud),[1] y que, a traviés de l'occitán, plegó dica o benasqués como -au (patau, pipau).[3]
O galicismo flotar provién d'o francico *flotōn y d'o proto-chermanico *flutōną, y amuestra a lei de Grimm en a evolución d'a P- inicial indoeuropea ta f- inicial en a radiz indoeuropea *plew-, *plōw- (que en latín ha dau PLOVERE, "plever").
ReferenciasEditar
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 (es) Carlo Tagliavini: Origenes de las lenguas neolatinas. Fondo de Cultura Economica. 1973, pp 404-416.
- ↑ (es) Heinrich Lausberg: Lingüistica romanica. Tomo I fonetica. Editorial Gredos. p 329-331.
- ↑ (es) José Antonio Saura Rami: Elementos de fonética y morfosintaxis benasquesas, Zaragoza, Gara d'Edizions-Institución Fernando el Católico (2003), pp 304-305.
BibliografíaEditar
- (es) Carlo Tagliavini: Origenes de las lenguas neolatinas. Fondo de Cultura Economica. 1973, pp 404-416.
- (es) José Antonio Saura Rami: Elementos de fonética y morfosintaxis benasquesas, Zaragoza, Gara d'Edizions-Institución Fernando el Católico (2003).