Idioma baixo alemán

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Iste articlo ye sobre l'idioma baixo alemán. Ta o suyo dialecto occidental se veiga baixo saxón.

Baixo alemán Plattdütsch/Plattdüütsch
Atras denominacions:	Plattdeutsch, Niederdeutsch
Parlau en:	Alemanya, Dinamarca, Países Baixos, Brasil, Estaus Unius y Canadá
Rechión:	{{{territorios}}}
Etnia:	{{{pueblo}}}
Parladors:	5 millons
Posición:	[1] (Ethnologue 1996)
Filiación chenetica:	Indoeuropea  Chermanica   Occidental    Baixo alemán
Estatus oficial
Oficial en:
Luenga propia de:	{{{propia}}}
Reconoixiu en:	Alemanya Países Baixos Mexico Bolivia Paraguai
Regulau por:
Codigos
ISO 639-1
ISO 639-2	nds
ISO 639-3	nds
SIL	nds
Aria d'o baixo alemán

O baixo alemán (en baixo alemán Plattdütsch/Plattdüütsch, Nedderdüütsch; en alemán stándard Plattdeutsch u Niederdeutsch y en neerlandés Nedersaksisch), a vegadas conoixiu tamién con o nombre de baixo saxón encara que ista ye a denominación correcta nomás ta o suyo dialecto occidental, ye una luenga chermanica occidental ingveonica que se charra mas que mas en o norte d'Alemanya y l'este d'os Países Baixos. Desciende de l'antigo saxón en a suya forma mas temprana.

O historico Sprachraum (u aria de distribución d'a luenga) d'o baixo alemán encluyiba tamién a parti norte de l'actual Polonia, l'oblast de Kaliningrado en Rusia, y a parti sud de Lituania. Os parlants d'alemán fuoron forachitatos d'istas rechions con d'o cambeo de mugas dimpués d'a Segunda Guerra Mundial. As antigas comunidaz alemanas en os estaus balticos tamien parlaban o baixo alemán. D'atra man, o baixo alemán meyo estió a lingua franca d'a Liga Hanseatica, y tenió una influencia important en as luengas escandinavas. En idioma anglés tamién bi ha parolas ampradas d'o baixo alemán que se remontan a ixas envueltas d'a Liga Hanseatica.

Clasificación y idiomas relacionaus

O baixo alemán fa parti d'o continuum dialectal d'as luengas chermanicas occidentals continentals. A l'ueste muga con as luengas baixo-francas que distinguen dos rematanzas verbals ta o plural, en comparanza con a unica rematanza verbal d'o plural que ye present en o baixo alemán. A o sud muga con as luengas altochermanicas centrals, que han estau afectadas por a segunda mutación consonantica. Ista división se marca por un regular con a linia de Benrath que traza a isoglosa maken – machen.

A l'este o baixo alemán muga con l'idioma caixubio (luenga eslava, l'unico repui que queda actualment de l'idioma pomeranio) y, dende que dimpués d'a Segunda Guerra Mundial cuasi toz os alemans estiesen forachitaus de Pomerania, tamién con o polaco. Os dialectos d'o baixo alemán en Pomerania s'incluyen en o grupo d'o baixo alemán oriental (u Pommersch en alemán).

A o norte y norueste muga con o danés y o frisón. Cal parar cuenta que en Alemanya, o baixo alemán ha reemplazau a o frisón en muitas rechions. O frisón de Saterland ye l'unico subdialecto d'o frisón oriental que encara ye vivo y ye rodiau de tot por o baixo alemán, igual que pasa con as pocas variedaz de frisón septentrional que encara i quedan, tenendo asinas os dialectos baixo-alemans d'ista zona un important substrato frisón.

Bellas clasificacions meten a os dialectos septentrionals d'o baixo alemán chunto a l'anglés, l'anglico escocés, y o frisón en o grupo d'as luengas chermanicas d'a mar d'o Norte u luengas ingveonicas. Manimenos, a mayoría excuyen a o baixo alemán d'iste grupo que segosa denominar luengas anglo-frisonas, ya que bi ha bellas caracteristicas d'iste grupo de luengas que nomás observan parcialment en o baixo alemán, por eixemplo lei d'as nasals aspirants ingveonicas (bellas variedaz fan servir us, os ta o pronombre "nos", atras emplegan uns, ons), y debiu a atras caracteristicas que ni sisquiera existen en o baixo alemán, por eixemplo a palatalización de /k/ (asinas en anglés cheese, y frisón tsiis se dan as formas palatalizadas, mientres que en o baixo alemán Kees u Kaise, neerlandés kaas u alemán Käse no pas).

Variedaz d'o baixo alemán

En Alemanya

• Baixo alemán occidental
  • Baixo saxón frisón oriental
  • Baixo saxón meridional
  • Westfaliano
  • Ostfaliano
• Baixo alemán oriental
  • Brandemburgués
  • Mecklenburgués-antepomeranio
  • Pomeranio central
  • Pomeranio oriental
  • Baixo prusiano
  • Plautdietsch (Baixo alemán menonita, charrau tamién en atros países)

En os Países Baixos

As variedaz de baixo saxón neerlandés, que tamién se gosan definir como dialectos d'o neerlandés, son:

• Westerkwartiers
  • Kollumerpompsters
  • Kollumerlands
  • Middaglands
  • Midden-Westerkwartiers
  • Zuid-Westerkwartiers
• Groningués y Noord-Drents
  • Hogelandsters
  • Stadsgronings
  • Westerwolds
  • Veenkoloniaals
  • Oldambtsters
• Stellingwerfs
• Midden-Drents
• Zuid-Drents
• Twents
• Twents-Graafschaps
• Gelders-Overijssels
  • Achterhoeks
  • Sallands
  • Urkers
• Veluws
  • Oost-Veluws
  • West-Veluws

Referencias

Familia chermanica

- Diasistema norrén occidental: Islandés | Feroés | Norn | Noruego (Nynorsk) - Diasistema norrén oriental: Noruego (Bokmål) | Danés | Sueco | Gotlandés - Diasistema occidental anglico: Anglés | Escocés - Diasistema occidental frisón: Frisón occidental | Frisón septentrional | Frisón oriental - Diasistema occidental baixo franco: Afrikaans | Neerlandés - Diasistema occidental baixo alemán: Baixo alemán - Diasistema occidental alto alemán: Alemán stándard | Alamanico | Bavaro | Limburgués | Luxemburgués | Yiddisch - Diasistema oriental: Gotico

• Datos: Q25433
• Multimedia: Low German language / Q25433