Cheografía d'Aragón

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A Cheografía d'Aragón se refiere a la cheografía fisica, a la cheografía humana y a la cheografía politica d'Aragón.

O pico Aneto, o pico de mayor altaria d'Aragón con os suyos 3.404 metros.

En a parte d'a cheografía fisica, Aragón tien una superficie de 47.645 km², estando os estremos cheograficos d'Aragón en Zuriza (Ansó, Chacetania) a lo norte; Casas d'Arrioa (Abechuela, Gúdar-Chabalambre) a lo sud; Sopeira (Ribagorza) a l'este; y Granja de San Pedro (Mont-reyal de Fariza, Comunidat de Calatayú) a l'ueste.

O relieve d'o territorio aragonés ye d'una gran simplicidat: os Pireneus a lo norte y lo sistema Iberico a o sud enmarcan a depresión d'Ebro, coincident en part con a dita val d'Ebro, una plana, que tien amás a l'ueste a Sierra de Moncayo. As montanyas de mayor altaria se troban a o norte, en os Pireneus, estando-ie o pico de mayor altaria d'Aragón, o pico Aneto, con os suyos 3.404 metros; a prencipal montanya d'o Sistema iberico ye Moncayo, con 2.314 metros d'altaria.

O río Ebro ye o prencipal d'os ríos d'Aragón, y escana las auguas d'os atros ríos y ibons d'Aragón, encara que atros ríos como lo Millars y o Turia desembocan en a mar Mediterrania, como o río Ebro. Atros ríos importants d'Aragón son o Alfambra, o Aragón (que da o suyo nombre a o territorio), o Aragón Subordán, o Galligo, o Martín, o Noguera Ribagorzana, La Uerba, Xalón, Xiloca y La Cinca.

O clima d'ista comunidat ye mediterranio-continental. Ye un clima seco, con plevidas irregulars, cerenyos cambeos termicos y intensos aires.

A Basilica de Nuestra Sinyora d'o Pilar y o puent de Piedra sobre o río Ebro en Zaragoza, a capital d'Aragón.

A vechetación sigue as variacions d'o relieu y d'o clima. Bosques borials y dominio floral mediterranio.

Seguntes o censo de 1991, bi heba una población d'1.178.000 habitants, ye dicir un 2,95% d'a población d'o Estato espanyol y una densidat de 25,2 habitants/km². En o 2003 a cifra augmentó dica os 1.217.514 habitants.

Cheografía fisica

O territorio d'Aragón corresponde a tres unidaz cheolochicas: os Pireneus, a depresión d'Ebro y o Sistema Iberico. A depresión d'Ebro ye una cuenca d'antepaís que se formó por sulsir-se a litosfera a lo tiempo que s'alzaban as cordeleras pirenenca y iberica por a converchencia por chiro d'a microplaca iberica y a placa euroasiatica.

Cheografía politica

Mapa d'as comarcas d'Aragón.

En l'actualidat, o territorio aragonés ye dividito en tres provincias (Teruel, Uesca y Zaragoza), repui d'a división administrativa establita en Espanya en o sieglo XIX, encara que actualment se recupera la división antiga d'Aragón en comarcas, en numero de 33 (Chacetania, Alto Galligo, Sobrarbe, Ribagorza, Cinco Villas, Plana de Uesca, Semontano de Balbastro, Cinca Meya, Litera, Cinca Baixa, Monegros, Tarazona y Moncayo, Campo de Borcha, Aranda, Ribera Alta d'Ebro, Val de Xalón, Zaragoza, Ribera Baixa d'Ebro, Baixo Aragón-Casp, Comunidat de Calatayú, Campo de Carinyena, Campo de Belchit, Baixo Martín, Campo de Daroca, Xiloca, Cuencas Meneras, Andorra-Sierra d'Arcos, Baixo Aragón, Comunidat de Teruel, Mayestrato, Sierra d'Albarracín, Gúdar-Chabalambre y Matarranya).

As deputacions provincials de Teruel, Uesca y Zaragoza administran o territorio d'as suyas provincias, dividito en partius chudicials y en municipios.

Cheografía humana

• Datos: Q13048719