Ilesia de Santa Isabel de Portugal de Zaragoza

A ilesia de Santa Isabel de Portugal, u tamién conoixida popularment como ilesia de Sant Caitano, ye una ilesia situada en Zaragoza (Aragón).[1] Ye una ilesia d'estilo barroco construyida entre 1681 y 1704. Se troba en a Plaza d'o Chusticia. Ye adedicada a Santa Isabel de Portugal, reina de Portugal por o suyo matrimonio con Dionís I, mai d'Alifonso IV y infanta d'Aragón por estar filla d'o rei Pero III d'Aragón, y a os santos d'a Orden d'os Teatinos, Caitano de Thiene y Andreu Avelín.

Ilesia de Santa Isabel de Portugal
Situación cheografica
Estau
País
'
Situación Zaragoza (Aragón)
Adreza
Coordenatas 41°39′21″N 0°52′55″U
Archidiocesi Zaragoza
Diocesi
Arcipestrau Santa Engracia
Información cheneral
Advocación Santa Isabel de Portugal
Culto Ilesia catolica
Orden Teatinos
Rector
Vicario parroquial
2.º Vicario parroquial
Mosen
Propietario
Administrador
Director
Coste {{{coste}}}
Vesitable
Altaria
Pisos
Amplaria
Largaria
Superficie
Diametro
Aforo
Altaria s.r.m.
Atras
Alcance
Iluminación
Potencia
Arquitectura
Tipo Ilesia
Estilo Barroco
Función
Catalogación Bien d'Intrés Cultural
Materials
Construcción
Construcción 1681-1704
Fundador
Inicio
Fin
Inauguración
Destrucción
Arquitecto
Incheniero estructural
Incheniero de servicios
Incheniero civil
Atros
Premios
Pachina web
Localización
Ilesia de Santa Isabel de Portugal ubicada en Aragón
Ilesia de Santa Isabel de Portugal
Ilesia de Santa Isabel de Portugal
Ilesia de Santa Isabel de Portugal en Aragón

Dimpués d'estar canonizada a infanta Isabel en 1625, o suyo culto se estendilló ascape por tot Aragón. Debiu a ello, o Capítol Metropolitano de Zaragoza, reyalizó en 1678 a propuesta pa edificar un templo a la santa. A Orden Teatina estió decidida impulsora d'o prochecto, por lo que dos d'os suyos santos mas ilustres, Caitano de Thiene y Andreu Avelín, fuoron consagraus como patrons d'a ilesia chunto a Santa Isabel.

A construcción d'o templo prencipió en 1682 por os mayestros d'obras Miguel Sanclemente, Pedro Martínez, Miguel Cebollero y Francisco López. Os ricos treballos de labra en alabastro que adornan a frontera se debioron a os mayestros asembladors Jaime Ayer y Francisco Pérez Artigas.

L'interior d'o templo destaca por a suya forma de cruz griega y o suyo retablo, muestra d'o barroco aragonés, feito en a suya mayoría de gazpes.

A frontera atorga a o templo un aire de superioridat barroca, tan caracteristica d'as construccions reyalizadas en zaguerías d'o sieglo XVII. En o frontispicio de Santa Isabel converchen as linias y formas en l'incipient estilo churrigueresco, que alavez nomás prencipiaba.

Historia editar

A historia d'o templo prencipia en 1678, mientres a epoca de construcción d'as ilesias d'o Pilar y Sant Chuan d'os Panez. Por ixas envueltas s'heban esviellau cuantas ilesias, entre as que destacaba a Seo, con o suyo sobrebueno campanal barroco.

Ta par d'alavez, heba creixiu tanto a devoción por Santa Isabel de Portugal, infanta d'Aragón y naixida en o Palacio de l'Alchafaría, que os mosens prencipioron a planteyar-se a posibilidat d'erechir un templo en a suya honor. O Capítol fació a solicitut y Lorenzo Onofre Colonna, virrei d'Aragón, aprebó a construcción d'o templo.

En 1681 se plegó a un alcuerdo con a Orden d'os Teatinos con respecto a la crompa d'o vago a on se devantaría o nuevo templo. Orichinalment, os caitanos —nombre con o que yeran conoixius os teatinos— deseyaban ixe terreno pa un convento d'a suya orden, pero a idea d'os clerigos d'o Capítol les convenció y acceptoron ceder-lo pa prencipiar a edificación ixe mesmo anyo. Estió ya un nuevo virrei qui atorgó a debida autorización, Jaime Fernández de Híjar.

 
Retablo mayor d'a ilesia de Santa Isabel de Portugal.

Una d'as mas importants organizacions impulsoras estió a Deputación Cheneral d'o Reino d'Aragón, que donó gran parti d'o suyo presupuesto pa a construcción. Finalment, en 1704, a ilesia de Santa Isabel de Portugal fue rematada, encara que o pueblo zaragozano la conoixeba como «de Sant Caitano», dada a influyencia d'a Orden en a ciudat.

Dimpués de l'abolición d'a Deputación en 1708, o templo pasa a estar manteniu por o Capítol. En 1835, o decreto de desamortización de Mendizábal extinguiba a orden d'os Teatinos y meteba a la venda as suyas propiedaz. En 1842, cedida por o estau, a ilesia de Santa Isabel pasó a estar propiedat d'a Deputación Provincial de Zaragoza, que s'obligaba expresament a mirar por a suya conservación, pero quedó baixo o cudiau d'a Chirmandat d'a Sangre de Cristo. En 1898 se ratifica formalment a la Chirmandat d'a Sangre de Cristo l'usufruito sobre a ilesia.

O 17 d'octubre de 1914 fuoron tresladadas ta ista ilesia as restas mortals de Chuan de Lanuza, Chusticia d'Aragón executau mientres as Alteracions de 1591. Dica alavez heban reposau en a Casa d'a Ciudat.

En 1963 remató de construyir-se a Capiella de Sant Chorche, que pasó a estar un d'os prencipales atractivos d'a ilesia. A suya edificación fue dirichida por l'arquitecto José Barqué.

Dende 1964 se i establioron de nuevo os Teatinos. A Deputación Provincial de Zaragoza destinó una partida presupuestaria pa a restauración d'o templo, en malas condicions de conservación.

En 1998 remató un proceso de restauración integral que s'heba prolargau 10 anyadas. Dende alavez, o edificio aculle conciertos, exposicions y atros acontecimientos culturals amás de bells actos relichiosos.

Epicentro d'a Semana Santa editar

Mientres a celebración d'a Semana Santa de Zaragoza, o templo adquiere gran importancia. D'él sale a procesión d'o Santo Entierro, pues ye a seu canonica de, entre atras, a Muy Ilustre, Antiquísima y Real Hermandad de la Preciosísima Sangre de Nuestro Señor Jesucristo y Madre de Dios de Misericordia y astí se conserva a venerada imachen d'o Cristo d'a Cama. Ye seu canonica d'as siguients cofadrías:

Descripción editar

Exterior editar

 
Detalle d'a capilleta de Santa Isabel. Alto, o escudo d'Aragón.

O frontispicio ye treballau en alabastro, de colors blanca y oscura; marbre y cheso. Os constructors encargaus de reyalizar ista fayena estioron Jaime Ayer y Francisco Pérez Artigas. En o centro d'a frontera i hai un gran blasón d'o Reino d'Aragón cuartelau con l'Árbol de Sobrarbe y a Cruz d'Enneco Ariesta alto, y abaixo a Cruz de Sant Chorche con as cuatre cabezas de reis moros, que ye Alcoraz, y as Cuatre Barras. Estatuas doradas se fican por toda a frontera, con os santos co-patrons d'o templo: alto Santa Isabel d'Aragón y Sicilia, reina consort de Portugal; mas ta abaixo, en dos capilletas, as estatuas orants d'Andreu Avelín y Caitano de Thiene, os dos d'a Orden Teatina.

En a parti exterior puet apreciar-se un chuego de colors y lineis churriguerescas, combinando piedras en tonos claros y oscuros.

As dos sencillas torres de ladriello coronan una estructura prou recargada, como yera tradición en o barroco espanyol. A planta ye de cruz griega, inspirada en a ilesia de Sant Caitano en Madrit y en bels modelos de ilesias romanas. Siempre s'ha advertiu una estreita relación entre o barroco italiano y o espanyol.

A imachen dorada de Santa Isabel en a capilleta superior ye una estatua un poco ubierta y chirada enta l'exterior, por mor de que puedan veyer-se as rosas con as que a historiografía gosa representar-la.

Interior editar

 
Estatua de Sant Andreu Avelín.

O teito ha estau elaborau en oro, formau por una cupula central y atras cuatre de carácter menor. Cal destacar que a cupula d'o centro pareixe estar puyada sobre un airoso tambor, y, en sí, tot o sistema de cupulas ye parellano a o d'a Basilica d'o Pilar.

O retablo central d'a ilesia, feito entre 1750 y 1760, ye un d'os mas apreciaus por a feligresía zaragozana. Fue elaborau por José Ramírez de Arellano, participant activo d'as obras en o Pilar. Tien una estructura policromada y destaca l'uso de gazpes, marbres y estuco pintau imitando oro. D'o retablo proviene a estatua ecuestre de Sant Chorche, que adorna a Deputación Provincial de Zaragoza.

D'a epoca en que fue labrau o retablo central data un cuadro alusivo a Sant Chorche lancetiando a o dragón.

Bibliografía editar

  • 100 motivos para enseñar tu ciudad. Conoce la Zaragoza monumental folleto editado por el Ayuntamiento de Zaragoza
  • Fatás, Guillermo, (coord.) Guía histórico-artística de Zaragoza, Zaragoza, Ayuntamiento (Servicio de acción cultural), 19913. ISBN 84-86807-76-X.
  • Izquierdo, Pascual, Guía total. Zaragoza. Madrid: Anaya, 2006. ISBN 84-9776-256-7.

Referencias editar

  1. (es) Guillermo Fatás (coord.) Guía histórico-artística de Zaragoza, Concello de Zaragoza, 1991, ISBN 84-86807-76-X, p.260