Fraxinus

(Reendrezau dende Freixe)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Fraixin

Fraxinus angustifolia, a Cerdenya (Italia)
Dominio: Eukaryota
Reino: Plantae
División: Magnoliophyta
Clase: Magnoliopsida
Orden: Lamiales
Familia: Oleaceae
Chenero: Fraxinus

Es fráixins u fraixins son es árbols d'o chenero Fraxinus, d'a familia d'as Oliacias (Oleaceae), y gosan estar de planta meya ta gran, fuellas en cheneral caducas (cualques especies subtropicals son perennifolias) y simients pretas en una samara.

Fitonimia

editar

Los fitonimos d'as especies d'este chenero en aragonés derivan d'o latín FRAXINUS, que ye parola esdrúixola, y conservan l'accentuación en la silaba FRA as variants d'o nombre en belsetán (fréixen) y en l'aragonés d'a Tierra de Biescas (fráxin) u en o toponimo Fraixno. Manimenos esdevién que la terminación -in(o) atona s'asimila a lo sufixo aragonés -ín(o) desapareixendo lo esdrúixol, y d'astí lo fitonimo mas que mas propio de l'aragonés occidental fraxín(o).

En aragonés oriental se fan servir variants d'o fitonimo cognatas con as catalanas como freixe u con sufixo -era tipo freixera. En o castellano d'a depresión d'Ebro se documenta dende Zaragoza a lo Baixo Aragón as formas castellanizadas fleha[1] y flehera[1] correspondients a las formas orientals. O filologo Vicente García de Diego documentó fleha en Miralbueno y la consideró una "forma regresiva" que podeba haber saliu tanto d'o latín FRAXINUS como d'una hipotetica forma romanz fréhano[2].

As formas occidentals yeran as usuals en l'aragonés d'as comunidaz aragonesas (toponimo Fraixno y as formas frasno actuals en o castellano d'ixas zonas).

Toz estos vocables manimenos s'emplegan en aragonés ta la especie de fráixin d'o Palearctico occidental que predomina a Europa, lo Fraxinus excelsior, y tamién pa la especie propia d'es sotos de ribera d'a zona mediterrania occidental, lo Fraxinus angustifolia

Especies

editar

Ista ye una lista d'as especies d'o chenero:

Fráixins de l'este de Nordamerica
Fráixins de l'ueste y sudueste de Nordamerica
Fráixins d'o Paleartico occidental (Europa, norte d'Africa y sudueste d'Asia)
Fráixins d'o Paleartico occidental (centro y este d'Asia)

Referencias

editar
  1. 1,0 1,1 (es) QUINTANA i FONT, Artur et al. (2004). El Aragonés residual del bajo valle del Mezquín (2ª Ed.); Ayuntamiento de Torrecilla de Alcañiz. Torrociella d'Alcanyiz. ISBN 84-606-3647-X, p 87
  2. (es) Vicente García de Diego: Formas regresivas españolas. Modern Philology, XVI, nº 11, marzo 1919, p 139.

Vinclos externos

editar