Corz d'Aragón

(Reendrezau dende Cortz d'Aragón)
Iste articlo ye sobre a institución aragonesa. Ta atros emplegos de Corz se veiga Corz (desambigación).

As Corz d'Aragón son una d'as institucions de gubierno d'Aragón dende a Edat Meya. As Corz atorgan a Medalla d'as Corz d'Aragón a la fin de recompensar a personas o entidaz que por actividaz que desenvoliquen u esfensen as valors y a identidat d'Aragón.

Corz d'Aragón
A seu d'as Corz d'Aragón, ye o Palacio de l'Alchafaría
Información d'o Parlamento
Establito 20 de mayo de 1983
Reemplaza a Corz d'o Reino d'Aragón
Churisdicción Aragón
Seu Palacio de l'Alchafaría
Zaragoza, Aragón

41°39′23″N 00°53′48″U
Presidenta Marta Fernández Martín
Localización
Corz d'Aragón ubicada en Aragón
Corz d'Aragón
Corz d'Aragón
Corz d'Aragón en Aragón
Sitio web
cortesaragon.es
Bandera d'Aragón
Iste articlo fa parti d'a serie
Politica d'Aragón

Poder lechislativo
As Corz d'Aragón

Poder executivo
President
Deputación Cheneral d'Aragón

Poder chudicial
Tribunal Superior de Chusticia d'Aragón
Audiencia Provincial d'Aragón

Atros articlos
Boletín Oficial d'Aragón
O Chusticia d'Aragón
Eleccions autonomicas
Estatuto d'Autonomía d'Aragón

As Corz d'Aragón en a Edat Meya y Moderna editar

En a Edat Meya o Reino d'Aragón desembolicó una serie d'institucions estatals, como a Deputación Cheneral d'Aragón, o Chusticia d'Aragón, y tamién as Corz, l'organismo representativo d'os estamientos aragoneses. En Aragón i heba cuatro brazos, y no pas tres como se ocurriba en a resta d'Europa: nobleza, caballers y infanzons, clero y ciudaz.

Os principals obchectivos d'iste organo representativo yeran: acordar os diners que s'heban de pagar a la monarquía, lechislar con nuevos fueros u leis que s'incorporaban a os Fueros d'Aragón, resolver as queixas u greuges planteyaus por os aragoneses.

Ye de mal determinar cuán se celebroron as primeras Corz d'Aragón: en primeras yera una curia de consellers d'o rei, y en os sieglos XII y XIII se fuoron incorporando representants d'o clero y d'as ciudaz. Dica la fin d'o sieglo XIII no se puede charrar d'organos representativos y estables, tampoco en Aragón. A zaguera reunión d'as Corz d'Aragón se fació en 1702, en Zaragoza; en 1707 os Decretos de Nueva Planta las suprimioron chunto con a resta d'institucions aragonesas, y os aragoneses s'integroron en as Corz de Castiella.

Existiban dos tipos de Corz d'Aragón: privativas y chenerals. A las primeras nomás acudiban os aragoneses pa charrar d'os suyos afers, mientres que a las chenerals d'a Corona d'Aragón veniban también os catalans y valencianos, y se feban a sobén en Monzón.

As Corz yeran presididas por o rei y por o Chusticia d'Aragón. A ellas podeban acudir-ie bellas personas por dreito personal -os bispes, os nobles, os caballers-, y un atras que o rei heba convocau con cartas. S'engueraban con un discurso d'o rei y a respuesta d'o representant d'os aragoneses, por un regular l'arcebispe de Zaragoza. Cada brazo se reuniba en una cambra, y preneba as decisions suyas: por un regular caleba a unanimidat d'os cuatro brazos pa os alcuerdos.

Os debates, queixas y decisions d'as Corz d'Aragón s'escribiban en un Libro d'Actas redactau en aragonés dica la castellanización, y en castellano dimpués; se'n feba tres eixemplars: uno pa l'Archivo d'o Reino d'Aragón, un atro pa o Chusticia d'Aragón, y otro pa l'Archivo d'a Corona d'Aragón. Muitos Libros d'Actas s'han conservau, y en abril de 2007 ha encomenzau a suya publicación.

As Corz d'Aragón de 1808. editar

En mayo de 1808, José de Palafox y Melci, Capitán Cheneral d'Aragón, decide de convocar pa chunio as Corz d'o reino, pa mirar d'arroclar a os aragoneses contra Napoleón Bonaparte y de dar lechitimidat a os suyos actos. Se celebroron en Zaragoza o 9 de chunio de 1808, y acceptoron as demandas de Palafox.

O feito de resucitar a institución representativa d'os aragoneses, suprimida en 1707, fue considerau un acto "revolucionario", pero no tenió guaire trascendencia, porque dica la fin d'o sieglo XX no tornarán a chuntar-sen.

As Corz d'Aragón en l'actualidat. editar

 
Corz d'Aragón.

En l'actualidat, as Corz d'Aragón exercen a función lechislativa d'a Comunidat autonoma d'Aragón, seguntes l'articlo 33 d'o Estatuto d'Autonomía.[1] Tamién apreban os presupuestos, empentan y controlan l'acción de Gubierno d'a Deputación Cheneral d'Aragón y exercen a resta de competencias que lis atorgan a Constitución, o Estatuto y as atras normas churidicas. Amás, designan a os senadors que han de representar a la Comunidat autonoma en o Senau; exercen a iniciativa lechislativa ta que as Corz Chenerals apreben una Lei; pueden exercitar la iniciativa d'alinie d'a Constitución Espanyola; homologan os convenios y alcuerdos de cooperación en os que participe a Comunidat Autonoma d'Aragón; interposan recursos d'inconstitucionalidat; eslichen a lo Chusticia d'Aragón, a l'auditor cheneral d'Aragón y eslichen u proposan o nombramiento de cargos en atros organismos: consellers en o Consello de Radio Televisión Espanyola en Aragón, vocals en a Chunta Electoral d'Aragón u consellers en as Caixas de Estalvio d'a Comunidat.

Presidents d'as Corz d'Aragón editar

  Ta mas información, se veiga l'articlo prencipal sobre a lista de presidents d'a institución.

L'actual presidenta d'as Corz d'Aragón en a XI Lechislatura ye Marta Fernández Martín de Vox.

Lista de president d'as Corz d'Aragón

Lechislatura Nombre Partiu Anyos
I Lechislatura Antonio Embid Irujo   PSOE Aragón 1983-1987
II Lechislatura Juan Bautista Monserrat Mesanza   CDS 1987-1991
III Lechislatura Ángel Cristóbal Montes  PP Aragón 1991-1995
IV Lechislatura Emilio Eiroa García   PAR 1995-1999
V Lechislatura José María Mur 1999-2003
VI Lechislatura Francisco Pina Cuenca   PSOE Aragón 2003-2007
VII Lechislatura 2007-2011
VIII Lechislatura José Ángel Biel Rivera   PAR 2011-2015
IX Lechislatura Antonio Cosculluela Bergua   PSOE Aragón 2015-2016
Violeta Barba Borderías   Podemos 2016-2019
X Lechislatura Javier Sada Beltrán   PSOE Aragón 2019-2023
XI Lechislatura Marta Fernández Martín   Vox 2023-hue

Reparto de Diputaus en as Corz d'Aragón en autonomía (1983-2023) editar

Eleccions autonomicas[2]
Partiu 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023
Partido Popular 18 13 17 27 28 22 23 30 21 16 28
Partido de los Socialistas de Aragón 33 27 30 19 23 27 30 22 18 24 23
Vox - - - - - - - - - 3 7
Chunta Aragonesista - - - 2 5 9 4 4 2 3 3
Aragón Existe - - - - - - - - - - 3
Podemos - - - - - - - - 14 5 1
Partido Aragonés 13 19 17 14 10 8 9 7 6 3 1
Izquierda Unida de Aragón 1 2 3 5 1 1 1 4 1 1 1
Ciudadanos - - - - - - - - 5 12 -
Centro Democrático y Social 1 5 - - - - - - - - -
Total 67 67 67 67 67 67 67 67 67 67 67

Resultaus 10ª lechislatura (26 de mayo de 2019)[3] editar

Circumscripcions Provincials PSOE PP Cs Ps CHA VOX PAR IUA Total
votos
Votos % Diputaus Votos % Diputaus Votos % Diputaus Votos % Diputaus Votos % Diputaus Votos % Diputaus Votos % Diputaus Votos % Diputaus
  Uesca 38 185 33,68 7 23 794 21,03 4 15 769 13,91 3 9261 8,21 1 5073 4,49 1 6037 5,35 1 8912 7,90 1 2679 2,37 0 113 795
  Zaragoza 143 694 30,06 11 97 394 20,37 8 85 025 17,79 7 40 014 8,37 3 33 091 6,92 2 30 855 6,45 2 17 248 3,61 1 17 101 3,58 1 480 756
  Teruel 22 228 31,33 6 17 026 24,00 4 9789 13,80 2 4193 5,91 1 3296 4,65 0 3371 4,75 0 7337 10,34 1 2235 3,15 0 71 811
Total 203 933 30,81 24 138 158 20,87 16 110 517 16,70 12 53 468 8,08 5 41 460 6,26 3 40 263 6,08 3 33 497 5,06 3 22 015 3,33 1 666 362

Se veiga tamién editar

Vinclos externos editar

Referencias editar

  1. Estatuto d'Autonomía d'Aragón. Lei organica 5/2007, de 20 d'abril, de reforma d'o Estatuto d'Autonomía d'Aragón.
  2. Archivo electoral
  3. Resultaus electorals de 2019.
  Iste ye l'articlo numero 4.000 de Biquipedia.