José de Palafox y Melci

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
José Rebolledo de Palafox y Melzi
28 d'octubre de 1775 - 15 de febrero de 1847

Palafox, por Francisco de Goya y Lucientes
Información personal
Embotada
Puesto de naixencia Zaragoza
Puesto de muerte Madrit
Información militar
Leyaltat Exercito espanyol
Anyos de servicio
Rango Cheneral
Mandos 1808 : Capitán cheneral d'Aragón
1820 : Comandant d'a Guardia Reyal
Unidat
Batallas/guerras Setios de Zaragoza
Guerra d'o Francés
Premios 1836 : Duque de Zaragoza
Atras funcions

José Rebolledo de Palafox y Melci, duque de Zaragoza, (Zaragoza, 1775[1][2] - Madrit, 15 de febrero de 1847) estió un militar aragonés.

De familia noble, fue educato en a cort espanyola. Perteneixió a lo cuerpo de Reals Guardias de Corps dende 1792. Cuan esclató a Guerra d'o Francés en 1808, Palafox ya yera brigadier y acompanyó a Ferrando VII ta Bayona. Dimpués de intentar sin exito de preparar chunto con atros a fuyita de Ferrando VII, fuó ta Espanya y dimpués d'un curto periodo de retiro, se situó a la capeza d'a resistencia aragonesa. O 25 de mayo de 1808 fue proclamato por o pueblo como gubernador de Zaragoza y capitán cheneral d'Aragón.

Encara que no bi heba muitos diners y tropas regulars, no perdió tiempo y declaró a guerra a Francia, que ya heba envadito los territorios vecins de Catalunya y Navarra. No habió que asperar muito a l'ataque d'as tropas francesas, prencipiando asinas os Setios de Zaragoza.

Como Zaragoza yera una ciudat fortificata as suyas esfensas yeran pocas y antigas, y amás bi heba poca munición. As esfensas resistioron, pero poco tiempo. Manimenos, estió dende l'inte cuan prencipió a resistencia d'a ciudat. Una semana de luitas en as carreras fació que as tropas francesas prenesen meya ciudat, pero lo chirmán de Palafox consiguió aforzar a suya dentrata en a ciudat con 3000 hombres. Alentatos por as clamatas de Palafox y os liders d'o pueblo, os habitants decidioron resitir metro a metro a la presa d'os barrios que encara teneban en o suyo poder. A ideya yera retirar-se a lo barrio d'o Rabal, a l'atro canto de l'Ebro, si yera menester, destruindo lo puent en caso extremo. A luita, que continó nueu días mas, remató con a retirata d'as tropas francesas o 14 d'agosto, dimpués d'un setio que heba durato 61 días en total.

Palafox miró d'aproveitar la situación y realizó una chicota campanya a campo ubierto. Pero cuan l'exercito d'o mesmo Napoleón dentró en Espanya y prencipió a ganar batallas, Palafox habió de retirar-se ta Zaragoza.

En Zaragoza s'enfrentó a un segundo setio encara mas heroico que o primer. O setio remató dimpués de tres meses con a cayita de Zaragoza en mans francesas. A ciudat cayó nomás cuan s'aturó a resistencia, ya que yera en ruinas y a luita y as malautías heban redueito a menos d'a metat a la población. A capitulación se realizó con a oposición de Palafox, que yera malauto.

Dimpués d'o setió le s'engarcholó en Francia, en Vincennes, y no podió tornar ta Espanya dica aviento de 1813, cuan se sinyó lo tractau de Valençay. En chunio de 1814 fue restaurato en as suyas funcions como capitán cheneral d'Aragón, pero se retiró poco dimpués y dixo de participar en a vida publica.

De 1820 a 1823 Fernando VII le nombró comandant d'a Guardia Reyal, pero mas tardi le quitó totas as suyas honors y cargos por simpatías que teneba con os liberals. Palafox se mantenió retirato muitos anyos.

María Cristina de Borbón lo nombró duque de Zaragoza. Dende 1836 tornó atra vegata a los asuntos militars y politicos como capitán cheneral d'Aragón y senador.

Referencias editar

  1. (es) Palafox y Melci, José Rebolledo de, duque de Zaragoza en enciclopedia-aragonesa.com.
  2. (fr) Palafox y Melci, José de (1775-1847) en Bibliothèque nationale de France.