Uells de Joeu

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Uells de Joeu (Uelhs deth Joèu en occitán) ye o nombre que recibe una resurchencia (uellos) d'as auguas desapareixitas en o sistema karstico d'o Forau d'Aiguallut, en o curso alto d'o río Esera en a comarca de Ribagorza y amán de l'Aneto, que recibe as auguas d'as cheleras d'ixa redolada. Antiparte, a resurchencia de Uells de Joeu se troba situata en a cabecera d'a val deth Joeu, en a comarca occitana d'a val d'Arán, en territorios administratos por Catalunya, a una distancia de 3,6 km d'o Forau d'Aiguallut per a on as auguas desapareixioron.

O refuchio d'Artiga de Lin, situato amán d'os Uells de Joeu.

Forau d'Aiguallut, en Benás, orichen d'as auguas d'os Uells de Joeu.

Os Uells de Joeu son tamién o naixedero prencipal d'a Garona, feito que contrimostró ya en 1931 l'espeleologo occitán Norbert Casteret, en fer evident que ista fuent d'a Garona se troba situata a una altaria mayor (encara que tenga un caudal inferior y una longaria menor que as auguas provenients d'o Plan de Beret, que dica ixe inte yeran consideratas como a fuent prencipal d'a Garona.

Etimolochía

En aragonés, occitán y catalán a palabra se relaciona con uello, fendo referencia a un uello, surchencia u naixedero d'auguas.

Antiparte, Joeu se refiere a o dios Chupiter d'a mitolochía romana, fácil que mas que mas asimilando-lo a bella deidat prerromana d'a redolada, como gosaba fer-se en a tradición relichiosa romana (y tamién en o Cristianismo) asimilando as tradicions relichiosas anteriors. Sindembargo, bella tradición relaciona Joeu con os chodigos, encara que pareixe estar nomás que una etimolochía popular motivada mas que mas por a semellanza fonetica, como gosa escayecer en istos casos.