Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

O Reino d'Hongría estió un estau creyau en a Cuenca Panonica en a Edat Meya por una clase dirichent hongara seguindo o modelo d'os estaus contemporanios d'Europa Occidental, con o catolicismo como relichión oficial. Os hongaros guerrers portadors d'a cultura d'as estepas y tengrianistas fuoron asimilando a los pueblos preexistents bien establius eslaus y vlacos orichinando un pueblo hongaro sedentario y de relichión catolica habitador d'un estau prou fuerte como pa aturar muitas d'as incursions d'os pueblos invasors d'as estepas euroasiaticas, que ya no se podeban adrezar enta Europa Occidental y s'esbarraban t'L'Imperio Bizantín. L'apocheu d'o Reino d'Hongría se produció cuan o reinau de Matías Corvín.

Reino d'Hongría
Magyar Királyság
1000 — 1918
Bandera Escudo d'armas
Situación de Hongría
Situación de Hongría
O Reino d'Hongría a zaguers d'o sieglo XV
Capital Esztergom
Székesfehérvár
Buda
Visegrád
Buda
Bratislava
Idioma oficial
 • Atros idiomas
Hongaro, latín
Diferents Luengas eslavas, rumano, alemán, yiddisch
Relichión catolicismo, luteranismo, ilesia ortodoxa, catolica-uniata, chudaísmo, tengrianismo
Gubierno Monarquía
Rei d'Hongría
 • 1000-1038

Esteban I
Periodo historico Edat Meya, Edat Moderna
 • Coronación d'o rei Esteban I 1000
 • Redota en a Primera Guerra Mundial 4 de noviembre de 1918

Manimenos o Reino d'Hongría conoixió un periodo de parcial ocupación otomana, seguito d'un periodo baixo sobiranía Austriaca. Una revuelta nacionalista en o sieglo XIX condució a la formación d'un Reino d'Hongría u Transleithania dentro de l'Imperio Austrohongaro. A redota de l'Imperio Austrohongaro en a Primera Guerra Mundial significó a fin d'o Reino d'Hongría, encara que Hongría tornó a conoixer un periodo monarquico entre 1920 y 1946.

Historia editar

O bisnieto d'o Khan Arpad, Geza, se convirtió a lo catolicismo en 975 y lo suyo fillo Esteban fue declarau rei d'Hongría por o Papa de Roma. A formación d'un estau hongaro fuerte con o modelo d'as monarquías cristianas d'Europa occidental aturó a penetración de pueblos nomadas euroasiaticos, que yeran esbarraus enta l'Imperio Romano d'Orient u bizantín dica o sieglo XIII, ye o caso d'os pazinacos y os cumans.

Os succesors d'Esteban encomenzoron una ixamplamiento territorial plegando dica os Carpatos y anexionando-sen Eslovaquia y Transilvania. Croacia s'unió a lo reino d'Hongría en 1102 pero mantenendo a suya autonomía. O reino d'Hongría plegó a la suya mayor extensión con o rei Andreu II (1205-1235), que reinó tamién sobre os croatas y sobre o norte de Dalmacia.[1] En 1241 a invasión mongola redució la suya población d'Hongría a cuasi a metat, pero os mongols no se quedoron. Si que quedoron poblacions de cumans y alanos que se refuchioron d'os mongols.

A dinastía d'Arpad s'estinguió en 1301. Bi habió una dinastía orichinaria d'a baixa nobleza vlaca hongarizada, os Hunyadi, (Iancu de Hunedoara y Matías Corvín) con a que Hongría tenió o suyo mayor espendor. Atras dinastías que reinoron en Hongría estioron os Anchú, os Luxemburgo y os Jagellon. En 1596 Solimán o Magnifico derrotó a l'exercito hongaro en Mohacs. A parte central d'o reino d'Hongría y Croacia quedoron ocupadas por os otomans, Eslovaquia y a parte occidental d'Hongría y Croacia quedoron baixo a poder d'os Habsburgo, Transilvania formó un principau autonomo. O territorio ocupau por os otomans yera dividito en cuatre paxaliks y Transilvania yera un estau titere de l'Imperio Otomán.[2]

En o sieglo XVII os Habsburgo consiguioron fer reblar a l'Imperio Otomán y conquerir a mayor parte de l'antigo reino d'Hongría, incluita Transilvania. Os otomans lis cedioron os territorios en a paz de Karlowitz (1699). Hongría se convertió en part d'o estenso Imperio Austriaco d'os Habsburgo, y recibió a plegada de repobladors alemans que serán conoixius como suabios d'o Danubio. En 1828 os hongaros no yeran que o 38 % d'os habitants d'una Hongría tres vegadas mes gran que l'actual.[2] A zaguers d'o sieglo XIX l'Imperio Austriaco se reorganizó formando l'Imperio Austrohongaro, formau por o reino d'a Gran Hongría y o reino d'Austria que compartiban rei.

En o sieglo XIX os nacionalistas hongaros s'enemistoron con os nacionalistas d'atros pueblos que habitaban l'antigo reino d'Hongría, como ye o caso d'os croatas, serbios, eslovacos y rumanos. Bi habió represions contra as culturas d'ixos pueblos pa asimilar-los a la fuerza. En 1910 os hongaros yeran ya a mayoría d'a población d'Hongría, mes extensa que l'actual.[2] Manimenos a primera Guerra Mundial estió un desastre pa Hongría, que estió en o bando perdedor. Dimpués de perder-ie, os rumanos atacoron Hongría y en ocuporon dica a capital. Hongría fue forzada a reconoixer por o tractau de Trianon a perduga de totas as suyas rechions perifericas, quedando muitos hongaros en territorios de países mugants.

Referencias editar

  1. (es) José-Ramón Julià et al: Atlas de Historia Universal. Tomo I De los orígenes a las crisis del siglo XVII. Editorial Planeta.
  2. 2,0 2,1 2,2 (es) Felipe Fernández-Armesto. Los hijos de Zeus. Pueblos, etnias y culturas de Europa. 1996 Grijalbo.